Kazimierz Bartoszewicz

---

Życie i twórczość

Kazimierz Bartoszewicz był synemJuliana Bartoszewicza, który wniósł znaczący wkład w świat literacki. Swoją karierę rozpoczął jeszcze jako gimnazjalista, debiutując w 1867 roku na łamach pism takich jak „Zorza” oraz „Kurier Świąteczny”. Po ukończeniu studiów prawniczych i filozoficznych na Uniwersytecie Krakowskim, Bartoszewicz osiedlił się w Krakowie, gdzie w latach 1879–1893 prowadził księgarnię nakładową. W tym okresie wydał zbiorczy zbiór najznamienitszych polskich poetów.

Jego zaangażowanie w życie literackie objawiało się także poprzez wydawanie dzieł klasyków polskiej literatury. Bartoszewicz był nie tylko organizatorem, ale również autorem wielu prac naukowych i popularnonaukowych. Regularnie publikował artykuły w różnorodnych czasopismach z zakresu historii i literatury, a także zajął się edytorstwem książek.

O jego znaczeniu najlepiej świadczy fakt, że po 1887 roku skupił się na opracowywaniu i publikowaniu dzieł takich pisarzy, jak Jan Kochanowski, Krzysztof Opaliński, Ignacy Krasicki, Juliusz Słowacki oraz Julian Ursyn Niemcewicz. Właśnie w tych latach powstały liczne antologie i prace krytyczne.

W twórczości satyrycznej Bartoszewicz chętnie wyśmiewał polityków z obozu Stańczyków. W swoim dziele „Słownik prawdy i zdrowego rozsądku” umieścił tekst dotyczący Stańczyka: „roślina galicyjska, pnąca się do góry, rośnie u podnóży tronu, w ogrodach rządowych, w parkach pałacowych i po dworach zachodniej Galicji…” Satyryczne podejście do poważnych spraw społecznych charakteryzowało jego działalność literacką.

Bartoszewicz współpracował z wieloma czasopismami w Galicji oraz Królestwie Polskim, w tym między innymi:

• „Szkice Społeczne i Literackie” (1875-1876),
• „Diabeł” (1875-1879),
• „Przegląd Literacki i Artystyczny” (1882-1886),
• „Ananas” (1885-1897),
• „Kurier Krakowski” (1888-1889),
• „Przegląd literacki” (1896-1899).

Po śmierci ojca, historyka Juliana, Bartoszewicz postanowił wzbogacić Miejską Bibliotekę Publiczną w Łodzi o swoją Bibliotekę. W latach 1928 do 1930, przekazał także swoje zbiory sztuki, w tym dzieła takich artystów jak Jan Piotr Norblin, Artur Grottger, Aleksander Kotsis, Witold Pruszkowski, Józef Chełmoński, Jacek Malczewski oraz Wlastimil Hofman. Ta cenną dar stała się podstawą powstania Muzeum Sztuki w Łodzi, które początkowo nosiło nazwę Muzeum Historii i Sztuki im. Juliana i Kazimierza Bartoszewiczów.

W Archiwum Państwowym w Łodzi, którego zasoby są wciąż badane, przechowywane jest Archiwum rodziny Bartoszewiczów, liczące 3868 jednostek archiwalnych. Kazimierz Bartoszewicz był żonaty z Amelią Gebhardt, z którą miał córkę, Marię Aldonę, która zmarła w 1907 roku. Zmarł i spoczywa na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie (kwatera 181-4-10/11).

Wybór prac

Wybór publikacji autorstwa Kazimierza Bartoszewicza obejmuje bogaty zbiór tekstów literackich i historycznych, które znacząco wzbogaciły polską kulturę i literaturę. Oto niektóre z nich:

