Maria Teresa Chojnacka

---

Życiorys i twórczość

Maria Teresa Chojnacka, utalentowana artystka, rozpoczęła swoją edukację artystyczną w Państwowej Wyższej Szkole Sztuk Plastycznych w Sopocie w latach 1950–1951. Następnie kontynuowała naukę na Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie w latach 1951–1955. W trakcie studiów miała przyjemność uczyć się pod okiem wybitnych profesorów, takich jak Eleonora Plutyńska oraz Anna Śledziewska, a także w pracowni malarstwa prowadzonej przez Aleksandra Kobzdeja. Ukończyła studia dyplomowe w 1956 roku.

W okresie od 1963 do 1967 roku pełniła rolę kierownika artystycznego w spółdzielni „Świdry Wielkie” związanej z Cepelią, gdzie opracowywała unikalne regionalne tkaniny kołbielskie. Jej prace były częścią współpracy z Instytutem Wzornictwa Przemysłowego w latach 1964–1968, gdzie skupiała się na etnograficznym opisie tych tkanin. Badania, które prowadziła, miały na celu również ocenę potencjału twórczego wiejskich tkaczek w kontekście przemysłowego wzornictwa. Ponadto, uzupełniając swoją edukację, ukończyła podyplomowe Studium Etnograficzne u prof. Jadwigi Klimaszewskiej na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu w latach 1967–1968.

Chojnacka wyróżnia się w dziedzinie tkaniny artystycznej, tworząc różnorodne formy, które obejmują kilimy, gobeliny, sumaki oraz tkaniny jedno- i wielonicielnicowe, a także żakardowe. Na II Biennale Tkaniny Artystycznej w Lozannie w 1969 roku zaprezentowała dzieło pt. Mat królowi, które wykonano z surowego włókna sizalowego. Praca ta cechowała się szachownicową kompozycją oraz wypełnieniem splotami sumakowymi, co nadało jej wyjątkowy, reliefowy charakter. Kolejnym znaczącym dziełem była praca Dźwięk, zaprezentowana na V Biennale w Lozannie w 1971 roku, w której efekty fakturalne miały odwzorowywać muzyczne wrażenia wizualnie. Dźwięk stał się częścią większego cyklu, w którego skład wchodziły także takie utwory jak Crescendo oraz Diminuendo.

Inspirację dla swojej twórczości czerpała z krajobrazu, zwłaszcza morskiego. Przykładem są prace takie jak dyplomowe Dno morskie oraz Diuny, które w 1985 roku zostały uhonorowane srebrnym medalem na V Triennale Tkaniny Artystycznej w Łodzi. Warto zaznaczyć, że Chojnacka jest autorką cyklu tkanin pisanych, w których teksty zyskały formę ornamentalną, a litery wyróżniały się fakturą. Przykładem tej twórczości jest tkanina Za Wolność Naszą i Waszą.

Dodatkowo, artystka tworzyła miniatury tkackie, które były odpowiedzią na popularność monumentalnych gobelinów. Prace te były eksponowane na II edycji International Exhibition of Miniature Textils w Londynie w 1976 roku, gdzie prezentowano obiekty o wymiarach 20×20 cm. Zbiór swoich miniatur, stworzonych w technice dwuosnowowej, przekazała Muzeum Miejskiemu w Nowej Soli. Wiele innych dzieł artystki znajduje się w renomowanych placówkach, takich jak Muzeum Narodowe w Warszawie, Centralne Muzeum Włókiennictwa w Łodzi, Muzeum Historycznego m. st. Warszawy, Muzeum Okręgowego we Włocławku, Muzeum Pomorza Środkowego w Słupsku, Muzeum Sztuki Dekoracyjnej w Pradze, Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie oraz Zamek Książąt Pomorskich w Szczecinie.

