Stanisław Loria

Nauka i edukacja

Stanisław Loria był wybitnym polskim fizykiem, który znacząco wpłynął na rozwój nauki w Polsce. Urodził się 18 stycznia 1883 roku w Warszawie, a zmarł 8 sierpnia 1958 roku w Londynie. Jego kariera naukowa była związana zarówno z fizyką doświadczalną, jak i teoretyczną, co czyniło go wszechstronnym naukowcem, którego prace znalazły uznanie w świecie akademickim.

Loria był pracownikiem Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie, a także współtworzył Uniwersytet Wrocławski oraz Uniwersytet Poznański. Jego wkład w te instytucje był nieoceniony i przyczynił się do ich rozwoju. Loria prowadził badania nad różnorodnymi dziedzinami fizyki, w tym optyką oraz promieniotwórczością.

Jednym z najważniejszych momentów w jego karierze była współpraca z noblistą Ernestem Rutherfordem w obszarze promieniotwórczości. Ta praca umocniła pozycję Lorii jako jednego z kluczowych fizyków swojego czasu, a także przyczyniła się do zaawansowania badań w dziedzinie teorii względności.

Życiorys

Stanisław Loria przyszedł na świat w rodzinie żydowskiej jako syn Szymona Lorie oraz Balbiny Nissensohn. W jego rodzinie znajdowały się dwie młodsze siostry – Zofia, która po mężu nosiła nazwisko Bober, oraz malarka Heleną, która była jedną z pionierów wśród kobiet studiujących na Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie. Stanisław swoje edukacyjne kroki stawiał w Krakowie, gdzie ukończył zarówno szkołę powszechną, jak i średnią.

W 1901 roku zainaugurował studia na Uniwersytecie Jagiellońskim, a przez pewien czas kontynuował je również w Lipsku. Ukończenie studiów w 1907 roku przyniosło mu stopień doktora, którego praca powstała pod kierunkiem Władysława Natansona. Następnie przez dwa lata pełnił funkcję asystenta w katedrze fizyki doświadczalnej UJ, kierowanej przez prof. Augusta Witkowskiego. W kolejnych trzech latach Loria miał okazję pracować na uniwersytetach w Wrocławiu, Getyndze oraz Berlinie, gdzie początkowo jego zainteresowania koncentrowały się wokół fizjologii widzenia.

W roku 1905 ogłosił swoją pracę zatytułowaną „Untersuchungen über das periphere Sehen” (Badania nad widzeniem peryferyjnym), a w lutym 1909 zaprezentował swoje badania na temat dyspersji światła w gazach w Polskiej Akademii Umiejętności. W 1912 roku Loria miał zaszczyt spotkać Alberta Einsteina w Wiedniu. Dwa lata później, w 1914 roku, wydał pracę „Die Lichtbrechung in Gasen als physikalisches und chemisches Problem” („Załamanie światła w gazach jako problem fizyczny i chemiczny”) w wydawnictwie F. Vieweg und Sohn w Braunschweigu.

Stanisław współpracował nad badaniami rozpraszania światła z niemieckim fizykiem Rudolfem Ladenburgiem, a ich wspólna publikacja w czasopiśmie Nature nosiła tytuł „Anomalous Dispersion of Luminous Hydrogen” w roku 1908. Loria prowadził też badania dotyczące promieniotwórczości radu oraz toru w instytucie Ernesta Rutherforda. W 1910 roku uzyskał habilitację w Krakowie, której przedmiotem była rozprawa o zjawisku magnetooptycznym Kerra.

W 1914 roku rozpoczął w Manchesterze badania promieniotwórczości pod okiem Ernesta Rutherforda, a kontynuował je w Wiedniu w latach 1915-1916. W 1917 roku objął katedrę fizyki teoretycznej, a później doświadczalnej na Uniwersytecie Jana Kazimierza we Lwowie, gdzie pracował aż do 1941 roku. W 1919 roku otrzymał tytuł profesora fizyki teoretycznej na Uniwersytecie Lwowskim. W 1927 roku, po śmierci Romana Negrusza, objął kierownictwo katedry fizyki eksperymentalnej UJK.

