Jonas Turkow

---

Życiorys

W trakcie II wojny światowej Jonas Turkow był aktywnym członkiem ruchu oporu, prowadzącym działania w warszawskim getcie. Jego zaangażowanie obejmowało nie tylko działalność kulturalną jako aktor, ale również organizowanie różnych wydarzeń artystycznych w obrębie getta. Wspólnie z Emanuelem Ringelblumem, dążył do dokumentowania życia w getcie poprzez prace nad kronikami, które miały na celu zachowanie pamięci o tamtych czasach.

Po dramatycznej ucieczce z getta, walczył w podziemiu od 1943 roku aż do końca konfliktu. Jego życie prywatne było związane z aktorką Diana Blumenfeld, co również podkreślało jego silną obecność w kręgach artystycznych.

W 1945 roku Turkow zajął się działalnością w Centralnym Komitecie Żydów Polskich, gdzie odegrał ważną rolę w ściganiu Żydów kolaborujących z niemieckim okupantem. Jego działania doprowadziły do skazania 18 osób, jednak ze względu na charakter wymierzanych kar, które miały bardziej symboliczny wymiar, jedynie siedem osób miało być objętych surowymi sankcjami.

Po wojnie Turkow kontynuował swoją misję poprzez występy w obozach dla uchodźców, a także na piśmie, dokumentując swoje wojenne przeżycia. Wśród jego najważniejszych dzieł znajdują się: In kamf farn lebn – Walcząc o życie (1949), Farloszene sztern – Wypalone gwiazdy (1953) oraz Noch der bafrajung – Po wyzwoleniu (1959). W 1947 roku osiedlił się w Nowym Jorku, a w 1966 roku przeprowadził się do Izraela, gdzie mieszkał aż do swojej śmierci.

Jonas Turkow był autorem około 20 książek, które dotyczyły wydarzeń w warszawskim getcie. Jego praca literacka obfituje w tytuły, takie jak Azoj iz es gewen – Tak było (1948). Warto również wspomnieć, że piosenkarka Wiera Gran w swoich wspomnieniach z 1980 roku oskarżyła Turkowa o kolaborację z Gestapo, co wciąż budzi kontrowersje i pytania na temat jego rzeczywistego zaangażowania w tamte dramatyczne czasy.

Filmografia

Filmografia Jonasa Turkowa jest bogata w różnorodne role. Oto przegląd jego występów:

• 1937 – Błazen purymowy – jako cyrkowiec,
• 1934 – Młody las,
• 1928 – Huragan – jako karczmarz,
• 1925 – Jeden z 36 – jako drwal Benedykt.

Twórczość

Jonas Turkow, znany ze swojej bogatej twórczości literackiej i teatralnej, pozostawił po sobie wiele dzieł, które odzwierciedlają jego doświadczenia oraz historię społeczności żydowskiej w XX wieku.

• O levante do gueto de Varsovia, São Paulo: Federação Israelita do Estado de São Paulo, 1975 (oryg. publikowany w Tel Awiw: Mifaley Tarbut ve-Hinukh, 1969),
• In kamf farn lebn, Buenos Aires: 1949,
• Azoj iz es gewen, Buenos Aires: 1948,
• Noch der bafrajung – zichrojnes, Buenos Aires: 1959,
• Farloszene sztern: 1953,
• Teater un koncertn in di getos un koncentracje-lagern, Nowy Jork: Knight Publishing, 1968,
• C’était ainsi. 1939–1943 la vie dans le ghetto de Varsovie, Paryż: Austral, 1995.

Każde z jego dzieł wnosi unikalny głos i perspektywę, skupiając się na różnych aspektach życia w okresie wojny, przede wszystkim w ghetto warszawskim. Turkow wykorzystał swoje doświadczenie oraz zrozumienie sytuacji społecznej do ukazania dramatyzmu i nieustannej walki o przetrwanie w obliczu brutalnych rzeczywistości.

---

Oceń: Jonas Turkow

---