Krystyna Skarbek

---

Życiorys

Młodość

Maria Krystyna Skarbek przyszła na świat 1 maja 1908 roku w Warszawie jako drugie dziecko Jerzego Skarbka, ziemianina, oraz Stefanii Goldfeder, pochodzącej z elitarnych kręgów zamożnych żydowskich bankierów z Łodzi. Od najmłodszych lat, Krystyna rozwijała swoje pasje, a wśród jej zainteresowań znalazły się jazda konna oraz wspinaczka górska.

W 1930 roku wzięła udział w konkursie Miss Polonia, co zwróciło na nią uwagę mediów i publiczności. Po śmierci ojca, w tym samym roku, zmieniła miejsce zamieszkania, przenosząc się z Trzepnicy do Warszawy. Tu, 21 kwietnia 1930 r., poślubiła Gustawa Gettlicha, pabianickiego przedsiębiorcę, w kościele Opieki św. Józefa, pomimo że akt małżeństwa spisano w parafii św. Jakuba na warszawskiej Ochocie. Niestety, związek ten okazał się kruchy i zakończył się po zaledwie sześciu miesiącach.

Według wspomnień Arkadego Fiedlera, który poznał Krystynę w połowie lat 30. XX wieku, była ona niezwykle urodziwą, aczkolwiek skomplikowaną osobowością. Fiedler pisał: „Krystyna zwróciła na mnie roziskrzony wzrok… była wyjątkowo urocza, inteligentna, lecz nabita dziwnymi kompleksami”. Jego opisy składały się z wielu wątków życiowych, które naznaczyły jej starania o życie w wolnym świecie.

W miejskich kręgach spekulowano o jej kontaktach w polskim Ministerstwie Spraw Zagranicznych, które mogły tłumaczyć jej liczne podróże do Anglii, gdzie oficjalnie odwiedzała krewnych z rodziny Granville’ów. W listopadzie 1938 ponownie stanęła na ślubnym kobiercu, tym razem z Jerzym Giżyckim, podróżnikiem oraz autorem powieści dla młodzieży. Gdy w 1939 roku wybuchła II wojna światowa, Krystyna i Jerzy znaleźli się w Kenii, skąd po rozpoczęciu działań wojennych ruszyli do Francji. Od tej pory ich drogi rozeszły się, a Krystyna wkrótce po dotarciu do Anglii zgłosiła się do brytyjskich służb wywiadowczych.

Działalność szpiegowska

Już w 1939 roku Krystyna Skarbek nawiązała współpracę z brytyjskimi służbami wywiadowczymi. Do 1941 roku prowadziła działania na Węgrzech, skąd wielokrotnie wyjeżdżała do Polski oraz na Słowację. W kolejnych latach jej działalność przeniosła się do Jugosławii, a po jesieni 1941 roku związała się ściślej z tajną agencją rządową SOE, która została powołana przez Winstona Churchilla. W czerwcu 1944 roku Krystyna zmieniła pseudonim na Christine Granville oraz podawała fałszywy rok urodzenia, 1915.

Jako agentka podjęła działania konspiracyjne na Węgrzech, wykonując zlecone zadania wraz z Andrzejem Kowerskim, który przyjął pseudonim Andrew Kennedy. Z Budapesztu, pracując jako dziennikarka, trzykrotnie udało jej się dotrzeć do okupowanej Polski, pełniąc rolę kurierki. Wspierała działalność polskiej organizacji konspiracyjnej Muszkieterzy oraz nawiązywała kontakty z Secret Intelligence Service (SIS). Przez swoje działania dzielnie wspierała Polaków walczących o wolność w czasie wojny.

Wśród jej wielu misji można wymienić dostarczenie radiostacji dla Muszkieterów, co przyczyniło się do koordynacji działań w Podkowie Leśnej. Razem z Kowerskim starali się także organizować ucieczki dla Polaków internowanych w węgierskich obozach, zbierając ważne informacje, które mogły pomóc Brytyjczykom w precyzyjnym określeniu terminu niemieckiej inwazji na ZSRR. W czerwcu 1940 roku miała okazję odwiedzić matkę w Warszawie, niestety nie udało jej się namówić jej na opuszczenie kraju, co zakończyło się tragicznie – Stefania Skarbek zginęła na Pawiaku w styczniu 1942 roku.

W następnych latach Krystyna Skarbek-Giżycka i Andrzej Kowerski powrócili do Wielkiej Brytanii, gdzie ich działania były nadzorowane przez brytyjskiego oficera Francisa Cammaertsa. Po ataku wojsk Osi na Bałkany, powrócili do Bliskiego Wschodu, gdzie przez półtora roku kontynuowali pracę dla Brytyjczyków w Kairze. Sir Douglas Dodds-Parker zaplanował na jej wniosek nową misję w okupowanej Francji, która miała kluczowe znaczenie dla działań oporu. W lipcu 1944 roku, po przeszkoleniu, została zrzucona na teren Francji jako Pauline Armand. Organizowała akcje dla francuskich partyzantów, co owocowało m.in. uwolnieniem aresztowanych liderów siatek dywersyjnych.

