Lucjan Böttcher

Nauka i edukacja

Lucjan Emil Böttcher, urodzony 7 stycznia 1872 roku w Warszawie i zmarły 29 maja 1937 roku we Lwowie, to postać o znaczącym dorobku w dziedzinie matematyki.

Był polskim matematykiem, którego zainteresowania obejmowały teorię iteracji, układy dynamiczne oraz równania funkcyjne. Jego prace sięgały również do obszaru mechaniki oraz dydaktyki matematyki, co wskazuje na jego szerokie zainteresowania i wszechstronność.

Warto dodać, że Lucjan Böttcher był również głęboko zainteresowany parapsychologią oraz spirytyzmem, co sprawia, że jego biografia zyskuje dodatkowy wymiar.

Od jego nazwiska pochodzą eponimy, takie jak twierdzenie Böttchera oraz równanie Böttchera, które są istotnymi elementami w teorii matematycznej i świadczą o jego wpływie na rozwój tej dyscypliny.

Życiorys

Lucjan Böttcher, urodzony w polskiej rodzinie wyznania ewangelicko-augsburskiego, rozpoczął swoją edukację w prywatnych szkołach w Warszawie. W 1893 roku zdał maturę w łomżyńskim gimnazjum klasycznym i podjął studia na wydziale matematyczno-przyrodniczym Uniwersytetu Warszawskiego, w którym językiem wykładowym był wówczas rosyjski.

W 1894 roku, w stulecie insurekcji kościuszkowskiej, został usunięty z uczelni z powodu swojego zaangażowania w patriotyczną manifestację na cześć Jana Kilińskiego. Po tym incydencie przeniósł się do Lwowa, gdzie kontynuował naukę na wydziale budowy maszyn Politechniki Lwowskiej, zdobywając pół-dyplom w 1897 roku.

W tym samym roku udał się do Lipska, aby kontynuować studia matematyczne, gdzie w 1898 roku uzyskał doktorat na podstawie dysertacji pt. Beiträge zu der Theorie der Iterationsrechnung, prowadzonej pod okiem znanego matematyka Sophusa Liego. Lie dostrzegł w nim niezwykłą inteligencję oraz niezależność jako badacza.

Po powrocie do Lwowa w 1898 roku, Böttcher rozpoczął karierę wykładowcy matematyki dla inżynierów oraz mechaniki na Politechnice Lwowskiej. W 1911 roku otrzymał venia legendi na tej samej uczelni, jednak jego cztery próby uzyskania habilitacji na Uniwersytecie Lwowskim, które miały miejsce w latach 1901-1919, nie zakończyły się sukcesem.

Pomimo trudności z habilitacją, kontynuował wykłady na Politechnice, a także aktywnie angażował się w działalność Polskiego Towarzystwa Matematycznego, będąc jednym z jego pierwszych członków. W 1935 roku przeszedł na emeryturę, pozostawiając po sobie znaczący ślad w polskiej matematyce.

Wybrane publikacje

Lucjan Böttcher był autorem niezwykle bogatego dorobku naukowego. Jego wkład w dziedzinie matematyki obejmował 19 prac, a w dziedzinach takich jak mechanika, logika czy dydaktyka matematyki opublikował niemal podobną liczbę pozycji. Oprócz tego pisał i publikował również materiały akademickie, podręczniki dla szkół średnich, a także broszury dotyczące spirytyzmu i parapsychologii.

Wśród najważniejszych prac Böttchera można wyróżnić:

  • Beiträge zu der Theorie der Iterationsrechnung, Oswald Schmidt, Leipzig, ss. 78, 1898 (praca doktorska),
  • Zasady rachunku iteracyjnego (część pierwsza i część druga), Prace Matematyczno Fizyczne, t. X (1899 1900), ss. 65–86, 86-101,
  • Zasady rachunku iteracyjnego (część III), Prace Matematyczno Fizyczne, t. XII(1901), ss. 95–111,
  • Zasady rachunku iteracyjnego (część III, dokończenie), Prace Matematyczno Fizyczne, t. XIII(1902), ss. 353–371,
  • Главнѣӣшіе законы сходимости итөрацій и приложеніе ихъ къ анализу, Bulletin de la Societe Physico-Mathematique de Kasan, tome XIII (1, 1903), s. 137, XIV (2, 1904), ss. 155–200, XIV (3, 1904), ss. 201–234.

