Pomnik Stanisława Małachowskiego w bazylice archikatedralnej św. Jana Chrzciciela w Warszawie

Pomnik został zrealizowany w 1830 roku przez Henryka Marconiego. Jest to dzieło wykonane w Rzymie na podstawie projektu Bertela Thorvaldsena, a sama rzeźba powstała z rąk Francesca Massimiliana Laboureura, znanego również jako Cavaliere Massimiliano, który przewodniczył Akademii Świętego Łukasza. Koszt jego budowy wyniósł ponad 100 000 złotych polskich, a fundatorem była rodzina Małachowskich, którzy planowali pierwotne umieszczenie pomnika w kościele św. Krzyża, gdzie spoczywał Stanisław Małachowski. Jednak z powodu dużych rozmiarów pomnik znalazł swoje miejsce w katedrze.

Struktura pomnika prezentuje się okazale - wykonana z czarnego marmuru podstawa nosi na sobie białą rzeźbę. Statua przedstawia Małachowskiego w tradycyjnej rzymskiej todze senatorskiej, z kartą konstytucyjną w prawej ręce i laską marszałkowską w lewej. U stóp pomnika znajdują się dwie symboliczne postacie: płaczliwa niewiasta reprezentująca Ojczyznę, oparta na tarczy z herbami Polski i Litwy, oraz rycerz w rzymskim ubiorze z pikiem, na którym osadzono złotego orła, reprezentującego wojska Księstwa Warszawskiego, oraz tabliczkę z oznaczeniem „WOY.-POL.”, co oznacza "Wojsko Polskie".

Na dolnej marumrowej płycie widnieje napis:

Stanisławowi Dzierżykraj Nałęcz hrabiemu Małachowskiemu, prezesowi senatu, marszałkowi i moderatorowi Sejmu Czteroletniego, któremu przypadło być obroną i pomocną radą świeżo odrodzonej Ojczyzny, jak długo podobało się Fortunie, obywatelowi najzacniejszemu pośród najzacniejszych, zmarł dnia 29 grudnia roku 1809, wzniesiono, poświęcono i dedykowano w 1831.

Pomnik jednak nie uniknął zniszczeń; w wyniku walk podczas powstania warszawskiego w sierpniu 1944 został uszkodzony, gdy tuż obok eksplodowała mina samobieżna. Ciekawostką jest wmurowany fragment gąsienicy, będący pozostałością po wciągu wybuchu, która przetrwała do dziś jako świadectwo tragicznych wydarzeń. Rekonstrukcją pomnika zajął się artysta Józef Trenarowski. W 1965 roku pomnik powrócił na swoje miejsce w prawej nawie katedry, gdzie możemy go podziwiać do dziś.