Paulina Krakowowa

---

Życiorys

Paulina Krakowowa, pochodząca z bogatej rodziny warszawskich mieszczan, była córką Szymona Radziejewskiego oraz Ewy z Sielskich, którzy osiedlili się na Starym Mieście. Jej matka zmarła, a opiekę nad Pauliną objął owdowiały ojciec. Krzewiła swoją wiedzę, ucząc się w warszawskich instytucjach edukacyjnych, jak szkoły pani Jouffier oraz Anny Eitnerówny. Dzięki tym szkołom opanowała języki obce: niemiecki, angielski oraz francuski. Samodzielnie pogłębiała również swoje wykształcenie w zakresie historii i literatury. Prawdziwy wpływ na jej poglądy miała działalność Klementyny Tańskiej.

W trakcie powstania listopadowego życie rodziny Radziejewskich uległo drastycznej zmianie. Szymon Radziejewski, tracąc majątek, postanowił założyć firmę szyjącą bieliznę dla lazaretów. Niestety, po upadku powstania i całkowitym bankructwie popełnił samobójstwo. Po tych tragicznych wydarzeniach, Paulina początkowo zamieszkała z nieznaną przyjaciółką Anielą, a następnie zaczęła pracować jako nauczycielka domowa. Jej pierwsze doświadczenia zawodowe miały miejsce w domach ziemiańskich, aczkolwiek okupowane przez nią zajęcie nie przynosiło jej spełnienia. W związku z tym, wróciła do Warszawy, kontynuując nauczycielską działalność.

W 1837 roku Paulina wyszła za mąż za Ludwika Krakowa, byłego powstańca, który pełnił skromną rolę urzędniczą. Z uwagi na skromne warunki materialne, Paulina kontynuowała pracę nauczycielki, wykonując także hafty, aby wesprzeć rodzinę. Małżeństwo to zostało urozmaicone narodzinami pięciorga dzieci: córki Zofii (ur. 1838) oraz czterech synów.

We współpracy ze Stanisławem Jachowiczem, Paulina zaangażowała się w działalność literacką oraz redakcyjną. Jej debiutanckim dziełem był noworocznik „Pierwiosnek”, którego pierwszy numer zadebiutował w 1838 roku. Było to pierwsze polskie zbiorowe wydawnictwo, w pełni kobiece. Pismo to ukazywało się do 1843 roku. W latach 1843-44, wspólnie z Walentyną Trojanowską, redagowała dwutygodnik „Zorza”, skierowany do młodzieży, koncentrujący się na tematyce edukacyjnej i wychowawczej. Dodatkowo, współpracowała z innymi publikacjami: noworocznikiem „Niezapominajki”, „Przyjacielem Ludu”, „Snopkiem Nadwiślańskim”, „Wizerunkami i Roztrząsaniami Naukowymi” oraz „Światowidem”.

W 1839 roku zadebiutowała powieścią, której wątki były autobiograficzne, pt. „Pamiętniki młodej sieroty”. Na łamach „Pierwiosnka” opublikowała „Brankę tatarską” (1842), a w „Zorzy” „Wspomnienia wygnanki” (1843), która została określona przez Piotra Chmielowskiego jako „pierwsza polska robinsonada”. Dodatkowo, Paulina Krakowowa napisała kilka zbiorów dydaktycznych, wzbogacając literaturę dla młodzieży.

W 1849 roku otworzyła pięcioklasową pensję dla dziewcząt, początkowo z niewielką liczbą uczennic. Szkoła stopniowo się rozwijała, zdobywając renomę mającą na celu zapewnienie wysokiej jakości nauczania. Wprowadzała nowoczesny program nauczania, a wśród wykładowców znajdowali się: Julian Bartoszewicz, Jerzy Aleksandrowicz oraz przyszły biskup Kazimierz Ruszkiewicz. Paulina sama prowadziła lekcje języka i literatury polskiej.

Metody wychowawcze Pauliny oraz jej osobowość wywarły znaczący wpływ na młode wychowanki, które darzyły ją szacunkiem i lojalnością także po ukończeniu szkoły. Pensja Krakowowej wykształciła wiele nauczycielek, w tym Jadwigę Sikorską, która w przyszłości założyła pensję żeńską, później przekształconą w 1918 r. w Gimnazjum im. Królowej Jadwigi.

