Anna Nakwaska

---

Życiorys

Anna Nakwaska przyszła na świat w stolicy Polski, Warszawie, jako córka Stanisława Kostki Krajewskiego, instygatora królewskiego, oraz Franciszki z Kluszewskich. Wczesną edukację odbyła w rodzinnych stronach, zarówno w Warszawie, jak i w Gołębiu, gdzie uczyła się wszystkich przedmiotów w języku francuskim.

W roku 1799 poślubiła Franciszka Salezego Nakwaskiego, senatora oraz prefekta departamentu warszawskiego w Księstwie Warszawskim. Para zamieszkała w Lipinach, zlokalizowanych w ziemi płockiej, choć Anna często odwiedzała Warszawę, gdzie była członkinią elitarnego towarzystwa Pałacu Pod Blachą.

W ciągu wielu lat aktywnie uczestniczyła w życiu kulturalnym Warszawy. W domu Stanisławostwa Sołtyków miała okazję poznać znane osobistości, takie jak F.K. Dmochowski, L. Osiński oraz O. Kopczyński. W czasach Księstwa Warszawskiego była wizytatorką szkół żeńskich oraz członkiem rady nadzorczej odpowiedzialnej za wychowanie kobiet.

Jednocześnie, w celu doskonalenia swoich umiejętności językowych, samodzielnie uczyła się języka polskiego. Po upadku powstania listopadowego, w lecie mieszkając w majątku Mała Wieś (ziemia płocka), a w zimie powracała do Warszawy.

W 1831 roku, po skonfiskowaniu majątku Kępy Polskiej syna Henryka Mirosława z powodu jego udziału w powstaniu, natychmiast odkupiła go z rąk rządowych. W 1837 roku wyjechała do Szwajcarii, a siedem lat później (w 1844) podróżowała po Dolnym Śląsku, gdzie odwiedzała Wrocław i korzystała z uzdrowisk w Szczawnie.

Twórczość

W latach począwszy od 1816, Anna Nakwaska prowadziła w Warszawie na ulicy Świętojerskiej nr 1790 salon literacki, który cieszył się dużym zainteresowaniem przez wiele lat. Była autorką wielu powieści, w tym Czarna mara oraz Obraz warszawskiego społeczeństwa w dwóch powieściach spisany. W swoim dorobku miała również opowiadania dla dzieci oraz utwory poruszające temat powstańczy, takie jak Aniela, czyli Ślubna obrączka czy Powstaniec litewski.

W „Gazecie Warszawskiej” w 1852 roku opublikowano fragment jej pamiętnika, a potem, w 1891 roku, kolejną część w „Kronice Rodzinnej”. Mimo to cała treść jej pamiętnika wciąż nie doczekała się publikacji w całości.