Był jednym z prekursorem teorii względności w Polsce. Wykład inauguracyjny, który wygłosił podczas rozpoczęcia roku akademickiego 1920/1921 na UJK, nosił tytuł „Eter i materia” i został wydany w formie broszury. Tematyka teorii Einsteina stanowiła inspirację jego licznych wykładów, które później pojawiły się w formie książkowej.

Pomimo trudnych czasów w okresie sowieckiej okupacji Lwowa, Loria kontynuował swoje badania naukowe. W sierpniu 1940 roku był zaproszony do Wszechzwiązkowego Komitetu ds. Nauki ZSRR w Moskwie. Jego asystentem był, wśród innych, Bruno Winawer. Dodatkowo, przynależał do Wydziału III matematyczno-przyrodniczego Towarzystwa Naukowego we Lwowie.

Po zakończeniu II wojny światowej Loria brał aktywny udział w organizacji polskiego uniwersytetu we Wrocławiu. Już w maju 1945 roku założył Zakład Fizyki, a następnie w sierpniu tego samego roku Katedrę Fizyki Uniwersytetu oraz Politechniki we Wrocławiu. W roku akademickim 1945/1946 piastował również stanowisko prorektora Uniwersytetu. Od 1951 roku był profesorem na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu.

Zaszczyty

Stanisław Loria został odznaczony Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski w 1946 roku.

Wybrane dzieła

Oto zbiór wybranych dzieł Stanisława Loria, który ukazuje jego wkład w naukę i kulturę. Wśród ważnych prac znajdują się:

  • Stanisław Loria: Eter i materja: wykład wygłoszony podczas inauguracji roku akademickiego 1920/21 w Uniwersytecie Jana Kazimierza we Lwowie dnia 1 marca 1921. Lwów: H. Altenberg, 1921. OCLC 838661413, brak numerów stron w książce,
  • Marian Smoluchowski i jego dzieło (1972–1917) – odczyt wygłoszony na uroczystym posiedzeniu naukowym Oddziału Poznańskiego PTF w październiku 1952.

Przypisy

  1. Loria Stanisław, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 12.12.2021 r.] .
  2. Adam Kiejna. Stanisław Loria i Mieczysław Wolfke we Wrocławiu – pomost pomiędzy niemiecką przeszłością i polską teraźniejszością. „Kwartalnik Historii Nauki i Techniki”. 48 (3–4), s. 7–32, 2003. [dostęp 24.01.2018 r.] 
  3. DanD. Hirschberg DanD., Drzewo genealogiczne rodziny Loria/Lorie [online], ics.uci.edu [dostęp 24.01.2018 r.] (ang.).
  4. M.M. J. M.M., Akwarele i gwasze H. Lorii-Landeckiej, „Dziennik Łódzki” (99), 27.04.1965 r. Brak numerów stron w czasopiśmie.
  5. Rudolf Ladenburg, Stanislaw Loria. Anomalous Dispersion of Luminous Hydrogen. „Nature”. 79 (2036), s. 7, 1908. DOI: 10.1038/079007a0. (ang.).
  6. Czesław Madajczyk, Ryszard Torzecki. Świat kultury i nauki Lwowa (1936-1941). „Dzieje najnowsze”. 14 (1–4), s. 47–63, 1982. PAN.
  7. Uchwała Prezydium Krajowej Rady Narodowej z dnia 19.08.1946 r. o odznaczeniach, na wniosek Ministra Oświaty, obywateli za zasługi położone na polu działalności oświatowej i kulturalnej (M.P. z1947 r. nr 52, poz. 366).
  8. Stanisław Loria. Marian Smoluchowski i jego dzieło (1972–1917). „Postępy Fizyki”. 4 (1), s. 5–38, 1953. [dostęp 24.01.2018 r.] 

Oceń: Stanisław Loria

★★★★★
Średnia ocena:4.67 Liczba ocen:21