Budynek Kasy Chorych w Warszawie

---

Historia

Budynek Kasy Chorych w Warszawie, wzniesiony w latach 1924–1925, został zaprojektowany dla potrzeb stołecznej instytucji zdrowotnej. Powstał w miejscu kamienicy, która pochodziła z lat 60. XIX wieku, usytuowanej na rogu ulic Mariańskiej i Pańskiej (nr 34). Architektem odpowiedzialnym za jego wygląd był Henryk Julian Gay, który stworzył obiekt w stylu modernistycznego historyzmu, czerpiąc inspiracje z neobaroku oraz neoklasycyzmu. Rzeźbiarskie detale obuwnicy w dużej mierze przypisuje się Zygmuntowi Otto. Był to największy oraz najbardziej prestiżowy budynek z całej grupy obiektów, które zostały wzniesione, przekształcone lub przejęte przez warszawską Kasę Chorych w latach dwudziestych XX wieku.

W wyniku przekształcenia Kasy Chorych w ubezpieczalnie społeczne, co miało miejsce w 1934 roku, budynek zyskał nowe przeznaczenie. Stał się siedzibą jednego z czterech obwodów leczniczych Ubezpieczalni Społecznej w Warszawie, gdzie mieściły się zarówno specjalistyczne przychodnie lekarskie, jak i pracownie analityczno-diagnostyczne oraz apteka.

W trakcie obrony Warszawy w 1939 roku budynek odniósł jedynie niewielkie uszkodzenia. W listopadzie 1940 roku obiekt znalazł się w obrębie getta, stając się siedzibą Żydowskiej Szkoły Pielęgniarek, której kierownikiem była Luba Blum-Bielicka. W sierpniu 1942 roku, w wyniku reorganizacji terenu, zarówno budynek, jak i zwany „małym gettem”, zostały wyłączone z obszaru zamkniętego i przeniesione do tzw. „aryjskiej” części Warszawy w trakcie wielkiego exodusu ludności żydowskiej.

W czasie powstania warszawskiego, od 3 sierpnia 1944 roku, budynek służył jako szpital powstańczy zgrupowania „Chrobry II”, utworzony przez doktora Romana Bornsteina. Przygotowano go do działalności medycznej dzięki wsparciu właścicieli przedsiębiorstwa Konrad, Jarnuszkiewicz i Spółka, którzy dostarczyli niezbędne łóżka oraz sprzęt chirurgiczny. Z powodu rosnącej liczby rannych, szpital zwiększył swoją pojemność, najpierw do 60-70 łóżek, a następnie do około 150. Niestety, 20 sierpnia 1944 roku obiekt został zbombardowany przez wojska niemieckie, co zmusiło do przeniesienia rannych, w tym także do placówki przy ul. Złotej 22. Po pewnym czasie działalność szpitala wznowiono w pierwotnej lokalizacji, gdzie przyjmowano rannych aż do kapitulacji powstania, po której budynek stał się punktem zbiorczym dla ewakuowanych z miasta.

Po zakończeniu II wojny światowej, w latach 1945–1946, obiekt, który przetrwał działania wojenne, przeszedł remont. W 1947 roku wznowiły w nim działalność laboratoria analityczne oraz apteka. Z kolei w 1948 roku w budynku otwarto Ośrodek Badań Chorób Zawodowych oraz Zakład Chirurgii Stomatologicznej.

W 1975 roku nastąpiło wpisanie budynku do rejestru zabytków nieruchomych, co miało na celu jego ochronę oraz zachowanie historycznego wyglądu. W latach 90. XX wieku umieszczono na nim tablicę upamiętniającą działalność Luby Blum-Bielickiej oraz Żydowskiej Szkoły Pielęgniarek. Mimo tej ochrony, w 2002 roku zarządca obiektu, Samodzielny Publiczny Zespół Zakładów Opieki Zdrowotnej Warszawa Śródmieście, wystąpił o wykreślenie go z rejestru, argumentując złym stanem technicznym stropów. Jednak Generalna Konserwator Zabytków nie wyraziła zgody na zmianę rejestracji.

Architektura

Budynek Kasy Chorych w Warszawie przedstawia imponującą architekturę, która wyróżnia się swoimi unikalnymi cechami. Jest to narożna, trzypiętrowa konstrukcja, która składa się z dwóch głównych skrzydeł oraz jednostronnej oficyny północnej.

Elewacje tego obiektu dzielą się na trzy wyraźne segmenty, z których każdy ma swoje odrębne charakterystyki. Z jednej strony, siedmioosiowa fasada od ulicy Mariańskiej przyciąga wzrok swoją symetrią, podczas gdy pięcioosiowa fasada od strony ulicy Pańskiej dodaje elegancji budowli. Dodatkowo, trójosiowy segment narożny wyróżnia się zaokrąglonym narożnikiem, co nadaje całości wyjątkowy urok.

Budynek przykryty jest dwuspadowymi dachami, co jest typowe dla architektury warszawskiej tamtej epoki. Na trójkątnym szczycie umieszczono oculus, w którym widnieje napis „Kasa Chorych” – ten element został później zastąpiony w latach 30. przez napis „UBEZPIECZALNIA SPOŁECZNA W WARSZAWIE”.

W parterze można zauważyć ozdobne kraty okienne, w które wpleciono monogramy „KCh”. Ponadto, nad drzwiami w narożniku umieszczono istotny napis „APTEKA”, co podkreśla funkcję tego budynku w kontekście służby zdrowia.

---

Oceń: Budynek Kasy Chorych w Warszawie

---