Jan Walery Królikowski

---

Życiorys

Jan Walery Królikowski był synem Józefa Franciszka, szanowanego polskiego historyka literatury. W swoim wczesnym dzieciństwie przebywał w Poznaniu, a od 1829 roku mieszkał z rodziną w stolicy, Warszawie. Od momentu 1832 roku musiał podjąć pracę jako kopista w kancelariach adwokackich, by utrzymać się przy życiu.

W 1835 roku rozpoczął naukę w Szkole Dramatycznej pod kierunkiem Bonawentury Kudlicza. Jego debiut aktorski przypadł na rok 1836, kiedy to wystąpił w Lublinie. Królikowski dołączył do zespołu teatralnego prowadzonego przez Tomasza Andrzeja Chełchowskiego.

W latach 1840–1846 występował w Krakowie, gdzie grał w teatrze najpierw pod dyrekcją Chełchowskiego, a następnie Hilarego Meciszewskiego. Po 1846 roku przeniósł się do Warszawy, gdzie grał w Warszawskich Teatrach Rządowych. Był nie tylko utalentowanym aktorem, ale również pedagogiem – uczył w Szkole Dramatycznej w latach 1848–1852, a także pełnił rolę reżysera teatralnego.

Zdobył renomę i uznanie jako jeden z najwybitniejszych artystów scen polskich, zwłaszcza w rolach z szerokiego repertuaru. Jego kariera sceniczna przebiegała od pierwszoplanowych ról amantów do postaci tzw. czarnych charakterów. Atrybutem jego talentu była niezwykła dbałość o szczegóły przy opracowywaniu swoich ról. W 1866 roku zagrał Shylocka w „Kupcu weneckim” Williama Szekspira, a pięć lat później podjął się wyzwania wcielenia się w Hamleta, choć ta ostatnia rola nie spotkała się z entuzjastycznym przyjęciem.

Do najważniejszych ról Królikowskiego należy zaliczyć: Franciszka Moora w „Zbójcach” i Millera w „Intrydze i miłości” Friedricha Schillera, Wojewodę w „Mazepie” Juliusza Słowackiego, Rodina w „Żydzie wiecznym tułaczu” Melville’a, a także rolę Łatki w „Dożywociu” Aleksandra Fredry. Po przejściu na emeryturę w 1873 roku, nie zaprzestał występować na scenie, a jego ostatni występ miał miejsce w 1884 roku. Zmagał się ze zdradliwą gruźlicą, a także problemami z sercem i nerkami. W 1885 roku Jerzy II, książę Saksonii-Meiningen, uhonorował go orderem zasługi, którego Królikowski nigdy nie nosił.

Pogrzeb Jana Walerego Królikowskiego, który odbył się 15 września 1886, był wielką manifestacją, w której uczestniczyło około 25 tysięcy osób. Zmarłego pochowano na Cmentarzu Powązkowskim w Warszawie, w kwaterze D-1-1/2.

Rodzina

Rodzina Jana Walerego Królikowskiego była prominentna i miała znaczący wpływ na polską kulturę. Jego ojciec, Józef Franciszek Królikowski, piastował stanowisko profesora w gimnazjum, gdzie nauczał literatury, a także był autorem ważnego dzieła zatytułowanego Prozodia polska.

W jego bliskim kręgu rodzinnym znajdował się starszy brat, Karol Józef (1815 lub 1818–1872), który wyróżniał się jako aktor oraz reżyser. Żoną Jana Walerego była Cecylia z Zocherów (1824–1907), również aktorka, co podkreśla artystyczne tradycje rodziny.

Współczesne pokolenia rodziny Królikowskich również zajmowały się nauką i sztuką. Do grona potomków Jana Walerego należy Wojciech Królikowski, który zyskał uznanie jako polski fizyk. Z kolei jego praprawnuczka, Małgorzata Królikowska-Sołtan, realizuje swoją pasję jako polski astronom.

---

Oceń: Jan Walery Królikowski

---