Tadeusz Skowroński

---

Młodość i edukacja

Tadeusz Skowroński pochodził z rodziny szlacheckiej, której herb nosił nazwę Tępa Podkowa. Jego dziadek, Antoni Skowroński, był uczestnikiem Powstania Styczniowego. Po dramatycznej bitwie pod Miechowem, dotknęła go kara zesłania na Syberię. Ojciec Tadeusza, Roman Skowroński, z zawodu lekarz, miał znaczący wkład w działalność społeczną w Królestwie, zyskując miano „opiekuna Powiśla”. Po odbyciu studiów medycznych w Warszawie oraz dodatkowych w Uppsali w Szwecji, w 1893 roku założył w Warszawie Instytut Gimnastyki Leczniczej i Fizjoterapii, a dekadę później Towarzystwo Opieki nad Chorymi Pozaszpitalnymi. Jego żona, Zofia z Budnych, urodziła się w 1870 roku i zmarła w 1967 roku, była matką Tadeusza.

21 czerwca 1914 roku Tadeusz Skowroński zakończył naukę w polskiej szkole średniej imienia Wojciecha Górskiego w Warszawie. Kilkanaście dni po ukończeniu szkoły, 9 lipca, w towarzystwie rodziców oraz siostry Zofii, pojechał na wakacje do Szwajcarii. Wybuch I wojny światowej skłonił jego rodziców do podjęcia decyzji o rozpoczęciu studiów Tadeusza we Fryburgu Szwajcarskim.

26 października 1914 roku, jego imię zostało zapisane na liście studentów Uniwersytetu Fryburskiego. Już w 1917 roku uzyskał licencjat w dziedzinie nauk ekonomicznych oraz prawnych, a rok później obronił doktorat w naukach politycznych. Ten długotrwały pobyt we Fryburgu umożliwił Tadeuszowi nawiązanie kontaktów z wieloma osobami z tamtejszej Polonii, takimi jak Józef Wierusz-Kowalski, Jan Modzelewski, Józef Puzyna czy Tadeusz Romer. Tadeusz aktywnie uczestniczył w pracach Komitetu Generalnego Pomocy Ofiarom Wojny w Polsce. Na zaproszenie Jana Modzelewskiego brał udział w tworzeniu encyklopedycznego wydawnictwa o Polsce, którego inicjatorem był Erazm Piltz.

Początki służby dyplomatycznej

W listopadzie 1918 roku, Tadeusz Skowroński został zaproszony do pełnienia funkcji sekretarza Sekcji Ekonomicznej Komitetu Narodowego Polskiego w Paryżu. Zaledwie dwa miesiące później, w związku z nadchodzącą Konferencją pokojową, objął stanowisko szefa Biura Ekonomicznego tegoż Komitetu. Jego kariera dyplomatyczna przyspieszyła w styczniu 1919 roku, gdy udał się do Warszawy z Konstantym Skirmuntem, aby zrealizować rozmowy z Józefem Piłsudskim.

Po powrocie do Paryża, Skowroński pełnił rolę osobistego sekretarza Romana Dmowskiego. Już na początku kwietnia 1919 roku, został jednak skierowany na stanowisko drugiego sekretarza Poselstwa Polskiego w Rzymie. W kontekście napiętej sytuacji militarnej w trakcie wojny polsko-bolszewickiej, w maju 1920 roku, Skowroński postanowił wrócić do Warszawy i zaciągnął się jako ochotnik do 203 pułku ułanów.

Brał on czynny udział w kluczowych bitwach, takich jak te pod Ciechanowem, Pułtuskiem, Modlinem, a także przy forsowaniu Bugu pod Wołczkiem. Dalsze zmagania toczyły się pod Hrubieszowem, Dubnem, Równem, Kostopolem i Zwiahlem, gdzie zastało go zawieszenie broni. Po tych wydarzeniach, w listopadzie 1920 roku, Skowroński wrócił do Rzymu.

W czerwcu 1921 roku, po objęciu teki Ministra Spraw Zagranicznych przez Skirmunta, Skowroński udał się z nim do Warszawy jako pierwszy sekretarz Gabinetu Ministra. W towarzystwie Skirmunta, który najpierw był posłem w Rzymie, a później ministrem, Skowroński uczestniczył w licznych misjach dyplomatycznych.

Do najistotniejszych wydarzeń jego kariery dyplomatycznej należały konferencje w San Remo, dotycząca Wileńszczyzny w Brukseli, a także negocjacje dotyczące układu granicznego w Pradze oraz posiedzenia ekspertów ekonomicznych Małej Ententy w Belgradzie. Wzięli także udział w spotkaniach w Londynie oraz Paryżu. Dodatkowo, Skowroński uczestniczył w Pierwszej Międzynarodowej Konferencji Ekonomicznej, która miała miejsce w Genui w kwietniu i maju 1922 roku.

