Michał Modzelewski

---

Rodzina

„Rodzicami Michała Modzelewskiego byli Salomea Dembińska h. Nieczuja oraz Wincenty Modzelewski, który był posiadaczem dóbr ziemskich w Bieniędzicach, w ówczesnym obwodzie radomskim, leżącym w ramach województwa sandomierskiego. Ziemie te znalazły się w rękach rodziny w połowie XVIII wieku, kiedy to Leon Modzelewski, żeniąc się z Wiktorią Bieniecką, nabył je od rodu Kochanowskich.

Wincenty Modzelewski był urzędnikiem Departamentu Interesów Cudzoziemskich przy Radzie Nieustającej, jak również elektorem na sejm konwokacyjny w 1764 roku z ziemi czerskiej. W 1783 roku, pełniąc honorową funkcję, był szambelanem króla Stanisława Augusta Poniatowskiego. W roku poprzedzającym, przystąpił do konfederacji targowickiej w województwie sandomierskim.

Wincenty Modzelewski został odznaczony orderem Świętego Stanisława oraz był kawalerem maltańskim. Ponadto, pełnił rolę sekretarza hr. Adama Ponińskiego oraz działał na rzecz zwrotu Zakonowi Maltańskiemu posiadanego w Królestwie PolskimWielkiego Przeoratu.

Życiorys

Michał Modzelewski był uczniem konwiktu pijarskiego na Żoliborzu. Jego wychowanie było dość wyjątkowe, biorąc pod uwagę rozwagę polityczną oraz społeczną dominującą w jego rodzinie, co czyniło go jednym z uczniów wyżej stojących w hierarchii warszawskiej. Młody Michał korzystał z przywilejów, które były wynikiem wysokiej pozycji ojca, co sprawiło, że otaczali go zarówno nauczyciele, jak i prominentni obywatele stolicy. Wyrazem tego była dedykacja wiersza z poradami, który stworzył dla niego Marcin Molski, znany lokalny rymotwórca.

W roku 1822, po zakończeniu nauki w szkole średniej, Michał zdecydował się na dalsze kształcenie i zapisał się na Wydział Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego, gdzie przez cztery lata był jego studentem. Od 5 sierpnia 1825 r., aż do wybuchu powstania listopadowego, pełnił funkcję adiunkta honorowego w biurze Rady Stanu Królestwa Polskiego. Powstanie, które zostało zapoczątkowane przez warszawskich podchorążych, zastało go w gotowości do działania i już wkrótce wstąpił do wojska.

W dniu 11 grudnia 1830 r. awansowano go na podporucznika w sztabie regimentarza nad Wisłą, a zaraz potem skierowano do sztabu dowódcy Gwardii Ruchomej Województwa Sandomierskiego. Przez kilka miesięcy, aż do stycznia 1831 r., pełnił rolę zastępcy szefa sztabu. Od maja 1831 r. uczestniczył w licznych bitwach rycerskich, w tym w wielkiej bitwie pod Ostrołęką. Pełnił tam funkcję adiutanta gen. Henryka Kamieńskiego, który dowodził piątą dywizją. Jego odwaga oraz zasługi wojenne dwukrotnie doprowadziły do wyróżnienia go odznaczeniem krzyżem Virtuti Militari, którym jednak nigdy nie obdarzono go.

Po klęsce powstania Michał osiedlił się w odziedziczonym po ojcu majątku w Bieniędzicach, w okolicy Radomia, gdzie ożenił się z Euzebią Zborowską. Para poznała się w 1829 r. w Hotelu Rosyjskim w Krakowie, a ich ślub odbył się 21 lutego 1832 r. w Kościele Mariackim, gdzie ceremonię poprowadził kanonik Ludwik Łętowski, późniejszy biskup krakowski. Z małżeństwa Michała i Euzebii urodziło się troje dzieci – córka Antonina oraz synowie Gustaw i Zygmunt.

W marcu 1848 r. Modzelewski, będący weteranem powstania, został wprowadzony przez Cypriana Wąsowicza do „Organizacji 1848 roku” Henryka Krajewskiego. Krótko później przez teren nadwiślański przeszła seria aresztowań, które objęły również Modzelewskiego. Powodem tych zatrzymań była zdrada dokonana przez jednego z konspiratorów, Romualda Świerzbińskiego. Po wyjawieniu informacji aresztowano ponad pięćdziesięciu tajnych działaczy. W marcu 1851 roku Michał Modzelewski znalazł się w izolatce Cytadeli Warszawskiej, gdzie przebywał przez cztery lata w odosobnieniu.

W 1851 r. komisja śledcza zwróciła się do namiestnika Królestwa Polskiego, Iwana Paskiewicza, aby Modzelewski, z zachowaniem praw stanu, został włączony do rosyjskiego Korpusu Orenburskiego. Prośba ta została jednak odrzucona. Wkrótce Michał został skazany na piętnaście lat ciężkich robót w twierdzy dyneburskiej, co ostatecznie przekształcono na czteroletnie zesłanie na Syberię. Zesłano go do Tiumeni w guberni tobolskiej, gdzie po pewnym czasie, używając amnestii, został zwolniony i w lipcu 1858 roku wrócił do kraju. W latach 1860–1861 był aktywny w Towarzystwie Rolniczym w radomskim regionie.

Wybuch powstania styczniowego w 1863 roku zastał Michała Modzelewskiego znowu w armii walczącej o niepodległość narodową. Początkowo został mianowany komisarzem województwa sandomierskiego, a potem naczelnikiem cywilnym tegoż województwa. Po niefortunnej klęsce powstania znowu znalazł się na celowniku władz i został wkrótce aresztowany oraz wpisany na listę zesłańców na Syberię. Jednak tuż przed jego przymusowym wyjazdem, dzięki staraniom żony Euzebii Zborowskiej, został przetrzymany w szpitalu z powodu ciężkiej choroby. Ostatecznie w lipcu 1864 r. powrócił do majątku w Bieniędzicach, gdzie jednak śmierć żony oraz kłopoty finansowe skłoniły go do przeprowadzki do Gorlic, gdzie zakończył swoje życie.

Ważniejsze przekłady

Wśród kluczowych przekładów Michała Modzelewskiego szczególną uwagę zwracają następujące pozycje:

• G. Lengnich – Historia Prus Polskich,
• F. Skarbek – Dzieje Księstwa Warszawskiego,
• A. Busching – Opis Polski i Litwy.

---

Oceń: Michał Modzelewski

---