Janusz Ciborowski

---

Życiorys

Janusz Ciborowski przyszedł na świat w Warszawie, w rodzinie o korzeniach handlowych. Jego ojcem był Józef, który prowadził interesy jako kupiec, a matką Eugenia, z domu Popiołowska.

Edukacja

Janusz Ciborowski rozpoczyna swoją edukacyjną podróż w Gimnazjum im. Stefana Batorego. W latach 1935–1939 studiował na Wydziale Chemicznym Politechniki Warszawskiej, gdzie zdobył solidne podstawy wiedzy chemicznej.

W trakcie II wojny światowej, jego edukacja nie ustała, uczestniczył w zajęciach w Państwowej Wyższej Szkole Technicznej (PWST). W tej instytucji brał udział w tzw. kursie specjalnym. W 1942 roku Ciborowski obronił pracę dyplomową, która była realizowana pod czujnym okiem prof. Józefa Zawadzkiego.

Oficjalne przyznanie dyplomu inżyniera miało miejsce w maju 1945 roku. Jego praca dyplomowa opierała się na wynikach badań przeprowadzonych w Wytwórni Wódek Państwowego Monopolu Spirytusowego.

Kariera zawodowa

Janusz Ciborowski rozpoczął swoją drogę naukową w czasie, gdy trwała II wojna światowa. Od momentu obrony inżynierskiej pracy dyplomowej aż do wybuchu powstania warszawskiego w latach 1942–1944 pełnił funkcję asystenta na Wydziale Chemii w PWST. Jego praca doktorska, prowadzona pod okiem prof. Zawadzkiego, dotyczyła „O przewidywaniu wydajności reakcji gazowych metodą statystyczno-termodynamiczną”. Po zakończeniu działań wojennych, w lipcu 1945 roku, rozpoczął pracę jako asystent na Wydziale Chemicznym Politechniki Warszawskiej.

W międzyczasie zdobywał doświadczenie w przemyśle chemicznym, odbywając staże m.in. w odbudowywanej Fabryce Paliw Syntetycznych w Dworach, która wcześniej była fabryką chemiczną koncernu IG Farben, oraz w demontowanej fabryce w Schwarzheide w Saksonii. Lata 1946–1947 spędził na uzupełniających studiach z inżynierii chemicznej w Massachusetts Institute of Technology, korzystając ze stypendium UNRRA. To właśnie tam rozwijano nową dyscyplinę – Chemical Engineering.

Po powrocie do Polski Ciborowski obronił pracę doktorską w 1947 roku, a rok później został adiunktem w Zakładzie Inżynierii Chemicznej I na Wydziale Chemicznym PW. W owym czasie był także zaangażowany w tworzenie Zakładu Inżynierii Chemicznej w Głównym Instytucie Chemii Przemysłowej, którym przez 15 lat kierował. Jego zainteresowania naukowe koncentrowały się na procesach fluidyzacji, które stały się wątkiem jego pracy habilitacyjnej.

W 1949 roku Ciborowski uzyskał stopień doktora habilitowanego na podstawie pracy „O podstawowych problemach procesu fluidyzacji”. Po habilitacji objął kierownictwo Zakładu Inżynierii Chemicznej, najpierw na stanowisku docenta, a później jako profesor nadzwyczajny. W 1962 roku osiągnął tytuł profesora zwyczajnego.

W ciągu swojej kariery był również członkiem różnych komisji w Senacie PW oraz pełnił ważne funkcje administracyjne, takie jak prodziekan Wydziału Chemicznego w latach 1951/52–1953/54 oraz dziekan w latach 1960/61–1961/62. W 1967 roku uzyskał tytuł członka korespondenta Polskiej Akademii Nauk (PAN), a w 1973 roku – status jej członka.

Janusz Ciborowski zmarł 17 lipca 1986 roku w Warszawie. Został pochowany na cmentarzu Powązkowskim, gdzie spoczywa w kwaterze 172-2-2. Jego wkład w rozwój nauki chemicznej w Polsce pozostaje nieoceniony.

