Andrzej Szypowski

---

Życiorys

Andrzej Szypowski był synem Kazimierza Szypowskiego, przedstawiciela herbu Szreniawa oraz urzędnika skarbowego, i Sabiny ze Świątkowskich. W czasie niemieckiej okupacji kształcił się w Miejskiej Szkole Handlowej oraz Szkole Zgromadzenia Kupców. Po zakończeniu działań wojennych, z powodzeniem ukończył studia w Szkole Głównej Planowania i Statystyki, która była wcześniej znana jako Szkoła Główna Handlowa. Jego ścieżka zawodowa prowadziła przez różne instytucje: najpierw pracował w Ubezpieczalni Społecznej, następnie w Komisji Dewizowej, a finalnie w Ministerstwie Handlu Zagranicznego.

W 1954 roku Andrzej poślubił Marię, z domu Ostrowską, uznaną poetkę oraz pisarkę. Od 1958 roku poświęcił się w pełni działalności artystycznej jako fotografik oraz fotoreporter. Wspólnie z żoną tworzył książki albumowe, które odzwierciedlały nie tylko ich pasję, ale także miłość do piękna Polski.

W tym samym roku Andrzej zainicjował wspólnie z Marią Dąbrowską wyjazd do Kalisza i Russowa, które odbyli szlakiem literackim powieści „Nocy i dni”. To przedsięwzięcie stało się punktem wyjścia do ich wspólnych prac literackich oraz biograficznych, które publikowane były w takich periodykach jak: Świat (1958-1959), Chłopska Droga (1959–1962) oraz Światowid (1965).

Andrzej Szypowski w Ministerstwie Kultury uzyskał uprawnienia do prowadzenia działalności artystycznej, co potwierdza jego znaczenie w życiu kulturalnym Polski.

Działalność kulturotwórcza

W 1990 roku, Andrzej Szypowski, wspólnie ze swoją żoną, podjął inicjatywę utworzenia Fundacji Artibus Warszawskie Organy Wurlitzera. Jej celem stała się ochrona zabytków w Polsce, szczególnie w stolicy. Działalność fundacji opiera się na wolontariacie, a Szypowski pełnił funkcję Prezesa Zarządu przez wszystkie lata aż do swojej śmierci, nie pobierając żadnych wynagrodzeń.

Fundacja zdołała przywrócić do życia zniszczone warszawskie kinowe organy Wurlitzera z 1928 roku. Te wyjątkowe instrumenty zostały uszkodzone w trakcie okupacji hitlerowskiej oraz w okresie stalinizmu. Obecnie stanowią one własność Fundacji, a Szypowscy przekazali je w darze. Organy te są nieodpłatnie wypożyczane dla różnych instytucji oraz organizacji kulturalnych.

W 1996 roku, Andrzej, wraz z żoną, pisarką, oraz synem, który jest muzykiem i muzykologiem, Janem Szypowskim, powołali do życia drugą fundację – Fundację Artibus Muzyka, Obraz, Słowo. Działa ona w oparciu o wolontariat i zajmuje się organizowaniem koncertów, wystaw oraz różnorodnych publikacji.

W 2003 roku, w sercu Starego Miasta, została ustawiona Tablica Pamięci, która nie tylko wspomina zniszczenia dokonane przez hitlerowskie Niemcy podczas II wojny światowej, ale także przypomina o heroicznej odbudowie Starówki. Działania te zostały docenione, co zaowocowało wpisaniem Warszawskiej Starówki na Listę Światowego Dziedzictwa Kulturalnego przez UNESCO.

Andrzej Szypowski spoczywa w Warszawie na cmentarzu Powązkowskim (kwatera 16-2-1).

Nagrody i odznaczenia

Andrzej Szypowski, wraz z M. Szypowską, zdobył wiele prestiżowych nagród w uznaniu za swoją działalność twórczą. W 1971 roku został wyróżniony nagrodą Prezydenta Miasta Gdyni za pierwszą po wojnie książkę albumową poświęconą Gdyni. W 1984 roku otrzymał nagrodę Prezydenta Miasta Sopotu, a w 1983 roku nagrodę Ministra Kultury i Sztuki I stopnia, również wspólnie z M. Szypowską.

W 1988 roku przyznano mu nagrodę Prezesa RSW „Prasa-Książka-Ruch”, a także nagrodę Prezydenta m. Gdańska, znowu w parze z M. Szypowską. W mijającym tysiącleciu, w 2000 roku, para ta została uhonorowana nagrodą m.st. Warszawy. Natomiast w roku 2003, w Międzynarodowym Dniu Ochrony Zabytków, wyróżniono ich za szczególne zasługi w zakresie ochrony zabytków.

