Michał Godlewski (duchowny)

---

Życiorys

Biskup Michał Godlewski pochodził z rodziny, której tradycje sięgały ziemiaństwa. Był potomkiem Antoniego, który był prezesem Towarzystwa Kredytowego Ziemskiego w Siedlcach oraz Anieli Klementyny, z domu Le Brun de la Scie. Jego chrzest miał miejsce w 1873 roku w kościele w Kamionnie, gdzie spędził swoje dzieciństwo. Uczył się w IV gimnazjum w Warszawie aż do roku 1893, a później kontynuował naukę w Seminarium Duchownym. W latach 1897–1901 zdobywał wiedzę teologiczną w Akademii Duchownej w Petersburgu oraz studiował historię na Uniwersytecie Albrechta i Ludwika we Fryburgu w latach 1901–1903. W 1900 roku w Warszawie przyjął święcenia kapłańskie.

W roku 1903 objął stanowisko profesora nadzwyczajnego w Akademii Duchownej w Petersburgu, gdzie kierował Zakładem Homiletyki przez rok, a następnie Zakładem Historii Kościoła od 1904 do 1917 roku. Był także bibliotekarzem na uczelni i kapelanem zakonnic. W 1907 roku uzyskał doktorat z teologii. Dzięki licznym znajomościom w kręgach arystokratycznych, miał dostęp do cennych archiwów carskich, co ułatwiło mu prowadzenie badań naukowych.

W październiku 1916 roku został mianowany biskupem tytularnym Agbia oraz biskupem pomocniczym w diecezjach łuckiej i żytomierskiej. Jego sakra biskupia odbyła się 4 lutego 1917 roku w Petersburgu. Początkowo rezydował w Żytomierzu, a od 1918 roku w Łucku, pełniąc różnorodne funkcje, w tym wikariusza generalnego oraz oficjała. W czasie, gdy zmieniały się granice państwowe, diecezja żytomierska zakończyła swoją działalność w 1921 roku.

Godlewski był także aktywnie zaangażowany w rozwój szkolnictwa. Jako prezes Polskiej Macierzy Szkolnej na Wołyniu, znacząco pomógł w utworzeniu setek szkół podstawowych, sześciu gimnazjów oraz licznych seminariów nauczycielskich. W trudnych czasach wojny polsko-radzieckiej w 1920 roku musiał nawet pracować w fabryce jako robotnik. Zrezygnował z posady biskupa pomocniczego w 1926 roku, aby skupić się na działalności naukowej na Uniwersytecie Jagiellońskim. 14 stycznia 1949 roku otrzymał tytuł arcybiskupa tytularnego Amorianus.

Na podstawie postanowienia Prezydenta RP z 10 lutego 1928 roku, Michał Godlewski został profesorem zwyczajnym historii Kościoła powszechnego na Wydziale Teologicznym uniwersytetu. W latach 1927–1951 stał na czele Katedry Historii Kościoła Powszechnego. Tworzył również specjalny poufny komitet do obrony autonomii uczelni, powołany przez Stanisława Estreichera podczas reform ministra Janusza Jędrzejewicza w 1933 roku. Reprezentował również Watykan podczas Międzynarodowego Kongresu Historycznego w Warszawie w 1933 roku, zyskując sobie opinię znakomitego wykładowcy.

W 1915 roku został członkiem rzeczywistym Towarzystwa Naukowego Warszawskiego, a w 1929 roku członkiem zwyczajnym. Od 1931 roku pełnił również funkcję członka korespondenta PAU. Ponadto był członkiem Polskiego Towarzystwa Opieki nad Zabytkami Przeszłości w Rosji, Towarzystwa Miłośników Historii w Petersburgu oraz Królewskiego Towarzystwa Historycznego w Budapeszcie (członek honorowy).

W swoich badaniach, biskup Godlewski skupił się na historii nowożytnej Kościoła w Polsce oraz relacjach religijnych między Polską a Rosją. Poświęcił wiele uwagi osobie arcybiskupa mohylewskiego Stanisława Siestrzeńcewicza, przygotowując do wydania jego listy i dziennik. Ponadto zainteresował się stosunkiem duchowieństwa do narodowego ruchu wyzwoleńcze w XIX wieku. Odkrył szereg nieznanych materiałów archiwalnych dotyczących działalności Kościoła katolickiego w Rosji. Wśród jego publikacji znajdują się m.in. Polonica XV et XVI ss. quae in Bibliotheca Caes. R.C. Eccl. Academiae Petropolitanae asservantur (1901), Monumenta Ecclesiastica Petropolitana (1906–1913, 5 tomów) oraz Documenta ad historiam seminarii principalis Vilnensis pertinentia 1803–1822 (1913–1917).

Jako historyk był zwolennikiem teorii, że to wybitne jednostki decydują o biegu wydarzeń, co spotkało się z krytyką ze strony Jana Nepomucena Fijałka, ale zyskiwało uznanie i przyjaźń Szymona Askenazego.

Ordery i odznaczenia

Michał Godlewski został uhonorowany licznymi odznaczeniami, które świadczą o jego znaczeniu i zasługach. Wśród nich warto wyróżnić:

• Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski, przyznany 7 listopada 1925 roku,
• Krzyż Węgierski Zasługi II klasy,

Dorobek

Michał Godlewski wyróżniał się w sferze akademickiej, ogłaszając liczne prace naukowe, które kluczowo przyczyniły się do rozwoju badań na temat historii Kościoła katolickiego w Polsce. W jego dorobku znajdują się m.in.:

• Societas Jesu et restauratio religionis catholicae in Polonia saeculo XVI (1901),
• De cardinalatu Stanislai Siestrzencewicz Bohusz, archieppi Mohyloviensis, 1784–1814 (1909),
• Ostatnie pragnienie Stanisława Siestrzeńcewicza Bohusza (1911),
• Preliminaria konkordatu z roku 1847 (1911),
• Cesarz Paweł I i arcybiskup Siestrzeńcewicz Bohusz (1914),
• Rycerze Maltańscy w Petersburgu (1915),
• Stolica Apostolska i Święte Przymierze (1918),
• Cesarz Aleksander I jako mistyk (1923),
• Jubileusz kardynała Dezyderego Mercier (1924),
• Arcybiskup Siestrzeńcewicz i Stanisław August w Petersburgu (1928),
• Tragedia arcybiskupa Felińskiego (1930),
• Watykan a powstanie listopadowe (1931),
• W obronie wolności nauki (1933).

Oprócz powyższych prac, opublikował także kilka znaczących przemówień, w tym:

• Mowa miana przy otwarciu pierwszego gimnazjum polskiego w Kijowie (1917),
• Mowa w Katedrze wawelskiej w dniu złożenia prochów Słowackiego (1927).

W jego dorobku znalazły się również studia literackie, takie jak:

• Il Magnifico (1936),
• Dante a Odrodzenie (1938),
• Jasnowidze i mistycy paryscy a Robespierre (1939).

---

Oceń: Michał Godlewski (duchowny)

---