Zasługi dla inżynierii chemicznej

Działalność organizacyjna

Janusz Ciborowski to jeden z prekursorów w obszarze nauki, jakim jest inżynieria chemiczna i procesowa. Jego wkład w rozwój tej dyscypliny nie ograniczał się tylko do badań, ale także obejmował kształtowanie programu nauczania na nowym kierunku studiów, który nazwał „inżynieria chemiczna”. Jako przewodniczący Zespołu Programowego „Chemia” w Ministerstwie Szkolnictwa Wyższego, był odpowiedzialny za koordynację i tworzenie planu tych studiów.

Jednym z kluczowych osiągnięć Ciborowskiego było stworzenie pierwszych w Polsce podręczników dotyczących tej tematyki. W przedmowie do swego podręcznika „Inżynieria chemiczna” podkreślił istotność poszerzonej wiedzy w tej dziedzinie, pisząc:

Praktyka przemysłowa wykazuje, że znajomość samej chemii nie wystarcza do rozwiązywania większości zagadnień przemysłu chemicznego. W wielu bowiem działach tego przemysłu reakcja chemiczna stanowi zasadniczy, ale niewielki fragment; np. przy syntezie amoniaku przygotowanie surowców i odbiór produktów przyczyniają więcej trudności niż sama reakcja na kontakcie. Fakty takie spowodowały powstanie technologii chemicznej jako nauki o wszelkich procesach przemysłu chemicznego nie tylko natury chemicznej, ale także fizycznej, mechanicznej, ekonomicznej itp.

W dalszej części tej samej przedmowy, Ciborowski zwrócił uwagę na różnorodność procesów przemysłowych, wskazując na ich klasyfikację według wpływu chemii. Napisał:

… zostały one podzielone w ten sposób, że procesy, w których istotną rolę odgrywa chemizm, jak np. elektroliza, nitrowanie itp., wchodzą w zakres nowocześnie ujętej technologii chemicznej, natomiast procesy natury raczej fizycznej lub fizykochemicznej, jak destylacja, suszenie, przepływ płynów, przenikanie ciepła, absorpcja itp., stanowią treść inżynierii chemicznej.

Dodatkowo, podkreślił potrzebę wyodrębnienia inżynierii chemicznej jako samodzielnej dyscypliny:

… została podyktowana powszechnością procesów wchodzących w zakres inżynierii chemicznej. Z elektrolizą bowiem lub katalizą spotykamy się tylko w pewnych działach przemysłu, podczas gdy proces przenikania ciepła lub suszenie w olbrzymiej ich większości.

W 1963 roku rozpoczął starania o wydzielenie samodzielnego wydziału Inżynierii Chemicznej na Politechnice Warszawskiej. Rok później Ministerstwo Szkolnictwa Wyższego mianowało go organizatorem nowego wydziału oraz nadzorującym budowę gmachu, który został oddany do użytku w 1975 roku. Wcześniejsze zmiany w uczelni doprowadziły w 1970 do utworzenia Instytutu Inżynierii Chemicznej, który uzyskał status wydziału w 1973 roku.

Badania naukowe

Profesor Janusz Ciborowski jest uznawany za twórcę w Instytucie Inżynierii Chemicznej PW, gdzie powołał do życia własną szkołę naukową. Jego wpływ można dostrzec w sukcesach jego uczniów — ośmiu z nich zdobyło tytuły profesora, a dziesięciu uzyskało habilitację. Ponadto, Ciborowski był promotorem 22 prac doktorskich. W obszarze badań, kierunki, które dominowały w jego działalności naukowej obejmowały przede wszystkim:

• procesy fluidalne, w tym ich innowacyjne zastosowania,
• opracowanie fluidalnej suszarki do zboża,
• piece do fluidalnej metody spalania niskoprocentowych pirytów i markazytów,
• metody przerobu odpadów rafinacyjnych, zawierających siarkę elementarną,
• termodynamikę i kinetykę procesów wymiany ciepła oraz masy, zwłaszcza w kontekście procesów suszenia,
• procesy sublimacji,
• procesy kondensacji sublimacyjnej, w tym opracowanie konstrukcji ciągłego kondensatora do wymrażania par substancji sublimujących, suszarki do kazeiny i skór, a także urządzenia do regeneracji mas formierskich.