Praca w centrali Ministerstwa Spraw Zagranicznych

Po dymisji rządu Wincentego Witosa, a także ze stanowiska Ministra Spraw Zagranicznych Skirmunta w czerwcu 1922 roku, Tadeusz Skowroński pozostał w Wydziale Środkowoeuropejskim Ministerstwa. Już w 1924 roku objął stanowisko kierownika referatu dotyczącego Bliskiego Wschodu. Rok później, w 1925 roku, został mianowany radcą Ministerstwa w VI stopniu służbowym.

W tym czasie Skowroński pełnił także rolę delegata na międzynarodowej Konferencji w Lozannie, która miała miejsce w 1923 roku. Był również inicjatorem pierwszej polskiej Wystawy Przemysłowej w Konstantynopolu, co podkreślało jego aktywność i znaczenie na arenie międzynarodowej. W kwietniu 1926 roku, w ramach obowiązków delegata Rządu Polskiego, udał się do Persji, aby uczestniczyć w uroczystościach koronacyjnych szacha Rezy Szaha Pahlawiego.

Podczas tej wizyty brał udział w ważnych rozmowach dotyczących polsko-perskiego traktatu handlowego oraz traktatu przyjaźni. Traktat ten został ostatecznie podpisany w Teheranie, dnia 19 marca 1927 roku.

Praca na placówkach

16 października 1927 roku Tadeusz Skowroński rozpoczął swoją karierę w Poselstwie Polskim w Brukseli, gdzie pełnił funkcję sekretarza I klasy. Jego dotychczasowe doświadczenia i umiejętności dyplomatyczne zaczęły się ujawniać już podczas ponad rocznej pracy, która zakończyła się w marcu 1929 roku. W maju tego samego roku, Skowroński został mianowany na stanowisko Pierwszego Sekretarza Poselstwa w Bernie, a jego wpływy na rozwój relacji między Polską a Szwajcarią zyskały na znaczeniu.

Podczas blisko sześcioletniej pracy w Bernie, Skowroński aktywnie przyczyniał się do polsko-szwajcarskich stosunków handlowych. Jak wykazała jego działalność, zorganizował delegację bankierów i przemysłowców szwajcarskich do Polski w 1929 roku, której celem było zaprezentowanie możliwości inwestycyjnych. Uczestnicy wyjazdu odwiedzili znaczące miejsca, takie jak: wystawa w Poznaniu, port w Gdyni, Warszawę, Kraków oraz ośrodki przemysłowe w Katowicach i Łodzi. Dodatkowo, był zaangażowany w negocjacje traktatu handlowego, który został podpisany w 1933 roku.

Częste wyjazdy posła Jana Modzelewskiego na posiedzenia Ligi Narodów w Genewie sprawiły, że Skowroński przejął kierownictwo placówki jako chargé d’affaires. Nominowany na Radcę Poselstwa II klasy w lipcu 1930 roku, sprawował tę funkcję do lutego 1935 roku, a następnie objął kierownictwo Konsulatu Generalnego w Amsterdamie. Na tę placówkę udał się dopiero w kwietniu, po odbyciu dwumiesięcznej praktyki w Warszawie, co zaowocowało trzema wystawami: drewna, rolniczą oraz filatelistyczną. W jego inicjatywie zorganizowano również dwa zjazdy konsularne: pierwszy dla konsulów Morza Północnego w Amsterdamie w 1936 roku oraz drugi dotyczący zaopatrzenia Polski w surowce na wypadek wojny, który odbył się w Warszawie w 1937 roku.

Ostatnim etapem kariery dyplomatycznej Skowrońskiego było objęcie pozycji Posła Nadzwyczajnego i Ministra Pełnomocnego Rzeczypospolitej Polskiej w Rio de Janeiro od 1 marca 1938 roku. Jego praca w czasie drugiej wojny światowej miała miejsce w niezwykle trudnych okolicznościach. W obliczu podkreślanej neutralności Brazylii i braku wsparcia ze strony państw sprzymierzonych, Skowroński zmagał się z silną propagandą niemiecką, której celem była izolacja polskiego przedstawicielstwa w tym kraju.

Problemy organizacyjne, jakie się pojawiły, były szczególnie trudne do rozwiązania w obliczu braku wytycznych od Rządu Polskiego, a także w kwestiach finansowych. Mimo wszystkich przeciwności losu, dzięki negocjacjom ze szefem brazylijskiego Ministerstwa Spraw Zagranicznych, Oswaldo Aranhą, udało się zachować uznanie polskiego rządu i jego przedstawiciela w Brazylii.