Dodatkowo, Szypowski został odznaczony Srebrnym Krzyżem Zasługi w 1960 roku, Złotym Krzyżem Zasługi w 1969 roku oraz Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski w 1981 roku. Jego zaangażowanie nagrodzono także odznakami takimi jak: „Zasłużony Działacz Ziemi Nyskiej” (1966), „Zasłużony dla Dolnego Śląska” (1967), „Zasłużony Działacz Towarzystwa Rozwoju Ziem Zachodnich” (1967), a także „Odznaka 1000-lecia Państwa Polskiego” (1967), „Zasłużony Opolszczyźnie” (1969) oraz „Za Zasługi dla Gdańska” (1978).

Kolejne wyróżnienia obejmowały Medal Zamkowy w 1973 roku, Medal „IV wieki stołeczności Warszawy” w 1996 roku, Medal „Ecclesiae populoque servitium praestanti – Zasłużonemu w posłudze dla Kościoła i Narodu” w 1997 roku oraz Medal „400-lecia Stołeczności Warszawy” w 2000 roku. W 2001 roku Szypowski zdobył także „Medal Pamiątkowy Roku Kardynała Stefana Wyszyńskiego”, Dyplom Honorowy Varsavianistów oraz Odznakę Honorową „Zasłużony dla Kultury Polskiej” w 2009 roku.

Publikacje

Opracowania

W dorobku Andrzeja Szypowskiego znajdują się liczne publikacje, w tym szczególnie Encyklopedia Warszawy, wydana przez Wydawnictwo Naukowe PWN w 1994 roku.

Wywiady, rozmowy m.in.

Wielokrotnie był on także rozmówcą w prasie, co zaowocowało ciekawymi wywiadami, w tym m.in.:

• W. Burtowy: Społeczna wielka synteza. Głos Wielkopol. 1969 nr 70,
• R. Konieczna: Szczęśliwy związek. Tryb. Opol. 1969 nr 24,
• (am) Mówienie o Polsce. Razem 1970 nr 5,
• M. Śledzińska: O Warszawie i nie tylko. Słowo Powsz. 1973 nr 134,
• R. Malewicz: Album Gdańsk. Skrót polskiego losu. Rozmawiał… Dzien. Bałt. 1983 nr 32,
• K. Korczak. M. Klat: Nagrody prezydenta Gdańska. Dzien. Bałt. 1988 nr 74,
• Jes: Państwa Szypowskich przedstawiać nie trzeba. Wiecz. Wybrz. 1991 nr 186,
• K. Korczak: Kultura. Wierni dziedzictwu. Warszawska Fundacja pomaga młodzieży gdańskiej. Dzien. Bałt. 1991 nr 243,
• H. Kowalska: Mimo trudności – chronić polską kulturę. Sł. Powsz. 1991 nr 214,
• A. Borsukiewicz: Ludzie z pasją. To prawdziwy unikat [o ratowaniu warszawskich organów Wurlitzera]. Zwierciadło 1994 nr 7-8,
• Z. Zdrojkowska: Polska – moja miłość. Rozmowa z Kazuko Tamura, japońską tłumaczką książki Szypowskich o Zamku „Szklane tarcze”. Słowo 1995 nr 150,
• W. Obniska: Osiem wieków historii na co dzień. Rozmowa z M. i A. Szypowskimi. Głos. Wybrz. 1995 nr 219.

Twórczość – Książki albumowe z fotografiami i układem graficznym Andrzeja Szypowskiego, z tekstem Marii Szypowskiej

Woluminowe dzieła Szypowskiego obejmują również albumy z grafiką i tekstami jego żony, Marii. Oto niektóre z nich:

