Zdzisław Dębicki

---

Życiorys

Urodziny Zdzisława Dębickiego miały miejsce w rodzinie Gustawa, który był ziemianinem z Wołynia, oraz Aleksandry z Kowalskich. Miał trzech rodzeństwa: dwóch braci i siostrę, a jego wychowanie odbyło się w atmosferze patriotyzmu, częściowo z racji na zaangażowanie ojca w powstanie styczniowe. Już w młodym wieku znalazł się w konflikcie z władzami zaboru rosyjskiego, co doprowadziło do wydalenia z warszawskiego gimnazjum z powodu uczestnictwa w kółkach samokształceniowych.

Ukończył maturę w Dorpacie, obecnie znanym jako Tartu w Estonii, a następnie przez cztery lata studiował na Cesarskim Uniwersytecie Warszawskim. Rozpoczął studia w 1891 roku, które początkowo dotyczyły medycyny, a później prawa. W wyniku jego aktywności politycznej, a dokładnie w 1894 roku, został aresztowany za udział w manifestacji na cześć 100. rocznicy powstania kościuszkowskiego. Jego konsekwencją była półroczna więzienna kara na Pawiaku. Po osądzeniu skazany został na dwa lata zsyłki do Orska na Uralu, z której jednak po roku został amnestionowany.

Bez możliwości dalszego studiowania w Rosji, Zdzisław ukończył studia prawnicze we Lwowie w 1898 roku. W roku 1896 wstąpił do Ligi Narodowej, a już wcześniej dzielił się swoimi spostrzeżeniami w artykułach publikowanych w czasopiśmie redagowanym przez Romana Dmowskiego. Od 1899 roku mieszkał w Warszawie i współpracował z rozmaitymi pismami, co zaowocowało jego zaangażowaniem w krytykę literacką i publicystykę. Dodatkowo pełnił rolę kierownika literackiego „Biblioteki Dzieł Wyborowych”, co pomogło w dalszym rozwijaniu jego literackiej kariery.

W 1910 roku ożenił się z Zofią Wierzbicką, córką profesora Uniwersytetu Jagiellońskiego. W ciągu dwóch lat, od 1912 roku, pracował jako sekretarz redakcji w „Tygodniku Ilustrowanym”, a w 1918 roku awansował na redaktora naczelnego tego pisma, pełniąc tę funkcję aż do 1929 roku. Jego pasja do podróżowania i działalność w stowarzyszeniach dziennikarskich ugruntowały jego pozycję jako znanego bibliofila.

Zmarł w Warszawie 7 maja 1931 roku. Jego ostatni spoczynek znajduje się na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie, w kwaterze 11-2-22,23. Pośmiertnie, w tym samym roku, został wyróżniony Nagrodą Literacką miasta stołecznego Warszawy.

Twórczość

Artystyczna droga Zdzisława Dębickiego rozpoczęła się, gdy debiutował w wieku 19 lat, publikując swój pierwszy wiersz w jednodniówce „Na głodnych” w 1890 roku. Mimo to, jego pierwszy tomik poezji w stylu impresjonistycznym ukazał się dopiero w 1899 roku, co odzwierciedla długą drogę, jaką przeszedł jako twórca.

Następne publikacje Dębickiego, charakteryzujące się warsztatową sprawnością, również utrzymywały się w ramach młodopolskiej konwencji. Jednakże dopiero późniejsze utwory, takie jak Ojcze nasz, Kiedy ranne wstają zorze oraz Oglądam się za siebie, ukazują jego wyraźniejsze indywidualne cechy. W tych tekstach można dostrzec motywy religijne i patriotyczne, które harmonijnie współistnieją z osobistymi impresjami oraz wspomnieniami z dzieciństwa.

Doświadczenia związane z I wojną światową oraz Legionami Polskimi stanowiły istotną inspirację dla tomu Ta, co nie zginęła, który Dębicki napisał wspólnie z Edwardem Słońskim. W jego twórczości wyraźnie dostrzega się także wysoką kulturę literacką oraz szacunek dla klasyki literackiej, co znalazło wyraz w jego pracy edytorskiej oraz krytyczno-literackiej.

Dębicki angażował się w publicystykę, w której propagował rozwój nauki i edukacji, a jego związki z ruchem narodowo-demokratycznym były wyraźne w takich książkach jak Miasteczko czy Kryzys inteligencji polskiej. Jedno z jego najważniejszych dzieł, Sam na sam. Złudy i prawdy, które ukazało się na rok przed jego śmiercią, przynosi refleksje na temat cywilizacji oraz jego własnych idei.

Dopełnieniem dorobku literackiego Dębickiego są również jego dwie książki wspomnieniowe Grzechy młodości oraz Iskry w popiołach, które ukazują nie tylko jego twórczość, ale także osobiste przeżycia i wspomnienia, stanowiąc wartościowy element jego artystycznego testamentu.

Ordery i odznaczenia

W życiorysie Zdzisława Dębickiego znajdują się liczne odznaczenia, które świadczą o jego wybitnych osiągnięciach i zasługach. Poniżej przedstawiamy niektóre z najważniejszych wyróżnień, które otrzymał w trakcie swojego życia:

• Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski, przyznany 30 kwietnia 1925,
• Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski, przyznany 2 maja 1924,
• Krzyż Komandorski Orderu Wazów, otrzymany w Szwecji w 1928 roku.

Publikacje

Zdzisław Dębicki pozostawił po sobie bogaty dorobek literacki, który obejmuje szeroki zakres tematów i form. Poniżej znajduje się chronologiczna lista jego publikacji, które świadczą o jego wszechstronności jako pisarza.

• 1898 Ekstaza,
• 1900 Noce bezsenne,
• 1904 Święto kwiatów,
• 1907 Kiedy ranne wstają zorze,
• 1907 Ojcze nasz. Modlitwy wieczorne,
• 1912 Oglądam się za siebie,
• 1913 Wybór poezji,
• 1915 Ta, co nie zginęła (wspólnie z Edwardem Słońskim),
• 1916 Książka i człowiek (publicystyka),
• 1917 Miasteczko (publicystyka),
• 1918 Kraj lat dziecinnych,
• 1918 Kryzys inteligencji polskiej (publicystyka),
• 1919 Książeczka żołnierza polskiego (publicystyka),
• 1919 Polska i Litwa. W 350 rocznicę Unii Lubelskiej 1569–1919 (publicystyka),
• 1919/20 Pisarze polscy t. 1–2 (sylwetki pisarzy z wypisami), Tom 1, Tom 2,
• 1920 Powitanie morza (publicystyka),
• 1921 Za Atlantykiem. Wrażenia z pobytu w Stanach Zjednoczonych Ameryki Północnej,
• 1922 Podstawy kultury narodowej (publicystyka),
• 1923 Narodziny ideału (publicystyka),
• 1924 Poezje. 1898–1923 Wstęp A. Grzymała-Siedlecki,
• 1925 Władysław St. Reymont. Laureat Nobla,
• 1926 Kasprowicz. Poeta-bibliofil,
• 1926 Z północy i południa. Finlandia, Włochy, Szwecja, Rumunia, Turcja,
• 1927 Rozmowy o literaturze (publicystyka),
• 1927/28 Portrety (sylwetki pisarzy) seria 1, seria 2,
• 1928 Belgia i Polska (publicystyka),
• 1929 Grzechy młodości,
• 1930 Sam na sam. Złudy i prawdy (publicystyka),
• 1931 Iskry w popiołach. Wspomnienia lwowskie. „Grzechów młodości” część druga.

---

Oceń: Zdzisław Dębicki

---