Jednym z jej największych sukcesów było zdobycie pierwszej nagrody w międzynarodowym konkursie na projekt tkaniny o powierzchni 140m² do foyer teatru w Biberach w 1977 roku. Monumentalna kompozycja przedstawiająca zgeometryzowany las rozświetlony słońcem została przez nią ukończona rok później, z zastosowaniem ponad pięćdziesięciu różnorodnych splotów, często będących jej własnym pomysłem. Za to niezwykłe osiągnięcie zdobyła nagrodę specjalną od władz miasta za terminowe wykonanie oraz osobisty wkład w pracę. W latach 1979–1987 prowadziła również kursy tkackie w tamtejszej szkole wyższej.

Prace Chojnackiej wyróżniają się fakturalnymi rozwiązaniami charakterystycznymi dla reliefowego nurtu polskiej szkoły tkaniny. Jak twierdzi Irena Huml, twórczość Chojnackiej może być porównywana z dziełami rumuńskich artystów Ritzi Jacobi oraz Petera Jacobi, a jej prace w technice makramy z dziełami hiszpańskiej artystki Aurèlii Muñoz. W 2023 roku artystka otrzymała Złoty Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”, a jej życie zakończyło się na cmentarzu Bródnowskim w Warszawie, gdzie spoczywa w kwaterze 2A-4-27.

Nagrody i odznaczenia

Maria Teresa Chojnacka była wybitną artystką, która zdobyła liczne nagrody i odznaczenia za swoje osiągnięcia w dziedzinie tkaniny. Jej prace były cenione zarówno na krajowej, jak i międzynarodowej scenie artystycznej. Poniżej przedstawionych jest kilka kluczowych wyróżnień, które świadczą o jej talencie i wkładzie w sztukę.

• W 1954 roku otrzymała wyróżnienie za tkaninę podwójną na Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie,
• W 1964 roku zdobyła III nagrodę w konkursie Cepelii „Siedem wieków Warszawy”,
• W 1965 roku zdobyła I nagrodę za tkaniny kołbielskie oraz wyróżnienie za tkaninę firankową w konkursie z okazji XV-lecia Cepelii,
• W 1966 roku uhonorowano ją Nagrodą Specjalną Związku Spółdzielni Przemysłu Ludowego i Artystycznego „Cepelia”,
• W 1967 roku uzyskała wyróżnienie za krajkę kołbielską w konkursie ŁADu,
• Również w 1967 roku zdobyła I nagrodę za całokształt pracy twórczej podczas Wystawy Tkanin Ludowych w Warszawie,
• W tym samym roku przyznano jej III nagrodę za narzuty kołbielskie na tej samej wystawie,
• W 1968 roku otrzymała wyróżnienie na III Festiwalu Sztuk Pięknych w Warszawie,
• W 1970 roku zdobyła Srebrny medal na III Festiwalu Sztuk Pięknych,
• W 1972 roku otrzymała medal ZPAP na I Ogólnopolskim Triennale Tkaniny Unikatowej w Łodzi,
• W tym samym roku zdobyła Złoty medal na IV Festiwalu Sztuk Pięknych w Warszawie,
• W 1973 roku otrzymała Srebrny medal na wystawie „Artyści plastycy w kręgu Cepelii” w Warszawie,
• W 1974 roku zdobyła II nagrodę na I Międzynarodowym Kwadriennale Rzemiosł Artystycznych w Erfurcie,
• W 1975 roku otrzymała medal ZPAP na II Międzynarodowym Triennale Tkaniny w Łodzi,
• W 1977 roku zdobyła I nagrodę w Międzynarodowym Konkursie na Tkaninę w Biberach/Ris,
• W 1980 roku uzyskała wyróżnienie na wystawie „Portret wojska” w Warszawie,
• W tym samym roku została odznaczona Brązowym medalem „Za Zasługi dla Obronności Kraju”,
• W 1985 roku przyznano jej Srebrny medal „Za Zasługi dla Obronności Kraju”,
• W 1985 roku zdobyła także Srebrny medal na V Międzynarodowym Triennale Tkaniny w Łodzi,
• W 2023 roku otrzymała Złoty Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”.

Te nagrody podkreślają znaczenie jej twórczości i wpływ, jaki miała na rozwój sztuki tkaniny w Polsce i na świecie.

---

Oceń: Maria Teresa Chojnacka

---