Kamienica Klemensowska w Warszawie

Kamienice i domy

Kamienica Klemensowska, znana również jako Gagatkiewicza, Teofilowska, Adamowska oraz Kotlarzewska, jest historii przykładem warszawskiej architektury. Umiejscowiona przy Rynku Starego Miasta pod numerem 40, po stronie Dekerta, wyróżnia się bogatą historią oraz wieloma przejawami różnorodnych stylów architektonicznych.

Na początku, pierwsze zabudowania w tym miejscu zaczęły się kształtować na przełomie XIV i XV wieku. Jednak obecny budynek powstał najprawdopodobniej w drugiej połowie XV wieku. Jego architektura doczekała się dwóch znaczących przebudów – w I połowie XVI wieku oraz pod końcem XVIII wieku, co miało kluczowy wpływ na jego wygląd oraz funkcjonalność.

Dziś Kamienica Klemensowska jest siedzibą Muzeum Warszawy, które gromadzi i prezentuje bogate dziedzictwo kulturowe stolicy. To miejsce stanowi ważny element warszawskiego krajobrazu oraz jest atrakcyjnym punktem dla turystów i miłośników historii.

Historia

Pierwszym znanym właścicielem kamienicy Klemensowskiej w Warszawie był złotnik Teofil, co przyczyniło się do nadania kamienicy przydomku Teofilowska. Przydomek ten był używany przez długi czas, nawet po jego śmierci. To właśnie w tym okresie oryginalny dom mieszkalny został przebudowany na gotycką kamienicę czynszową. Po śmierci Teofila, nieruchomość przeszła w ręce jego wdowy, Barbary. W latach 1566–1574 kamienica należała do rodziny Wojciecha Sobola, która posiadała wykształcenie medyczne i która rozbudowała budynek, osiągając trzy kondygnacje. Od końca XVI wieku, aż do 1621 roku, właścicielem był Klemens z Radziwia – aptekarz, rajca miejski i w końcu burmistrz Warszawy, oraz jego syn Jan, który przejął nieruchomość i związaną z nią aptekę w 1598 roku.

Znaczącą zmianę w historii kamienicy zaznaczył połowa XVII wieku, kiedy to wskutek działań poczmistrza królewskiego Karola Montelupiego, w budynku urządzono pierwszy w Warszawie urząd pocztowy, czyli stację tzw. poczty wileńskiej, która obsługiwała przesyłki pomiędzy Krakowem a Wilnem. W tym samym czasie pod kamienicą, jak również obok, w kamienicy Montelupich, stworzono drugi poziom piwnic oraz dokonano przebudowy samej kamienicy na formułę trzytraktową.

W XVIII wieku kamienica przeszła w ręce bankiera oraz kupca Piotra de Riaucourta, który w 1743 roku pomnożył przestrzeń, zamieniając poddasze na dodatkowe piętro. Przez różne lata, kamienica była w posiadaniu włoskiego kupca Franciszka Maynoniego, a później księcia Antoniego Barnaby Jabłonowskiego, wojewody poznańskiego. Między 1782 a 1813 rokiem, dom był własnością lekarza Wincentego Gagatkiewicza, który przeprowadził kolejną przebudowę, dostosowując budynek do potrzeb nowej drukarni na parterze. Obejmały te zmiany gruntowną modernizację wnętrz, wymianę sklepienia parteru, a także połączenie domu z kuchnią, która dotychczas była osobnym, wolnostojącym budynkiem. Książka ta przetrwała w takim stanie aż do wybuchu drugiej wojny światowej, jedynie w 1865 roku kamienicę podzielono na osobne mieszkania. W 1928 roku artysta Tadeusz Gronowski wykonał na fasadzie budynku klasycyzujące polichromie.

W przeciwieństwie do większej części warszawskiej Starówki, kamienica Klemensowska przetrwała powstanie warszawskie w relatywnie dobrym stanie. Zniszczeniu uległa głównie elewacja wewnętrzna, a wnętrza zostały wypalone, co doprowadziło do zawalenia ścian wewnętrznych aż do poziomu sklepień nad parterem. Jednak fasada, od strony rynku, doznała tylko lekkich uszkodzeń. W 1946 roku, w wyniku huraganowego wiatru, fasada została zniszczona do wysokości II piętra.

W latach 1952−1953 kamienicę odbudowano według projektu Stanisława Żaryna oraz Jana Zientkiewicza. Choć odtworzony budynek zewnętrznie nie różnił się od przedwojennego oryginału, wnętrze uległo częściowej regotycyzacji. Usunięto m.in. XVIII-wieczny strop nad parterem, który zastąpiono nowym, osadzonym na odkrytych gniazdach gotyckiego stropu z XV wieku. W ramach prac zlikwidowane zostały także dobrze zachowane oficyny. Po tych wydarzeniach, w 1965 roku, kamienica została wpisana do rejestru zabytków.

Przypisy

  1. a b Wykaz zabytków nieruchomych wpisanych do rejestru zabytków (księga A) − stan na 30.09.2022 r. [on-line]. Narodowy Instytut Dziedzictwa. [dostęp 28.12.2022 r.]
  2. a b c Ryszard Mączewski: Kamienica Gagatkiewicza. [on-line]. Portal miłośników przedwojennej Warszawy, 2015. [dostęp 29.10.2015 r.]
  3. - a b c d e f g h i j k l m n Rynek Starego Miasta 40, nr hip. 50, Gagatkiewicza, [w:] Jacek J. Bochiński i inni, Opis historyczny kamienic muzealnych; charakter wnętrz, Warszawa: Muzeum Historyczne m.st. Warszawy, 2015, s. 30-33.
  4. a b c Marek M. Lef, Rynek 40 (kamienica Gagatkiewicza), [on-line], Zapiecek, 1999. [dostęp 29.10.2015 r.]
  5. Juliusz A. Chrościcki, Andrzej Rottermund: Atlas architektury Warszawy. Warszawa: Wydawnictwo Arkady, 1977, s. 191.
  6. Jerzy Łoziński, Andrzej Rottermund (red.): Katalog zabytków sztuki. Miasto Warszawa. Część I – Stare Miasto. Warszawa: Wydawnictwa Artystyczna i Filmowe, 1993, s. 284. ISBN 83-221-0628-9.
  7. a b c Stanisław Żaryn: Trzynaście kamienic staromiejskich: strona Dekerta. Państwowe Wydawn. Naukowe, 1972, s. 61.
  8. Andrzej A. Sołtan, Jan Klemens Radziwin, [w:] Emanuel E. Rostworowski (red.), Polski Słownik Biograficzny, wyd. internetowe, tom XXX, 1987.

Oceń: Kamienica Klemensowska w Warszawie

★★★★★
Średnia ocena:4.57 Liczba ocen:14