W 1863 roku Paulina angażowała się w stowarzyszenie „piątek”, towarzystwo kobiece, które wspierało rodziny powstańców, którzy zginęli lub zostali uwięzieni. Jej synowie również uczestniczyli w walce o wolność; Ludwik, jeden z trzech synów Krakowów, pełnił rolę naczelnika cywilnego województwa podlaskiego. Po powstaniu Ludwik oraz Stanisław zdecydowali się na emigrację, natomiast Kazimierz zaginął bez wieści.

W 1879 roku, już po przekroczeniu 65. roku życia, Paulina Krakowowa zrezygnowała z prowadzenia szkoły. Następny rok przyniósł jej wielką stratę – zmarł jej mąż. W ostatnich latach swojego życia Krakowowa współpracowała z „Wieczorami Rodzinnymi” oraz z redagowanym przez Władysława Bełzę „Towarzyszem Pilnych Dzieci”.

Paulina Krakowowa zmarła 16 lutego 1882 roku na skutek tętniaka serca. Pochowana została na cmentarzu Powązkowskim (kwatera 156-5-6). Jej pogrzeb był licznie odwiedzany przez warszawską społeczność, a przełożone warszawskich pensji zorganizowały fundusz na wydawanie książek dla młodzieży oraz konkurs imienia Krakowowej na utwór ukazujący rolę kobiet we współczesnym społeczeństwie. Nagrodzono powieść „Księżniczka” Zofii Urbanowskiej.

Twórczość i publicystyka

Twórczość Pauliny Krakowowej jest bogata i różnorodna, obejmująca zarówno powieści, jak i dydaktyczno-wychowawcze powiastki dla najmłodszych oraz opowiadania. Warto zaznaczyć, że autorka stworzyła również wnikliwy opis Warszawy z połowy XIX wieku. Jej dzieła, poprawne zarówno pod względem stylistycznym, jak i językowym, często osnute są wokół motywów zaczerpniętych z życia codziennego i zawierają elementy humorystyczne. Dzisiaj, chociaż wiele z jej utworów ma jedynie wartość historyczną, jej wkład w literaturę polską pozostaje niezatarte.

Mimo że w kwestii emancypacji kobiet jej poglądy nie były zbyt radykalne, to jednak jej działalność zawodowa i publiczna stanowiła praktyczne wcielenie haseł emancypacyjnych.

Utwory

• Pamiętnik młodej sieroty – powieść z motywami autobiograficznymi (1839, 6 wznowień do 1906, przekład na język czeski 1895),
• Powieści starego wędrowca – zbiór opowiadań (1839),
• Rozmowy matki z dziećmi – tomik dla młodszych dzieci (1841),
• Branka tatarska – powieść historyczna (druk w „Pierwiosnku” 1842, wydanie poprawione przez autorkę 1880, przekład na język rosyjski 1843),
• Nowa książka do nabożeństwa – modlitewnik (1843),
• Wspomnienia wygnanki – powieść przygodowa (druk w czasopiśmie „Zorza” 1844, wydanie zwarte 1845, 7 wznowień do 1906),
• Niespodzianka. Zbiór powiastek dla pilnych dzieci (1844, 10 wznowień do 1898),
• Obrazy i obrazki Warszawy – opis życia i architektury stolicy (1848),
• Wieczory domowe. Zbiór zabawek, opisów i powiastek dla nauki i rozrywki dobrych dzieci (1848, 5 wznowień do 1894),
• Powieści z dziejów naszych – cykl powiastek historycznych drukowany w „Wieczorach rodzinnych” w latach 1880–81, wydanie zwarte 1882.

Inne

• Proza i poezja polska wybrana i zastosowana do użytku młodzieży żeńskiej… – antologia fragmentów utworów dawnych i współczesnych pisarzy polskich z krótkimi biogramami (1860, ukazał się tylko tom pierwszy),
• przekład powieści Kampanella: Koleje życia sieroty autorstwa Mrs Jerôme (Anne) Mercier (1880).

---

Oceń: Paulina Krakowowa

---