Oprócz działań dyplomatycznych, Skowroński od pierwszych dni wojny rozpoczął intensywną kampanię propagandową adresowaną do licznej polonii w Brazylii. Ogłosił odezwę do blisko 200-tysięcznej społeczności Polaków, a także dążył do wpływania na treści artykułów publikowanych w brazylijskiej prasie dotyczących sytuacji w Polsce. Jego liczne kontakty w kręgach politycznych oraz wśród finansjery brazylijskiej przyczyniły się do utworzenia Komitetu Pomocy Ofiarom Wojny w Polsce, gdzie aktywnie działała jego żona, Chrystyna.

Działalność na emigracji

Po tym jak w wrześniu 1945 roku Brazylii cofnięto uznanie dla Rządu RP na uchodźstwie, Tadeusz Skowroński podjął decyzję o pozostaniu w tym kraju. Zdobył on Katedrę Migracji Współczesnych na papieskim Uniwersytecie Katolickim w Rio de Janeiro, gdzie mógł kontynuować swoje naukowe zainteresowania.

Oprócz pracy akademickiej, Skowroński rozpoczął działalność handlową, zakładając kilka przedsiębiorstw. Z jego inicjatywy powstały m.in. cukiernia oraz spółka eksportowo-importowa, jednakże nie przyniosły one zadowalających rezultatów finansowych. Dopiero współpraca z Alfredem Jurzykowskim okazała się przełomowa; w 1949 roku zrealizowano projekt, który doprowadził do utworzenia pierwszej w Brazylii montowni ciężarówek Mercedes-Benz.

Skowroński pełnił także ważną rolę jako przedstawiciel na Brazylię Fundacji Jurzykowskiego, która miała na celu wsparcie naukowców oraz twórców polskiego pochodzenia w ich działaniach. Był również aktywny w ruchach niepodległościowych, angażując się w programy brazylijskiego Centrum Wolnej Europy. Programy te były emitowane za pośrednictwem radia Tamaio z siedzibą w Rio de Janeiro, odbywały się trzy razy w tygodniu, co pozwoliło na dotarcie do szerokiego grona odbiorców i promocję sprawy polskiej na arenie międzynarodowej.

Działalność publicystyczna

Już w młodzieńczych latach, wkrótce po przybyciu do Berna w 1914 roku, Tadeusz Skowroński rozpoczął prowadzenie osobistego dziennika. Efektem tego przedsięwzięcia stały się wspomnienia z jego młodości, które ukazały się w formie książki w 1966 roku pt. „Wojna polsko-niemiecka widziana z Brazylii 1939–1940”. Z kolei, literackie refleksje z jego wcześniejszych lat życia trafiły do publikacji w 1999 roku jako „Pamiętniki 1914–1939”. W przedmowie do tego dzieła, prof. Stefan K. Kuczyński zwrócił uwagę na to, że Skowroński był uczestnikiem wielu doniosłych wydarzeń oraz rzetelnym świadkiem swojej epoki, którą dokumentował z niezwykłym zmysłem obserwacji i szczerością. Jak podkreślił Kuczyński: „Pisał interesująco i z dużym zmysłem obserwacji, jednocześnie refleksyjnie i bardzo osobiście, ujawniając bogate życie wewnętrzne i wielką wrażliwość.” Dodatkowo, wyraźnie na kartach jego książek przebijał się silny polski patriotyzm oraz głębokie poczucie związku z rodziną.

Skowroński, który rozpoczął swoją karierę dyplomatyczną po zakończeniu pierwszej wojny światowej, nie zrezygnował z aktywności publicystycznej. Jako korespondent tygodnika „Świat”, relacjonował wówczas negocjacje pomiędzy Polską a Turcją, które miały miejsce przed podpisaniem traktatu przyjaźni w lipcu 1923 roku. W latach trzydziestych, jego pióro można było spotkać w „Przeglądzie Współczesnym”, gdzie pisał liczne studia dotyczące ustroju i polityki Szwajcarii.

Wraz z wybuchem drugiej wojny światowej, Tadeusz Skowroński zintensyfikował swoje działania publicystyczne na rzecz obrony polskich racji. Jego artykuły ukazywały się w prasie brazylijskiej, zwłaszcza w São Paulo, Rio de Janeiro i Kurytybie, a także w argentyńskim Buenos Aires. Był także autorem antologii głosów o Polsce, które zaczęły być publikowane w Brazylii już od 1830 roku, a całość znalazła swoje miejsce w książce „Paginas Brasileiras sobre a Polonia”, wydanej w Rio de Janeiro w 1942 roku. Jego prace obejmowały również artykuły dotyczące polityki, ekonomii i demografii, które znajdowały się na łamach „Mercure de France”, a także w „Wiadomościach Polskich” wydawanych w Montrealu. Publikował również w czasopismach polskiej emigracji londyńskiej, takich jak „Wiadomości” oraz „Dziennik Polski i Dziennik Żołnierza”.