• – Z wesołych chwil (1876),
• – Życie Jana Kochanowskiego, 1883,
• – Pieśni polskie (1883),
• – 40 kronik, (1884),
• – Perły humoru polskiego (1884-85; 1892),
• – Polityka galicyjska, polemika z „Próbami rozstroju” Stanisława Tarnowskiego (1888),
• – Trzy dni w Zakopanem. Z notat emeryta, 1890,
• – Księga pamiątkowa setnej rocznicy ustanowienia Konstytucji 3 maja (1891, 2 tomy: tom 1, tom 2), wybór i redakcja Bartoszewicza, 1891,
• – Ks. Paweł Rzewuski, sufragan warszawski, Wspomnienie pośmiertne o ks. Pawle Rzewuskim, 1893,
• – Rok 1863, t. 1 i Rok 1863, t. 2 historya na usługach ludzi i stronnictw (o książce i z powodu książki p. Koźmiana o r. 1863), polemika z dziełem autora związanego ze Stańczykami Stanisława Koźmiana „Rzecz o 1863 roku”), 1895-1896,
• – Księgi humoru polskiego, 1897, 4 tomy, wybór i redakcja Bartoszewicza,
• – Zapiski z lat 1825-1831 Tymoteusza Lipińskiego (redakcja i przypisy Bartoszewicza),
• – Michał Bałucki, książka w formacie jpg, w formacie djvu, (1902),
• – Rzeczpospolita babińska, Lwów, 1902,
• – Listy rosyjskie (1903),
• – Słownik prawdy i zdrowego rozsądku, 1905,
• – Dzieje insurekcji kościuszkowskiej 1794 (wyd. 1 z 1909 r., wersja elektroniczna wydania z 1913 r.),
• – Wojna żydowska w roku 1859 (początki asymilacyi i antisemityzmu), (1913),
• – Tadeusz Ogiński, wojewoda trocki i jego pamiętnik, książka w formacie jpg, w formacie djvu, (1913),
• – Antysemityzm w literaturze polskiej XV-XVII w., (1914),
• – Odrodzenie Polski za Stanisława Augusta, tom 1, tom 2, 1914,
• – Muza Margrabiego, notatki o Marii Kellerowej, 1914,
• – Przyjaciel ks. Józefa Poniatowskiego, Warszawa, 1914,
• – Utworzenie Królestwa Kongresowego, książka w formacie jpg, w formacie djvu, 1916,
• – Dzieje Galicyi: jej stan przed wojną i „wyodrębnienie”, książka w formacie jpg, w formacie djvu, 1917,
• – Łyki i kołtuny, pamiętnik mieszczanina podlaskiego (1790-1816), (pseud. autora Roch Sikorski, wg badań ks. dra Eugeniusza Beszta-Borowskiego autorem był Roch Jacek Kaczanowski (Ks. E. Borowski, Autor pamiętnika mieszczanina bielskiego, „Łyki” i „kołtuny”, „Studia Teologiczne. Białystok. Drohiczyn. Łomża” t. 9, 1991, s. 276 nn.), wg Janusza Tazbira dzieło pozostaje anonimowym apokryfem Kto był autorem „Łyków” i „kołtunów”), plik w formacie djvu (wybór, redakcja i przypisy Bartoszewicza), 1918,
• – Caryca Praskowja, wyd. Rój, 1926,
• – Radziwiłłowie, początek i dzieje rodu, typy i charaktery, rycerze, zdrajcy, pobożni, filantropi, dziwacy, obrazy z życia domowego, kobiety Radziwiłłowskie, upadek Nieświeża i jego odrodzenie. Książka w pliku pdf, pliku djvu, w formacie jpg, 1928,
• – Szkice i portrety literackie, t. 1, książka w formacie jpg, w formacie djvu, 1930.

Literatura uzupełniająca

W zakresie literatury uzupełniającej, warto przytoczyć istotne opracowanie, które oferuje cenne informacje na temat Kazimierza Bartoszewicza. W publikacji autorstwa Przecława Smolika, umieszczonej w Polskim Słowniku Biograficznym, znajdziemy szczegółowe dane dotyczące życia i działalności Bartoszewicza. Wydawnictwo to powstało w Krakowie w 1935 roku, pod auspicjami Polskiej Akademii Umiejętności, a jego treść została wydana w składzie głównym księgarni Gebethnera i Wolffa, w tomie 1 na stronach 326–327.

Warto również zwrócić uwagę na reprint tej publikacji, który ukazał się w 1989 roku nakładem Zakładu Narodowego im. Ossolińskich w Krakowie. Ta edycja, posiadająca numer ISBN 83-04-03484-0, jest cennym źródłem informacji dla wszelkich zainteresowanych historią polskiej literatury i życia intelektualnego w Polsce.

---

Oceń: Kazimierz Bartoszewicz

---