Filmoteka Narodowa – Instytut Audiowizualny

---

Zbiory

FInA dysponuje jednym z najrozleglejszych archiwów filmowych w Europie. W skład zasobów wchodzą nie tylko materiały audiowizualne, ale także zbiory okołofilmowe i specjalistyczny księgozbiór. Nad poszczególnymi kategoriami zbiorów czuwa grono kustoszy, a ogólną kontrolę sprawuje Główny Kustosz Zbiorów, Grażyna M. Grabowska.

W skład zbiorów znajdują się:

• zbiory filmowe,
• zbiory audiowizualne,
• zbiory fotograficzne (fotosy, zdjęcia),
• materiały graficzne (programy, plakaty filmowe, projekty scenografii i kostiumów),
• materiały literackie i archiwalia (scenariusze, scenopisy),
• zbiory audialne i nutowe (w tym unikatowe rękopisy muzyki filmowej),
• księgozbiór (specjalistyczna literatura filmoznawcza, czasopisma, katalogi, wycinki prasowe).

Fototeka

W ramach działalności Filmoteki Narodowej działa Fototeka, która jest platformą internetową, mającą na celu prezentację zasobów fotograficznych związanych z historią polskiego kina. W serwisie tym znajdują się zdjęcia dotyczące zarówno filmów, jak i osób oraz wydarzeń związanych z polskim światem filmu.

Fototeka została uruchomiona w listopadzie 2009 roku, w wyniku współpracy z Agencją Interaktywną 4K. Serwis ten powstał jako elektroniczna baza, która jest konstruowana na podstawie zebranych zbiorów fotosów, negatywów oraz diapozytywów. Umożliwia on zaprezentowanie zarówno znanych, jak i unikalnych fotografii z polskich produkcji filmowych. Na tym etapie FOTOTEKA obejmuje zbiory z lat 1945–1989 oraz przedwojennych.

Istotnym celem serwisu jest:

• edukacja oraz popularyzacja kultury filmowej, zgodnie z Ustawą o kinematografii z dnia 30 czerwca 2005 r. (Dz.U. z 2023 r. poz. 130) i statutem Filmoteki Narodowej;
• zabezpieczenie i opracowanie zbiorów fotograficznych Filmoteki;
• ułatwienie kontaktu z właścicielami praw.

Projekt Foloteki zyskał uznanie w środowisku filmowym, co zaowocowało dwukrotną nominacją w latach 2010 i 2011 do Nagród Polskiego Instytutu Sztuki Filmowej w kategorii „Portal internetowy”. W roku 2012 trzecia nominacja zakończyła się przyznaniem nagrody PISF w tej samej kategorii, podkreślając znaczenie serwisu.

Fototeka funkcjonuje także na arenie międzynarodowej, gdyż w 2010 roku Filmoteka Narodowa dołączyła do projektu European Film Gateway. Dzięki temu zbory są prezentowane w europejskim portalu kultury – Europeana.eu.

Fototeka Filmoteki Narodowej to innowacyjne przedsięwzięcie, będące pierwszym portalem tego typu, który pozwala na eksplorację fotograficznej historii polskiego kina. Serwis zawiera fotosy z większości fabularnych oraz animowanych filmów do 1989 roku, a także robocze zdjęcia z planów filmowych, reportaże z premier czy sesje zdjęciowe z gwiazdami polskiego kina.

Na portalu można znaleźć ponad 5000 zdjęć zarówno polskich filmowców, jak i aktorów. Tak różnorodna kolekcja wymaga zaawansowanych narzędzi, umożliwiających skuteczne przeszukiwanie oraz dotarcie do konkretnych fotografii. Każde zdjęcie opatrzone jest takimi danymi jak tytuł filmu, rok produkcji, reżyseria, kraj produkcji, autor zdjęcia, prawa autorskie, a także imiona i nazwiska osób uwiecznionych na fotografii oraz ich funkcje w filmie. Serwis umożliwia wyszukiwanie zdjęć według różnych kategorii, wspierających liczne pola nośników.