• Gniezno. Wwa: SiT 1961, 16 56 s., wkładka z tłum. na jęz. ang, franc. i ros. Wyd. 2 rozszerz. tamże 1967,
• Opole. W-wa: SiT 1963, [64] s., wkładka z tłum. na jęz. ang, franc. i ros.,
• Jelenia Góra. W-wa: SiT 1964, 20 [68] s., oraz wkładka w jęz. pols., ang, franc. i ros. Wyd. 2 tamże 1967,
• Nysa. [W-wa] SiT 1965, 15 k [48] s., wkładka z tłum. na jęz. ang, franc. i ros.,
• Paczków. W-wa: SiT 1965, 14 [62] s., wkładka z tłum. na jęz. ang, franc. i ros.,
• Legnica. W-wa: SiT 1966, 23 [70] s., wkładka z tłum. na jęz. ang, franc. i ros.,
• Brzeg. W-wa: SiT 1969, 31 [96] s., wkładka z tłum. na jęz. ang, franc. i ros.,
• Góra Św. Anny. W-wa: SiT 1969, 27 [92] s wkładka z tłum. na jęz. ang, franc. i ros.,
• Słupsk. W-wa: SiT 1971, 28 k 82 s., wkładka z tłum. na jęz. ang, franc. i ros.,
• Zamek Królewski w Warszawie. W-wa: SiT 1971, 94 s., wkładka z tłum. na jęz. ang, franc. i ros. Wyd. 2 rozszerz. tamże 1973, 118 s. 1971 – pierwsza książka o Zamku po odwołaniu rządowego zakazu odbudowy,
• Gdynia. Słowo wstępne: W. Żukrowski. W-wa: SiT 1975, 192 s., wkładka z tłum. na jęz. ang, franc. i ros. Wyd. 2 uzup. tamże 1977. Nagroda Prezydenta m. Gdyni w 1971. Nagroda Ministra Handlu Zagranicznego i Gospodarki Morskiej w 1975,
• Gdańsk. Słowo wstępne: W. Żukrowski. W-wa: SiT 1978, 124 k., wkładka z tłum. na jęz. ang, franc. i ros. Wyd. 2 zmien. tamże 1983, 294 s. Nagroda Prezydenta m. Gdańska w 1988,
• Pieśń ziemi naszej. W-wa: SiT 1979, 167 s.,
• Znak ziemi naszej. W-wa: SiT 1980, 167 s.,
• Sopot. Słowo wstępne: W. Żukrowski. W-wa: SiT 1984, [184] s., wkładka z tłum. na jęz. ang, franc. i ros. Nagroda artystyczna Prezydenta m. Sopotu w 1984,
• Oliwa – muzyka wieków. W-wa: Interpress 1987, 62 s. Wyd. 2 uzup. W-wa: Fundacja Artibus-Wurlitzer [1991], 200 s., wkładka z tłum. na jęz. ang. i niem. 1. Osobiste przyjęcie w katedrze oliwskiej specjalnie opracowanego egzemplarza tej książki przez papieża Jana Pawła II w 1987. 2. Nagroda Prezesa RSW „Prasa-Książka-Ruch” w 1988,
• Warszawski Zamek Królewski. Zamek Rzeczypospolitej. W-wa: SiT 1989, 328 s. Wyd. nast.: wyd. 2 uzup. W-wa: Fundacja Artibus-Wurlitzer, Dom Słowa Pol. 1991, wyd. 3 tamże 1994, wyd. 4 uzup. i zaktualizowane tamże 1998. Wkładki z tłum. na jęz. ang., franc., hiszp., niem., ros. Tytuł Książki Roku Kulturalnego 1989/1990. Wyd. 2 wystawione w polskiej ekspozycji na Wystawie Światowej EXPO ’92 Sevilla w Hiszpanii,
• Serce Gdańska – odwiecznego portu Rzeczypospolitej Polskiej. W-wa: Fundacja Artibus-Wurlitzer, Dom Słowa Pol. 1995, 208 s. Wkładki z tłum. na jęz. ang. i niem.,
• Gdańsk: Dwór Artusa. Wwa: Fundacja Artibus-Wurlitzer, Dom Słowa Pol. [1997], [20] s. Wersja w jęz. ang. i w jęz. niem. Seria: Skarby Dziejów,
• Gdańsk: Ratusz Głównego Miasta. Wwa: Fundacja Artibus-Wurlitzer, Dom Słowa Pol. [1997], [20] s. Wersja w jęz. ang. i w jęz. niem. Seria: Skarby Dziejów,
• Oliwa – Bazylika Archikatedralna. Wwa: Fundacja Artibus-Wurlitzer, Dom Słowa Pol. [1997], 20 s. Wersja w jęz. ang. i w jęz. niem. Seria: Skarby Dziejów,
• Warszawa: Zamek Królewski. Wwa: Fundacja Artibus-Wurlitzer, Dom Słowa Pol. [1997], [20] s. Wersja w jęz. ang., w jęz. franc., w jęz. hiszp., w jęz. niem., w jęz. ros. Seria: Skarby Dziejów,
• Gdy wchodzisz w progi Katedry. Karty z dziejów Archikatedry Świętego Jana w Warszawie. [Książka – katalog wystawy w Zamku Królewskim w Warszawie]. Wwa: Fundacja Artibus 1998, 40 s. Wkładka z informacjami uzupełniającymi oraz z tłum. na jęz. ang., franc. i niem., 1998, 20 s.,
• Gdy wchodzisz w progi Katedry… As you enter the Cathedral… Wwa: Fundacja Artibus. 1999/2000, 230 s. 1. Osobiste przyjęcie w katedrze warszawskiej specjalnie opracowanego egzemplarza tej książki przez Papieża Jana Pawła II w 1999. 2. Dyplom Warszawskiej Premiery Literackiej. 3. Tytuł Książki Roku 2000,
• Gdy wchodzisz na Stare Miasto… As you enter the Old Town… Wwa: Fundacja Artibus 2000, 254 s.,
• Stare Miasto dobrem kultury światowej. The Warsaw Old Town a monument of world culture. Wwa: Fundacja Artibus 2001, 96 s.,
• Gdy wchodzisz na Trakt Starej Warszawy… As you enter the Old Warsaw Track… Wwa: Fundacja Artibus 2002, 96 s. Wyd. nast.: wyd. 2 uzup. tamże 2005,
• Gdy wchodzisz na Nowe Miasto… As you enter the New Town… Wwa: Fundacja Artibus 2005, 240 s.,
• Tablice Pamięci Starego i Nowego Miasta w Warszawie, Stolicy Polski. The Memorial Plaques of the Old and the New Town in Warsaw, the Capital of Poland. Wwa: Fundacja Artibus 2005, 32 s.,
• Trylogia Staromiejska. The Old Town Trilogy. [Współaut.: A. Szypowski] Wwa: Fundacja Artibus 2006. W nowym opracowaniu: Gdy wchodzisz w progi Katedry… As you enter the Cathedral…, 232 s.; Gdy wchodzisz na Stare Miasto… As you enter the Old Town…, 254 s.; Gdy wchodzisz na Nowe Miasto… As you enter the New Town…, 240 s.,
• Gdy wchodzisz w progi Katedry… As you enter the Cathedral… Wwa: Fundacja Artibus. 2008, 248 s. Wyd. 3 uzup. Dołączona płyta CD Jana Szypowskiego „Polska muzyka organowa w Archikatedrze Warszawskiej”.

