Irena Pannenkowa

---

Życiorys

Irena Pannenkowa przyszła na świat 4 listopada 1879 roku w Warszawie, jako córka Adama Jawica oraz Zofii z Hurwitzów. Jej edukacja rozpoczęła się od ukończenia szkoły elementarnej, a następnie kontynuowała naukę w żeńskim gimnazjum w Warszawie. Po złożeniu egzaminu maturalnego przeniosła się do Lwowa, gdzie uzyskała świadectwo ukończenia szkoły średniej.

W 1905 roku Pannenkowa zakończyła studia na wydziale filozofii Uniwersytetu Franciszkańskiego. Jako studentka napisała pracę seminaryjną, której tematem były twierdzenia i sądy logiczne. Praca ta, opracowana pod czujnym okiem profesora Kazimierza Twardowskiego, zyskała uznanie i została uznana za pracę doktorską.

Działalność niepodległościowa

W okresie studiów Irena Pannenkowa była aktywnie zaangażowana w działalność redakcyjną socjalistycznego czasopisma „Promień”. Podczas swojej kariery stała się również działaczką niepodległościowego Związku Odrodzenia Narodu Polskiego, do którego przynależność posiadały znane osobistości, takie jak Władysław Sikorski, Stanisław Downarowicz oraz jej przyszły mąż Tadeusz Gwalbert Pannenko, z którym związała się 11 sierpnia 1907 roku.

Już w 1907 roku dołączyła do Związku Walki Czynnej, gdzie podejmowała szereg inicjatyw. Pannenkowa była współzałożycielką oraz nauczycielką wzorowej szkoły „Ognisko” w Starej Wsi, pełniąc tę rolę w latach 1907–1910. Następnie przez cztery lata uczyła w gimnazjum we Lwowie, co stanowiło kolejny krok w jej zawodowej karierze edukacyjnej.

Poddając się działaniom niepodległościowym, podczas I wojny światowej, Irena współpracowała z Departamentem Wojskowym Naczelnego Komitetu Narodowego, w którym główną rolę odgrywał Władysław Sikorski. Jej aktywność zakończyła się w styczniu 1915 roku, kiedy to ukończyła współpracę z I Brygadą Legionów Polskich.

II RP

W latach 1918–1919 Irena Pannenkowa aktywnie uczestniczyła w obronie praw do Galicji Wschodniej, a jej działania miały na celu włączenie tego regionu na stałe do Polski. W listopadzie 1918 roku objęła stanowisko wiceprzewodniczącej Komitetu Obrony Narodowej w Lwowie. W lutym następnego roku zgłosiła interwencję u Józefa Piłsudskiego, Naczelnego Wodza, domagając się wsparcia dla Małopolski Wschodniej.

Po zakończeniu I wojny światowej, Pannenkowa związała się z nurtem narodowo-demokratycznym. W 1919 roku była współorganizatorką Narodowej Organizacji Kobiecej. W kolejnych latach, zwłaszcza w latach dwudziestych, działała jako dziennikarka powiązana z chrześcijańsko-narodowym podejściem, pisząc dla „Rzeczpospolitej” pod kierownictwem Stanisława Strońskiego. Jej artykuły dotyczyły m.in. stosunków Polski z sąsiadami, Górnego Śląska, Śląska Cieszyńskiego, Gdańska, kresów wschodnich oraz Irlandii.

W 1922 roku, na namowę Stanisława Strońskiego, opublikowała swoją najsłynniejszą pracę pod pseudonimem Jan Lipecki, zatytułowaną Legenda Piłsudskiego. Dwa lata później przeniosła się do redakcji „Warszawianki”. Jej teksty ukazywały się także w takich tytułach jak „Tygodnik Ilustrowany”, „Bluszcz” oraz „Kurier Warszawski”. Pannenkowa była gorącą przeciwniczką piłsudczyzny oraz wszelkiej formy dyktatury, co wyraźnie podkreślała w swoich publikacjach.

W latach trzydziestych odwróciła się od Stronnictwa Narodowego i zaczęła sympatyzować z Chrześcijańską Demokracją. Od 1929 roku współpracowała z tygodnikiem „Placówka”, który był organem Narodowej Partii Robotniczej. Pannenkowa pisała także dla „Demokraty”, pisma wydawanego przez Związek Młodzieży Pracującej „Jedność”. W dniu 10 października 1937 roku dołączyła do Rady Naczelnej Stronnictwa Pracy.

