Andrzej Szczypiorski

---

Życiorys

Andrzej Szczypiorski, wybitny pisarz i działacz społeczny, dorastał w rodzinie, która kształtowała się w bogatym środowisku naukowym i mieszczańskim. W obliczu II wojny światowej podjął studia na tajnym uniwersytecie, który został współorganizowany przez jego ojca, Adama. Był on socjalistycznym historykiem oraz matematykiem. W czasie wojny przystąpił do Armii Ludowej, a w 1944 roku aktywnie uczestniczył w powstaniu warszawskim, które zakończyło się jego aresztowaniem i transportem do obozu koncentracyjnego w Sachsenhausen, w którym to miejsce przebywał do końca konfliktu w 1945 roku.

Po wojnie, w latach 1946–1947, studiował na Wydziale Konsularno-Dyplomatycznym Akademii Nauk Politycznych w Warszawie. Następnie, od 1948 do 1951 roku, pracował jako redaktor w dzienniku „Życie Warszawy”. W późniejszych latach kierował rozgłośnią Polskiego Radia w Katowicach od 1950 do 1955, a także w latach 1951–1956 pełnił funkcję kierownika literackiego Teatru Śląskiego im. Stanisława Wyspiańskiego. Od 1956 do 1958 roku był radcą ambasady PRL w Danii, a w kolejnych latach związał się z Polskim Radiem w Warszawie oraz redagowaniem tygodnika „Polityka” w latach 1965–1975.

Szczypiorski, w latach 70., był związany z opozycją demokratyczną, gdzie aktywnie uczestniczył w działaniach Komitetu Obrony Robotników (KOR) oraz Polskiego Porozumienia Niepodległościowego. Publikował w podziemnych gazetach, co doprowadziło do jego internowania po wprowadzeniu stanu wojennego w Polsce w grudniu 1981 roku. Po zmianach politycznych, jakie miały miejsce w latach 1989–1991, pełnił mandat senatora I kadencji jako przedstawiciel Komitetu Obywatelskiego, a później Unii Demokratycznej.

W swojej karierze starał się o zbliżenie narodów, stając na czołowej pozycji Towarzystwa Przyjaźni Polsko-Izraelskiej. Jego działania na rzecz niemiecko-polskiego pojednania zaowocowały otrzymaniem w 1995 roku Federalnego Krzyża Zasługi. Zmarł, a jego ostatnim miejscem spoczynku jest cmentarz Ewangelicko-Reformowany w Warszawie, gdzie został pochowany (kwatera C–5–1).

Polska Fundacja Dzieci i Młodzieży, którą kierował, ustanowiła w 2000 roku Nagrodę im. Andrzeja Szczypiorskiego, która ma na celu promowanie wartości, które były bliskie jego sercu. Pierwszą nagrodę przyznano Marzenie Łotys, przewodniczącej Stowarzyszenia Edukacja Inaczej.

Twórczość

Andrzej Szczypiorski, w swojej twórczości literackiej, często starał się zgłębiać złożoność ludzkiej natury oraz wyzwania, jakie niesie ze sobą podejmowanie trudnych decyzji moralnych. Tworzył dzieła, w których ukazywał realia ekstremalnych sytuacji zagrażających życiu, zmuszających ludzi do działania w skrajnych okolicznościach.

Najbardziej rozpoznawalnym utworem, jaki wyszedł spod jego pióra, jest powieść Początek, znana w Niemczech jako Piękna pani Seidenman. Pomimo trudności z publikacją w Polsce, książka została wydana przez Instytut Literacki w Paryżu w 1986 roku. Powieść koncentruje się na losach grupy mieszkańców Polski w okresie II wojny światowej oraz w jej następstwie.

W książce szczególną uwagę zwraca historia pani Seidenman, której dramatyczny los związany jest z donosem kolaboranta Bronka Blutmana. Na szczęście, dzięki pomocy polskich przyjaciół i jednego z Niemców, udaje jej się ujść z życiem. Szczypiorski w swoich tekstach z wielką wnikliwością portretował także postać pułkownika von Stauffenberga, przedstawiając go jako niemieckiego bohatera oraz „człowieka honoru”.

Dodatkowo, autor nie wahał się krytykować w swoich dziełach społeczne wady Polaków oraz działalność Kościoła katolickiego, wskazując na potrzebę refleksji i zmian w tych obszarach.

Publikacje

Andrzej Szczypiorski jest autorem wielu znaczących dzieł literackich. Oto wykaz jego publikacji, które odzwierciedlają jego twórczość przez różne lata:

• 1961: Czas przeszły, Iskry, Warszawa,
• 1966: Podróż do krańca doliny, Iskry, Warszawa,
• 1967: Karol Świerczewski – Walter. W 20 rocznicę śmierci, ZG ZBoWiD, Krajowa Komisja Dąbrowszczaków: „Sport i Turystyka”, Warszawa,
• 1968: Niedziela, godzina 21.10: wybór felietonów radiowych, 1964–1967, Czytelnik, Warszawa,
• 1971: Msza za miasto Arras, Czytelnik, Warszawa,
• 1980: Trzej ludzie w bardzo długiej podróży, Czytelnik, Warszawa,
• 1983: Z notatnika stanu wojennego, Polonia, Londyn,
• 1986: Początek, Instytut Literacki, Paryż,
• 1990: Amerykańska whiskey i inne opowiadania, Kantor Wydawniczy SAWW, Poznań,
• 1991: Noc, dzień i noc, Kantor Wydawniczy SAWW, Poznań,
• 1994: Autoportret z kobietą, Kantor Wydawniczy SAWW, Poznań,
• 1999: Gra z ogniem, Sens, Poznań.

Odznaczenia i wyróżnienia

Andrzej Szczypiorski był osobą, która zdobyła liczne nagrody oraz wyróżnienia za swoją rich twórczość literacką i działalność radiową. Jego osiągnięcia przyczyniły się do promocji kultury nie tylko w Polsce, ale i w całej Europie.Wśród jego najważniejszych nagród znajdują się:

Był m.in. laureatem nagrody Stowarzyszenia Autorów ZAiKS za twórczość radiową (1963), Nagrody Polskiego PEN Clubu (1972), austriackiej nagrody państwowej w dziedzinie literatury europejskiej za całokształt twórczości (1988), Nagrody im. Herdera (1994), nagrody „Złotego Pióra” za zasługi w zbliżaniu narodów niemieckiego i polskiego (1998) oraz Medalu „Zasłużony dla Tolerancji” (1999).

Oprócz wymienionych nagród, Szczypiorski otrzymał także szereg prestiżowych odznaczeń, które są uznaniem jego wybitnej działalności:

• Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (1997, za wybitne zasługi dla kultury narodowej oraz osiągnięcia w pracy twórczej),
• Medal 10-lecia Polski Ludowej (1955, na wniosek Komitetu do Spraw Radiofonii „Polskie Radio”),
• Krzyż Wielkiego Oficera Orderu Zasługi Republiki Federalnej Niemiec (1995),
• Pour le Mérite (1995).

---

Oceń: Andrzej Szczypiorski

---