Fotograficzne wystawy artystyczno-dokumentalne

W dziełach Andrzeja Szypowskiego, fotografie stają się nie tylko dokumentacją, ale także opowieścią o miejscu i czasie. W serii jego wystaw artystyczno-dokumentalnych, pokazano niepowtarzalne momenty w przestrzeniach Warszawy. Poniżej przedstawiamy listę najważniejszych wystaw tego artysty:

• Gdy wchodzisz w progi Katedry… – wystawa 1998 r. w Zamku Królewskim w Warszawie,
• Gdy wchodzisz w progi Katedry… – wystawa 1998 r. w siedzibie Władz Warszawy i Mazowsza na pl. Bankowym,
• Gdy wchodzisz w progi Katedry… – wystawa 1999 r. w archikatedrze Św. Jana,
• Gdy wchodzisz na Stare Miasto – wystawa 2001 r. w Wyższym Metropolitalnym Seminarium Duchownym,
• Gdy wchodzisz na Stare Miasto – wystawa 2001 r. w Zamku Ostrogskich,
• Czy znasz Trakt Starej Warszawy – wystawa 2002 r. w Zamku Królewskim w Warszawie,
• Gdy wchodzisz na Trakt Starej Warszawy – wystawa 2002 r. w siedzibie Władz Warszawy i Mazowsza na pl. Bankowym,
• Trakt Starej Warszawy – wystawa 2003 r. w Bibliotece Publicznej m.st. Warszawy i Bibliotece Głównej Województwa Mazowieckiego,
• Niezwykłe dzieje warszawskich organów Wurlitzera – wystawa 2003 r. w Zamku Królewskim w Warszawie,
• Niezwykłe dzieje warszawskich organów Wurlitzera – wystawa 2004 r. w Muzeum Techniki w PKiNie,
• Gdy wchodzisz na Nowe Miasto … – wystawa 2005 r. w kościele w Parafii św. Barbary,
• Gdy wchodzisz na Nowe Miasto … – wystawa 2006 r. w Zamku Królewskim w Warszawie,
• Głos dawnej Warszawy zawsze młody – wystawa 2007 w kościele w Parafii św. Barbary,
• Pozostańcie wierni temu dziedzictwu – wystawa 2008 w kościele w Parafii św. Barbary.

---

Oceń: Andrzej Szypowski

---