Ważniejsze dzieła

• Trois nouvelles, publiées par une Polonaise, Warszawa 1821,
• Suite des Trois nouvelles, publiées par une Polonaise, Warszawa 1821,
• Obraz warszawskiego społeczeństwa w dwóch powieściach, powst. przed 31 grudnia 1830, wyd. Poznań 1842, (zawartość: Przedmowa; Szczęśliwa przygoda; Obligacja udziałowa),
• Aniela, czyli ślubna obrączka. Powieść narodowa, Warszawa 1831; przekł. francuski: Angélique ou l’anneau nuptial. Nouvelle polonaise. Épisode de la dernière révolution. Publié par Adolphe comte de Krosnowski, Paryż 1833 (2 wydania); przekł. niemiecki: brak roku i miejsca wydania; przekł. włoski: L’Anello. Episodio della rivoluzione polacca del 1830 w: Novelle polacche di diversi autori, Mediolan 1863 „Biblioteca Nuova” nr 19,
• Powstaniec litewski. Obraz romantyczny z czasów rewolucji w Polsce 1831 r., powst. 1832, wyd. Lipsk 1845, (wyd. pod pseudonimem: pani T…ka – który Estreicher odczytuje jako: pani T(rza)ska),
• Odwiedziny babuni, czyli powieści dla zabawy grzecznych dzieci, Warszawa 1833–1834; wyd. 2: t. 1–2, Warszawa 1843-1844,
• Wody karlsbadzkie. Powieść z wydarzeń towarzyskich, powst. 1834, (wymienia ją Skimbirowicz),
• Młodość Kopernika, „Jutrzenka” 1834, przedr. I. Polkowski w: Kopernikijana t. 3, Gniezno 1875; przekł. francuski: tłum. Leonardowa Chodźkowa, La Pologne historique, littéraire, monumentale et illustrée, Paryż 1839–1841, s. 227–234; przekł. polski z tego tłumaczenia ogł. noworocznik „Niezabudka” (Petersburg) 1844,
• Marguerite de Zembocin, „Revue du Nord” 1835,
• Wspomnienia z podróży po Szwajcarii i Tyrolu w roku 1837, „Przyjaciel Ludu” 1838; rękopis: Biblioteka PAN Kraków, sygn. 1289,
• Czarna mara. Powieść historyczna. Kronika dawnego zamku książąt mazowieckich, powst. 1838, wyd. Warszawa 1841; wyd. następne: Gródek 1890; Warszawa 1899,
• Wspomnienia z czasów pruskich i Księstwa Warszawskiego (1792-1830), powst. około roku 1840; fragm.: Wyjątki z pamiętników współczesnych, ogł. J. Korzeniowski, Gazeta Warszawska 1852, nr 197-219; Ze wspomnień wojewodziny Nakwaskiej, „Kronika Rodzinna” 1891, nr: 4, 109, 135, 169, 197, 258, 293, 335, 356; rękopis był w posiadaniu S. Wasylewskiego; (F. Skarbek osnuł na tych wspomnieniach powieść: Pamiętniki Seglasa; wykorzystał je także J. Falkowski w: Obrazy z życia kilku ostatnich pokoleń w Polsce t. 1–5, Poznań 1877–1887),
• Niedzielne wieczory starego stolarza. Powieści dla rzemieślników, Leszno 1843; wyd. 2 Leszno 1858,
• Otton i Berta, „Pielgrzym” 1844, t. 1,
• Chrzestna matka w koronie, czyli pierwsze róże, „Pielgrzym” 1844, t. 2,
• Wspomnienia krótkiej podróży 1844 r. do Śląska, „Pielgrzym” 1845, t. 1–2,
• Testament. Powieść, niewydana, (inform. G. Korbut).

Dodatkowo, Anna Nakwaska regularnie publikowała artykuły oraz utwory w takich czasopismach jak: „Jutrzenka” (1834), „Pamiętnik Warszawski” (w tym: Odpowiedź na artykuł A.G. O przyczynach oziębłości mężczyzn dla kobiet, 1819; Krótki rzut oka na teraźniejsze wychowanie Polek, przez Polkę, 1820 – przedr. J. Sowiński: O uczonych Polkach, Warszawa 1821, s. 122), „Pielgrzym” (1844–1845), „Pierwiosnek” (1840–1843), oraz „Przyjaciel Ludu” (1838) i „Revue du Nord” (1835).

Przekłady

• M. Wirtemberska: Malvina, ou l’instinct du coeur. Traduit du polonais par une Polonaise t. 1–2, Warszawa 1817; wyd. 2: La Polonaise, ou l’instinct du couer… t. 1–2, Paryż 1822.

Listy

• Od M. Radziwiłłówny (później Krasińskiej) z lat 1794–1802, do T. i E. Rastawieckich z lat 1807–1815; z rękopisu Muzeum Archeologicznego Uniwersytetu Jagiellońskiego fragmenty ogł. J. Falkowski w: Obrazy z życia kilku ostatnich pokoleń w Polsce t. 1–5, Poznań 1877–1887,
• Listy z lat 1799–1830, ze zbiorów rodziny Rastawieckich; rękopis od roku 1870 znajdował się w Bibliotece Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, sygn. 361; obecnie zaginiony,
• Do siostry, T. Rastawieckiej, z lat 1806–1816 (w języku francuskim); fragm. z rękopisu Muzeum Archeologicznego Uniwersytetu Jagiellońskiego fragmenty ogł. A. Bełcikowski: A. z Krajewskich Nakwaska, „Ateneum” 1887, t. 2,
• Do siostry, T. Rastawieckiej, z roku 1808, ogł. E. Rastawiecki: Obrazy towarzystwa warszawskiego w r. 1808, w dwóch wówczas pisanych listach przechowane, „Niezapominajki” 1845; fragm. listu z 26 marca 1808 przedr. S. Szenic: Ochmistrzyni i faworyty królewskie, Warszawa 1961, s. 142.
• O listach do M. z Radziwiłłów Krasińskiej wspomina także S. Pruszakowa, „Tygodnik Ilustrowany” 1862, t. 2, nr 166–167.

---

Oceń: Anna Nakwaska

---