W marcu 1938 roku, po aneksji Austrii przez Niemcy oraz stabilizacji stosunków dyplomatycznych pomiędzy Polską a Litwą, zamieściła na łamach tygodnika „Zwrot” artykuł zatytułowany „Sprawa Austrii i Europy”, w którym podkreślała następujące kwestie: „po uregulowaniu stosunków z Litwą, otwiera się dla nas możliwość nawiązania głębszego i trwalszego kontaktu z Ententą Bałtycką na północy, jak również z Ententą Bałkańską na południu, oraz nieodzownego porozumienia się wreszcie z Czechosłowacją, do którego jest czas najwyższy i może już ostatnia sposobność. Porozumienie się ścisłe państw i narodów, bytujących na wschód i południowy wschód od Niemiec, pomiędzy Bałtykiem a morzem Czarnym i Adriatykiem, Balticum-Pontus-Adria, że użyjemy tu formuły Konińskiego, — oto co jedynie, biorąc rzecz na dalszą metę, może, jak patetycznie a słusznie ostrzega nas Churchill, „uratować Europę i świat od nieszczęść, gorszych niż sny o piekle“.

II wojna światowa

W okresie II wojny światowej, Irena Pannenkowa, wraz z Franciszkiem Kwiecińskim, odegrała znaczącą rolę w wydawaniu „Głosu Warszawy”, który był organem Stronnictwa Pracy. 15 listopada 1941 roku została aresztowana przez hitlerowców, a następnie przetrzymywana w różnych obozach, w tym na Pawiaku, w Ravensbrück oraz na Majdanku.

Doczekała się ona wyzwolenia w Oświęcimiu, co miało miejsce 28 stycznia 1945 roku.

Po II wojnie światowej

Po zakończeniu II wojny światowej, Irena Pannenkowa aktywnie włączyła się w działalność reaktywowanego Stronnictwa Pracy, gdzie pełniła rolę redaktorki głównej dla jego wiodącego organu – tygodnika „Odnowa”. Współpraca z Karolem Popielem zaowocowała istotnymi publikacjami, które miały wpływ na ówczesny krajobraz polityczny. Dodatkowo, zamieszczała swoje artykuły w „Tygodniku Warszawskim”, co potwierdza jej znaczenie na tym polu.

Niestety, po rozbiciu Stronnictwa Pracy przez władze komunistyczne, Pannenkowa postanowiła wycofać się z polityki, co oznaczało koniec jej aktywności w tej dziedzinie. Mimo to, po 1956 roku, sporadycznie powracała do pisania w takich czasopismach jak „Twórczość” oraz „Przegląd Kulturalny”. W 1957 roku stała się członkiem Związku Literatów Polskich, co świadczy o jej nieustannym zaangażowaniu w życie literackie kraju.

Irena Pannenkowa odeszła z tego świata 10 października 1969 roku, a jej ostatnie dni spędziła w zakonnym przytułku w Górze Kalwarii. Spoczywa na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie, w kwaterze 146 c-4-19, gdzie jej życie i praca są pamiętane przez kolejne pokolenia.

Publikacje

Irena Pannenkowa jest znana z wielu znaczących publikacji. Oto lista jej prac, które ukazują różnorodność tematów i głębię jej analizy:

• Łukasiński, Lwów 1914,
• Co robić ma chłop polski czasu tej wojny?, Piotrków 1915,
• Irlandzkie memento, Lwów 1916,
• Walka Galicji z centralizmem wiedeńskim. Dzieje rezolucji sejmu galicyjskiego z 24 września 1868, Lwów 1918,
• Punkty Wilsona a Galicja Wschodnia, Warszawa 1919, tłum. francuskie Paryż 1919,
• Legenda Piłsudskiego, Warszawa 1922 i 1923 r. pod pseudonimem Jan Lipecki,
• Od Cezara do Wilhelma. Studium o cezaryzmie, Warszawa 1929,
• Co to jest wychowanie państwowe, Warszawa 1932,
• Więzy, Warszawa 1935,
• Ravensbrück. Wiersze obozowe, oprac. W. Kiedrzyńska, I. Pannenkowa, E. Sulińska, Warszawa 1961.

Tłumaczenia

W obszarze tłumaczeń Ireny Pannenkowej, znajdujemy szereg interesujących pozycji, które wyróżniają się jako znaczące dzieła w historii literatury.

• B. Saxby, Kształcenie postępowania. Studium psychologiczne, Lwów 1928,
• E. Barker, Charakter narodowy i kształtujące go czynniki, Warszawa 1933,
• B. Fay, Roosevelt i jego Ameryka, Warszawa 1935,
• J. Shearing, Anioł morderstwa Maria Karolina de Corday d’Armont, Jan Paweł Marat, Jan Adam Lux. Studium o trojgu uczniach J.J. Rousseau, Warszawa 1937.

Literatura

W literaturze dotyczącej Ireny Pannenkowej, szczególną uwagę zwraca praca autorstwa M. Patelskiego oraz P. Kowalskiego, zatytułowana Kontrowersyjna publikacja i jej autorka. Publikacja ta jest zamieszczona w zbiorze monografii, w który włączona jest również praca Pannenkowej o tytule Legenda Piłsudskiego, wydanej w Toruniu w 2008 roku.

---

Oceń: Irena Pannenkowa

---