Ta niezwykle obszerna działalność pisarska zaowocowała imponującą liczbą prawie 90 publikacji i artykułów. Warto również podkreślić, że jego międzynarodowa pozycja przyciągnęła uwagę mediów, co skutkowało niemal 70 publikacjami poświęconymi jego osobie.

Rodzina i życie prywatne

Tadeusz Skowroński to postać, która dwukrotnie zmieniała status małżeński. Jego pierwsza żona, Chrystyna Maria Melania Turno, urodziła się 31 grudnia 1902 roku w Słomowie. Dnia 17 sierpnia 1927 roku, ich związek zaowocował unikalnym posagiem, którym były dobra Torzeniec, miejsce, które zyskało szczególne znaczenie dla Tadeusza. Mimo iż wykonywanie obowiązków dyplomatycznych często go nieobecności, para Skowrońskich zaangażowała się w przebudowę dworu oraz stworzenie pięknego parku.

Oprócz tego, rozwijali tam różne formy rolnictwa, uprawiając pszenicę, ziemniaki, cebulę, a także zajmowali się hodowlą ryb i zwierząt, między innymi trzody chlewnej, krów, czy owiec. Bardzo drogi mu był Torzeńc, co przyczyniło się do napisania opowieści ilustrowanej, skierowanej do jego wnuka, pt. „Szczęśliwe dni spędzone w Torzeńcu”, która została sporządzona w trzech różnych językach.

Po odejściu Chrystyny 13 stycznia 1956 roku, Tadeusz Skowroński w roku 1964 postanowił wrócić do Europy. Spiął węzły małżeńskie 16 lutego 1965 roku po raz drugi, tym razem z Mercedes de Fischer, osobą z bogatym dziedzictwem, będącą siostrą ambasadora Henry’ego Beat von Fischer oraz wdową po Heinrichu Pfyffer von Altishofen, który był 27. komendantem Gwardii Szwajcarskiej. Po zawarciu małżeństwa, zamieszkali w Rzymie, gdzie Tadeusz kontynuował swoje życie z nową żoną.

W 1971 roku, para przeniosła się do Fryburga w Szwajcarii, miejsce, które Tadeusz znał z czasów swoich studiów. Ostatecznie, spoczął tam 21 lutego 1986 roku, znajdując swoje miejsce na cmentarzu św. Leonarda. Z pierwszego małżeństwa, na które składało się czterech synów, pozostawił po sobie Romana (ur. 15 lipca 1928, zm. 19 października 1994), Krzysztofa (ur. 22 listopada 1929, zm. 26 grudnia 2006), Dominika (ur. 4 grudnia 1933) oraz Marka (ur. 25 maja 1936).

Ordery i odznaczenia

Tadeusz Skowroński był zasłużoną postacią, łączącą w swoim dorobku liczne odznaczenia i ordery, które odzwierciedlają jego zaangażowanie oraz osiągnięcia. Poniżej przedstawiamy listę wyróżnień, które otrzymał w różnych okresach swojego życia.

• Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski, przyznany 9 listopada 1926,
• Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości, przyznany w 1928,
• Srebrny Medal za Długoletnią Służbę, przyznany w 1938,
• Brązowy Medal za Długoletnią Służbę, przyznany w 1938,
• Wielki Oficer Orderu Krzyża Południa z Brazylii, przyznany w 1945,
• Krzyż Komandorski Orderu Korony Dębowej z Luksemburga, przyznany w 1930,
• Krzyż Komandorski Orderu Gwiazdy Rumunii, przyznany w Rumunii w 1931,
• Krzyż Oficerski Orderu Gwiazdy Rumunii, przyznany w Rumunii w 1922,
• Krzyż Oficerski Orderu Korony z Belgii, przyznany w 1929,
• Krzyż Złoty Orderu Zbawiciela z Grecji, przyznany w 1928,
• Krzyż Kawalerski Orderu Korony z Belgii, przyznany w 1922,
• Krzyż Kawalerski Orderu Legii Honorowej z Francji, przyznany w 1922,
• Order Zasługi Zakonu Maltańskiego, przyznany w 1952,
• Medal Orderu Rio Branco z Brazylii, przyznany w 1945,
• Złoty Medal Krzyża Laterańskiego, przyznany przez papieża Pawła VI w 1971,
• Medal Koronacyjny Rezy Pahlawiego z Persji, przyznany w 1926,
• Medal Pamiątkowy 50-lecia Republiki Brazylii 1889–1939, przyznany w 1939.

Te odznaczenia są nie tylko dowodem uznania dla jego działalności, ale również ważnym elementem historii, w której brał udział.

---

Oceń: Tadeusz Skowroński

---