Była nie tylko łączniczką brytyjskiego ppłk. Cammaertsa, ale również prowadziła działania mające na celu dezercję Polaków z Wermachtu. Gdy w Warszawie trwało powstanie, Skarbek-Giżycka dotarła do Londynu, gdzie złożyła wiele próśb o przerzut do kraju. Niestety, każda z nich kończyła się odmową. W końcu, kiedy zbliżała się do Polski kolejna brytyjska misja wojskowa, udało jej się uzyskać pozwolenie, ale nagle Winston Churchill odwołał wszystkie loty do Polski. W kwietniu 1945 roku została zdemobilizowana w Kairze, uzyskując jedynie symboliczne wynagrodzenie oraz podziękowania od ówczesnego premiera.

Po demobilizacji

Po wojnie, 1 sierpnia 1946 roku, w polskim konsulacie w Berlinie, Krystyna Skarbek wzięła rozwód z Jerzym Giżyckim, któremu była w separacji przez siedem lat. W kolejnych latach wykonywała różne prace, w tym jako pokojówka, telefonistka, sprzedawczyni w prestiżowym londyńskim domu towarowym Harrods, a także stewardesa na statkach pasażerskich obsługujących trasę Anglia-Związek Południowej Afryki.

15 czerwca 1952 roku, w londyńskim hotelu „Shelbourne” w Kensington, Krystyna padła ofiarą morderstwa, gdy została zaatakowana przez Dennisa Muldowneya, którego oświadczyny wcześniej odrzuciła. Zmarła tego samego dnia, a jej oprawca został szybko złapany i skazany na śmierć. Krystyna Skarbek-Giżycka odeszła z tego świata, zostawiając za sobą niezatarte ślady w historii nie tylko Polski, ale i świata, i została pochowana na rzymskokatolickim cmentarzu St. Mary w Kensal Green w północno-zachodnim Londynie.

Odznaczenia

Krystyna Skarbek to postać niezwykle zasłużona, szczególnie w kontekście odznaczeń, które zdobyła w uznaniu swoich wyjątkowych osiągnięć.

Wielka Brytania uhonorowała ją następującymi medalami i odznaczeniami:

• Oficer Orderu Imperium Brytyjskiego – cywilny (20 maja 1947, za szczególne usługi podczas operacji wojskowych aż do dnia 8 maja 1945),
• Medal Jerzego,
• Gwiazda za Wojnę 1939–1945,
• Gwiazda Afryki,
• Gwiazda Włoch,
• Gwiazda Francji i Niemiec,
• Medal Wojny 1939–1945.

Francuskie władze również doceniły jej poświęcenie, nadając jej Krzyż Wojenny 1939-1945 z palmą.

Upamiętnienie

10 maja 2013 roku miały miejsce ważne wydarzenia związane z pamięcią o Krystynie Skarbek. Na londyńskim cmentarzu Kensal Green St. Mary, za pośrednictwem Polish Heritage Society, odbyła się ceremonia przywrócenia i zabezpieczenia grobu tej niezwykłej postaci na przyszłość. W uroczystości uczestniczyli przedstawiciele wojskowi z Francji, Wielkiej Brytanii oraz dyplomaci, kombatanci, duchowni i wojskowi z Polski, którzy oddali hołd Krystynie Skarbek. Tego dnia sprawa jej życia i osiągnięć znalazła się na łamach brytyjskich dzienników, takich jak „The Guardian” oraz „Evening Standard”, a główne wydanie wiadomości ITV poświęciło jej kilka minut w programie informacyjnym.

Krystyna Skarbek, będąca postacią znaną z literatury oraz filmu, występuje również w powieści Kazimierza Koźniewskiego, a historia jej życia posłużyła jako inspiracja do filmowej adaptacji pt. „Sto koni do stu brzegów”. Co więcej, na ścianie rodzinnego dworku w Trzepnicy, gdzie Krystyna się wychowywała oraz przyjęła chrzest w pobliskim kościele, została umieszczona tablica upamiętniająca jej życie.

Warto zauważyć, że w 2023 roku rozpoczęto zdjęcia do brytyjsko-polskiego filmu „The Partisan”, opartego na biografii Krystyny Skarbek. Rolę główną w tym projekcie zagrała Morgane Polanski, co dodatkowo podkreśla jej znaczenie w historii oraz kulturze.

---

Oceń: Krystyna Skarbek

---