Internauci mają możliwość nawiązywania kontaktu z Fototeką w celu rozpoznawania mało znanych postaci oraz miejsc, które pojawiają się na zdjęciach. Portal pełni rolę ważnego źródła informacji na temat fotografii filmowej oraz jej twórców, podejmując tematy, które dotąd w Polsce nie były dogłębnie badane.

W sekcji „Oto Foto” można znaleźć artykuł dotyczący historii polskiego fotosu, z dołączonymi wartościowymi przedwojennymi reklamami fotosów filmowych oraz innymi materiałami, które opisują rozwój fotografii nocnej. Regularnie publikowane są także biogramy najważniejszych polskich fotosistów filmowych, z których wielu pozostaje nieznanych szerokiemu gronu odbiorców.

Fotografie udostępniane przez portal Fototeka często znajdują się w wielu publikacjach. Z usług serwisu korzystają czołowe wydawnictwa i periodyki na polskim rynku wydawniczym.

Gapla

Gapla to platforma internetowa, która w sposób oficjalny prezentuje bogaty zbiór plakatów oraz afiszów filmowych, będących częścią kolekcji Filmoteki Narodowej. Celem tego serwisu jest ukazanie wartości polskiej grafiki filmowej, która została zachowana w archiwum Filmoteki Narodowej. W kolekcji znajdują się prace wielu wybitnych twórców, takich jak Henryk Tomaszewski, Roman Cieślewicz, Wojciech i Stanisław Zamecznik, Jan Lenica, Eryk Lipiński oraz Franciszek Starowieyski. Kolekcja obejmuje również twórczość młodszych pokoleń artystów, takich jak Jan Młodożeniec, Wiktor Sadowski, Mieczysław Wasilewski, Andrzej Pągowski, Jakub Erol oraz Stasys Eidrigevičius. Na uwagę zasługują również najstarsze materiały grafiki, reklamujące pokazy braci Lumière w Krakowie, a także represjonujące przedwojenne i powojenne plakaty filmowe, zarówno polskie, jak i zagraniczne.

Osobnym działem kolekcji są plakaty związane z różnorodnymi wydarzeniami filmowymi, takimi jak festiwale, przeglądy oraz pokazy specjalne. Dzięki cyfryzacji archiwalnych zbiorów plakatów, Filmoteka Narodowa nie tylko zabezpiecza oryginalne prace, ale także umożliwia ich prezentację szerszej publiczności za pośrednictwem internetu.

Historia zbierania plakatów filmowych przez Filmotekę Narodową sięga lat 60. XX wieku. Pierwszym plakatem, który został wpisany do inwentarza, był projekt Romana Cieślewicza do filmu „Kapelusz pana Anatola”, wyreżyserowanego przez Jana Rybkowskiego w 1957 roku.

Cele, które przyświecają serwisowi Gapla, obejmują:

• edukację oraz popularyzację kultury filmowej, zgodnie z ustawą o kinematografii z dnia 30 czerwca 2005 r. oraz statutem Filmoteki Narodowej, który jest załącznikiem do zarządzenia nr 17 Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego z dnia 29 kwietnia 2008 r.,
• ochronę zbiorów ikonograficznych Filmoteki Narodowej oraz ich naukowe opracowanie,
• cyfryzację oraz prezentację zbiorów ikonograficznych w przestrzeni cyfrowej.

Projekt ten realizowany jest przy wsparciu Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego w ramach Programu Wieloletniego KULTURA+.

Dyrektorzy

Ta sekcja wymaga dalszego rozwinięcia, by dostarczyć pełnego obrazu zmian na stanowisku dyrektora Filmoteki Narodowej – Instytutu Audiowizualnego.

• Tadeusz Kowalski, pełniący funkcję dyrektora od 2008 do 2015 roku,
• Anna Sienkiewicz-Rogowska, która zajmowała to stanowisko od 2015 do 2017 roku,
• Dariusz Wieromiejczyk, dyrektor w latach 2017-2021,
• Robert Kaczmarek, który pełnił obowiązki w latach 2021-2024,
• Jarosław Czuba, który zajął to stanowisko tymczasowo w roku 2024,
• Tomasz Kolankiewicz, obejmujący obowiązki dyrektora od 2024 roku.

---

Oceń: Filmoteka Narodowa – Instytut Audiowizualny

---