Efekty jego badań w zakresie fluidyzacji i suszenia zaowocowały ponad 150 publikacjami oraz 11 patentami. Szczególne uznanie zdobyła jego pionierska monografia „Fluidyzacja” opublikowana w 1957 roku.

Działalność pozauczelniana

Janusz Ciborowski był osobą o niezwykle bogatym dorobku zawodowym, a jego aktywność wykraczała daleko poza ramy uczelni. Należał do wielu prestiżowych instytucji, gdzie pełnił kluczowe funkcje, które miały znaczący wpływ na rozwój inżynierii chemicznej.

Wśród jego wyróżnień można wymienić:

• przewodniczącego Komitetu Inżynierii Chemicznej oraz Rady Naukowej Instytutu Inżynierii Chemicznej Polskiej Akademii Nauk,
• członka Rady Głównej Szkolnictwa Wyższego,
• członka Rady Naukowej Europejskiej Federacji Inżynierii Chemicznej,
• członka Międzynarodowego Centrum Wymiany Ciepła i Masy z siedzibą w Mińsku,
• przewodniczącego Rady Redakcyjnej czasopisma Inżynieria Chemiczna i Procesowa, które obecnie jest publikowane jako Chemical and Process Engineering,
• członka komitetów redakcyjnych zagranicznych czasopism, takich jak International Journal of Heat and Mass Transfer oraz International Chemical Engineering.

Te działania świadczą o jego zaangażowaniu w rozwój nauki i edukacji, a także wskazują na jego wpływ na międzynarodową społeczność inżynierów chemicznych.

Ordery i odznaczenia

Janusz Ciborowski, w swojej karierze, otrzymał szereg prestiżowych odznaczeń, które podkreślają jego osiągnięcia i wkład w rozwój kraju. Dołączone nagrody mają znaczenie nie tylko osobiste, ale również społeczne, ukazując szacunku do wartości patriotycznych i edukacyjnych.

• Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski przyznany w 1975 roku,
• Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski, który otrzymał w 1969 roku,
• Złoty Krzyż Zasługi, nadany 10 lipca 1954 roku,
• Medal 10-lecia Polski Ludowej, przyznany 19 stycznia 1955 roku,
• Medal Komisji Edukacji Narodowej, uzyskany w 1977 roku,
• Medal Jędrzeja Śniadeckiego.

Odznaczenia te odzwierciedlają jego niezwykłe zaangażowanie i działalność na rzecz społeczeństwa.

Nagrody i wyróżnienia

Janusz Ciborowski, będący wybitnym naukowcem, został uhonorowany licznymi nagrodami oraz wyróżnieniami za swoje znakomite osiągnięcia w dziedzinie inżynierii chemicznej. Poniżej przedstawiamy kluczowe nagrody, które zdobył w swojej karierze:

• nagroda za pierwszą w Polsce publikację akademicką z zakresu „Inżynieria chemiczna” w roku 1952,
• Nagroda Państwowa II stopnia (zespołowa) przyznana w 1955 roku za wdrożenie metody fluidyzacyjnej w polskim przemyśle oraz jej zastosowanie w technice spalania rud siarkonośnych,
• tytuł doctora honoris causa nadany przez Instytut Technologiczny w Leningradzie w 1969 roku,
• Nagroda Państwowa I stopnia w dziedzinie techniki w 1986 roku, przyznana za całokształt działalności naukowo-badawczej w obszarze inżynierii chemicznej i procesowej dla przemysłu chemicznego.

---

Oceń: Janusz Ciborowski

---