Wacław Olszewicz

---

Rodzina

Wacław Olszewicz przyszedł na świat 23 lipca 1888 roku w Warszawie, w rodzinie, która miała związek z przemysłem. Jego ojcem był Adolf Stefan Olszewicz, który zmarł w 1900 roku, a matką Maria Regina z Zweigbaumów, która odeszła w 1922 roku. Oboje rodzice Wacława mieli żydowskie korzenie, jednakże przyjęli chrzest w 1887 roku w warszawskim kościele ewangelicko-reformowanym.

W rodzinie Olszewiczów można znaleźć także innych wybitnych członków. Młodszy brat Wacława, Bolesław Olszewicz, również odznaczał się w swoim życiu. Warto również wspomnieć, że jedna z jego sióstr, Wanda, poślubiła dyplomatę Kazimierza Reychmana.

28 października 1911 roku Wacław związał się z Józefą z d. Ordefeld, która przyszła na świat w 1890 roku i zmarła w 1954 roku. Jej wizerunek przypomina portret stworzony przez Józefa Pankiewicza, znany jako „Dziewczynka w czerwonej sukience”. Józefa była córką warszawskiego adwokata Adama Oderfelda (1856–1910) oraz jego żony Janiny Jadwigi z Koniców (1863–1924). Z małżeństwa Wacława i Józefy narodziła się jedna córka.

Życiorys

W 1905 roku Wacław Olszewicz został wydalony ze szkoły średniej z zakazem kontynuowania nauki w Rosji, z powodu swojego udziału w strajku szkolnym. Aby móc kontynuować edukację, wyjechał za granicę, uczęszczając na Wydział Dyplomatyczny Ecole Libre des Sciences Politiques w Paryżu w latach 1906-1908. Po uzyskaniu dyplomu kontynuował studia do 1910 roku na Uniwersytecie w Brukseli, gdzie obronił doktorat w zakresie nauk politycznych i administracyjnych, bazując na pracy dotyczącej unii polsko-litewskiej.

W okresie tym, jeszcze przed ukończeniem studiów, wydał swoją pierwszą pracę dotyczącą recepcji twórczości J.J. Rousseau w Polsce, a także drugą, traktującą o Konstytucji 3 Maja. Kolejne dwa lata spędził na rozszerzaniu swojego wykształcenia w Genewie, Rzymie i Paryżu. Po powrocie do Polski, osiedlił się w Zakopanem z przyczyn zdrowotnych, gdzie podjął pracę w miejscowej bibliotece.

W czasie I wojny światowej Olszewicz pozostał w Zakopanem, współpracując z Stefanem Żeromskim w ramach Towarzystwa Biblioteki Publicznej. Angażował się w życie polskich emigrantów, którzy znaleźli schronienie w tym mieście. Pełniąc rolę bibliotekarza, wypożyczał Nadzieżdzie Krupskiej książki dla Władimira Lenina. W 1916 roku lub 1917 wyjechał do Warszawy, gdzie rozpoczął pracę w Bibliotece Krasińskich i wspólnie z bratem Bolesławem zainicjował działalność Stowarzyszenia Bibliotekarzy Polskich, będąc autorem jego pierwszego statutu oraz przewodniczącym Komisji ds. Bibliotek Naukowych.

W 1919 roku pełnił funkcję skarbnika Zarządu tego stowarzyszenia. Po zakończeniu wojny rozpoczął pracę w Ministerstwie Spraw Zagranicznych, gdzie w latach 1920 lub 1924 objął stanowisko naczelnika Wydziału Ekonomicznego. W pracy urzędniczej łączył swoje obowiązki z publikacjami w czasopismach ekonomicznych oraz rolą kuriera polskiego rządu na konferencję wersalską.

W 1924 lub 1927 roku porzucił dotychczasowe zajęcia i wyjechał na Górny Śląsk, gdzie wrócił do swojej pasji badawczej, związanej z historią nauki i kultury. Uczestniczył w tworzeniu Towarzystwa Przyjaciół Nauk na Śląsku, będąc dyrektorem jego biblioteki oraz wiceprezesem. W tym okresie zaangażował się również w pracę Instytutu Śląskiego w Katowicach, publikując liczne prace na temat historii przemysłu, zarówno w wersji naukowej, jak i popularnonaukowej.