Główne osiągnięcia

Matematyczne zainteresowania Böttchera różniły się znacznie od tematów, które fascynowały jego współczesnych lwowskich matematyków. Jego publikacje często zawierały liczne nieścisłości, co spotkało się z chłodnym odbiorem ze strony akademickiego kręgu w Lwowie. Nie miał on również współpracowników, doktorantów ani bezpośrednich kontynuatorów swojej pracy, co przyczyniło się do zapomnienia jego dzieł.

W 1920 roku Joseph Fels Ritt przypomniał twierdzenie Böttchera dotyczące zachowania funkcji holomorficznej w otoczeniu punktu superprzyciągającego. Ritt nie tylko przypomniał to twierdzenie, ale również w pełni dowiódł go, opierając się na pomysłach szkicowanych przez Böttchera.

W skład twierdzenia Böttchera wprowadzone i rozwiązane zostało równanie jego imienia, które przez długi czas było jedynym wynikiem jego działalności rozpoznawanym w szerszym kontekście. Mimo to, dorobek Böttchera jest znacznie obszerniejszy. Zainicjował on badania nad globalną dynamiką odwzorowań holomorficznych, analizując zbieżność iteracji tych odwzorowań oraz wprowadzając podział sfery Riemanna na „obszary zbieżności” i „części chaotyczne”. W jego pracach można odnaleźć też wiele częściowych wyników związanych z problematyką zbieżności iterat i własności indukowanych podzbiorów sfery.

W ciągu dwóch dekad po Böttcherze, niezależnie od niego, temat ten rozwinęli Pierre Fatou i Gaston Julia. Użyli oni pojęcia rodziny normalnej funkcji holomorficznych, co pozwoliło na stworzenie fundamentów dynamiki holomorficznej jako samodzielnej dziedziny matematycznej.

Oprócz tego, Böttcher przytoczył przykłady odwzorowań wymiernych o chaotycznym zachowaniu na całej sferze, które stworzył w oparciu o funkcje eliptyczne. Te przykładane znane są dzisiaj jako „przykłady Lattésa”, które podobnie skonstruował Samuel Lattés dwadzieścia lat później, niezależnie od wcześniejszych prac Böttchera.

Dalsze informacje

Lucjan Böttcher jest osobą, której prace wpisują się w bogaty kontekst historii matematyki. W literaturze można odnaleźć wiele istotnych publikacji dotyczących jego życia i osiągnięć.

  • D. S. Alexander, A history of complex dynamics. From Schröder to Fatou and Julia. Aspects of Mathematics 24. Friedr. Vieweg & Sohn, Braunschweig (1994),
  • D. S. Alexander, F. Iavernaro, A. Rosa, Early days in complex dynamics. A history of complex dynamics in one variable during 1906-1942. History of Mathematics, 38. American Mathematical Society, Providence, RI; London Mathematical Society, London (2012),
  • S. Domoradzki, Mathematics in Lwòw before the Lwów Mathematical School. W: M. Bečvařova, C. Binder, (edytorzy): Mathematics in the Austrian-Hungarian Empire, ss. 55-73, Matfyzpress, Praha (2010),
  • S. Domoradzki, The growth of mathematical culture in the Lvov area in the Autonomy Period (1870-1920). History of Mathematics, 47, Matfyzpress, Praha (2011),
  • A. E. Eremenko, M. Yu. Lyubich, Динамика аналитических трансформаций [The dynamics of analytic transformations]. Algebra i Analiz 1 (3), ss. 1-70 (1989) (tłum. na angielski: Leningrad Math. J. 1 (3), 1990, ss. 563-634),
  • Stachelski Marcin, Łucjan Emil Böttcher, Matematyk na tropie duchów (cz. I), [w:] „Czwarty Wymiar” 2016, nr 7, s. 18-22; (cz. 2.) [w:] „Czwarty Wymiar” 2016, nr 8, s. 34-40,
  • M. Stawiska, Lucjan Emil Böttcher– the Polish pioneer of holomorphic dynamics (preprint), 11 ss.

Przypisy

  1. Lucjan Bottcher: Problemat życia pozagrobowego. Warszawa: Oficyna Wydawnicza Rivail, 2013 r., s. 100. ISBN 978-83-62402-30-4.
  2. S. Domoradzki, M. Stawiska, Lucjan Emil Böttcher and his mathematical legacy (preprint), ss. 1-58.
  3. L. Böttcher, Stoliki wirujące, Biblioteka Wiedzy Ogólnej, publ. Kultura i Sztuka, Lwów, 1915 r., wyd. II przejrzane i uzupełnione, Lwów Przemyśl, 1926 r.

Oceń: Lucjan Böttcher

★★★★★
Średnia ocena:4.76 Liczba ocen:17