Równolegle współpracował z Instytutem Bałtyckim w Toruniu, pisząc na temat związków regionów Śląska i Pomorza. Jego dorobek obejmował wiele recenzji, tekstów z zakresu bibliografii, historii gospodarczej oraz kultury. Napisał również monografie dotyczące polskiego piśmiennictwa o Słowacji oraz polskich przekładów dzieł J.J. Rousseau. Interesował się także tematyką Tatr i Podtatrza, w tym dawną działalnością gospodarczą w tym regionie.

Olszewicz zaangażował się również w różne organizacje społeczne, mające na celu umacnianie polskości Śląska i Pomorza, by wymienić Polski Związek Zachodni, redakcję Frontu Zachodniego oraz Związek Polskich Hut Żelaza. W 1926 roku brał również udział w tworzeniu Koła Ekonomicznego w Katowicach, a sam został jego sekretarzem. Od 1937 roku był członkiem Śląskiego Towarzystwa Miłośników Książki i Grafiki, a w 1936 roku był inicjatorem powołania Towarzystwa Przyjaciół Słowaków im. Ludovíta Štúra.

Pełnił również funkcję dyrektora polsko-francuskiego banku Banque de Silesie, który miał swoją siedzibę w Katowicach, a następnie prokurenta zarządu Zjednoczonych Hut Królewska i Laura w Siemianowicach. W tym czasie był wykładowcą w Wyższym Studium Nauk Społeczno-Gospodarczych, gdzie wydał broszurę, w której poruszał kwestie zagrożenia niemiecką ekspansją na wschód.

Po wybuchu II wojny światowej Olszewicz porzucił swoje mieszkanie w Siemianowicach Śląskich oraz swój imponujący księgozbiór, ewakuując się do Lwowa. Tam rozpoczął pracę w Ossolineum, gdzie funkcjonował przez cały czas okupacji radzieckiej. Podczas niemieckiej okupacji chronił się w budynku, a po zajęciu miasta przez Armię Czerwoną zdecydował się na pozostanie we Lwowie, pomimo że jego córka Anna opuściła miasto po agresji niemieckiej na ZSRR.

W kolejnych latach kontynuował swoją pracę, najpierw w Ossolineum (do 1950) jako kierownik Wydziału Koncentracji Zbiorów, a następnie kierownik Wydziału Obsługi Czytelników oraz bibliograf. Przebieg kariery w tym okresie związany był z jego postawą wobec sowieckiej rzeczywistości, co doprowadziło do coraz niższych stanowisk. Później, do 1952 roku, pracował w Składnicy Bibliotecznej, a następnie do przejścia na emeryturę w 1962 roku w Wydziale Ekonomicznym Instytutu Nauk Społecznych Ukraińskiej Akademii Nauk. Dodatkowo kierował biblioteką Instytutu Geologii Akademii Nauk USRR, zajmując się przygotowaniem publikacji z zakresu historii kultury, w tym nt. polskich tłumaczeń dzieł J.J. Rousseau.

Największym osiągnięciem Olszewicza była monografia poświęcona Stanisławowi Augustowi Poniatowskiemu jako działaczowi kulturalnemu. Od 1957 roku jego publikacje pojawiały się w polskich czasopismach, takich jak „Problemy”, „Rocznik Biblioteczny”, „Przegląd Historyczno-Oświatowy” oraz „Kwartalnik Historii Nauki i Techniki”. W Polsce wielokrotnie spotykał się z bratem Bolesławem i siostrzeńcem Janem Reychmanem, a jego siostrzeńcem był także Witold Mileski.

W latach powojennych podejmował się działań mających na celu porządkowanie Cmentarza Łyczakowskiego, szczególnie grobów osób zasłużonych. Był także przewodnikiem dla gości przyjeżdżających z Polski Ludowej. Wacław Olszewicz zmarł 20 lipca 1974 roku we Lwowie, spoczywając na Cmentarzu Janowskim. Jego żona, Józefa, zmarła w Warszawie w 1954 roku i została pochowana w rodzinnym grobowcu Olszewiczów na cmentarzu ewangelicko-reformowanym w Warszawie.

Odznaczenia

Wacław Olszewicz, wyróżniający się postać na arenie międzynarodowej, został odznaczony wieloma prestiżowymi nagrodami, które podkreślają jego zasługi i zaangażowanie.

• Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski, przyznany 2 maja 1923 roku,
• Oficer Orderu Legii Honorowej, wyróżnienie otrzymane we Francji,
• Komandor Orderu Danebroga, nadany w 1923 roku, Dania.

---

Oceń: Wacław Olszewicz

---