Maria Przybyłko-Potocka

---

Życiorys

Maria Przybyłko-Potocka, córka Wincentego i Anieli z Kobyleckich, zaczęła swoją przygodę ze sztuką aktorską pod okiem Jana Tatarkiewicza. Następnie przez rok uczestniczyła w Klasie Dykcji i Deklamacji przy Warszawskim Towarzystwie Muzycznym, co sprzyjało jej rozwojowi artystycznemu. Debiut na scenie miał miejsce w grudniu 1893 roku w Teatrze Polskim w Poznaniu, co otworzyło przed nią nowe możliwości zawodowe.

Od roku 1894 była związana z teatrem w Łodzi, a od jesieni 1897 przez pięć sezonów występowała w Krakowie. Od 1902 roku osiedliła się w Warszawie, gdzie rozpoczęła pracę w teatrach rządowych. Kontynuując swoje artystyczne wysiłki, opuściła je w 1906, a rok później spędziła w Krakowie, jednak szybko powróciła do stolicy. W sezonie letnim często występowała w Teatrze Letnim w Ogrodzie Saskim.

Jesienią 1907 założyła własny zespół objazdowy, z którym podróżowała po większych miastach Królestwa Polskiego. Po 1908 roku osiedliła się na stałe w Warszawie, gdzie brała udział w różnych przedstawieniach gościnnych. Jej talent zaowocował ponad sześćdziesięcioma rolami w Teatrze Polskim w Warszawie. Mimo że nie była fanką stałych angażów, tworzyła swoje własne zespoły objazdowe i występowała na wielu scenach, часто także poza granicami kraju, w tym w Pradze.

W trakcie II wojny światowej, gdy Warszawa była pod okupacją niemiecką, aktorka zdecydowała się przeprowadzić z ulicy Litewskiej na Mokotów, gdzie zapewniła sobie większe bezpieczeństwo. Obdarzona odwagą, podczas powstania warszawskiego oddała swoje kosztowności, by powstańcy mogli wykorzystać je na zakup broni. Wybuch powstania zastał ją w kamienicy przy zbiegu al. Niepodległości i ul. Różanej.

We wrześniu 1944 roku planowała wystąpić w powstańczym przedstawieniu dramatu Warszawianka autorstwa Stanisława Wyspiańskiego. Niestety, 30 sierpnia 1944 roku, w wyniku eksplozji, została przygnieciona drzwiami, które zostały wyrwane z zawiasów, co okazało się fatalnym zdarzeniem. Obrażenia były poważne i po kilku godzinach zmarła w warszawskim szpitalu wojskowym. Pochowano ją w mogile powstańczej na podwórku przy ul. Odyńca, a według innego źródła – w parku Dreszera.

Po wojnie jej ciała ekshumowano i 29 października 1946 roku złożono do grobu na cmentarzu Powązkowskim (aleja zasłużonych, rz. 1, gr. 23). W Słowniku biograficznym teatru polskiego Maria Przybyłko-Potocka uznawana jest za jedną z najwybitniejszych artystek teatralnych swojej epoki. Choć przeżyła problemy ze strunami głosowymi, co uniemożliwiało jej granie w klasycznych dramatach, doskonale odnajdywała się w rolach współczesnych, a jej charakterystyczny tembr głosu sprawił, że stała się niezapomnianą postacią w historii teatru.

W 1900 roku poślubiła krytyka Antoniego Potockiego, jednak ich małżeństwo szybko się rozpadło. Od 1907 roku przez dłuższy czas była związana z Arnoldem Szyfmanem, który był twórcą i dyrektorem Teatru Polskiego w Warszawie. Niektórzy twierdzą, że związek ten miał charakter małżeński. Wśród jej wychowanek była także aktorka Melania Chrzanowska-Jastrzębska.

Ordery i odznaczenia

Maria Przybyłko-Potocka, znana z licznych osiągnięć, otrzymała wiele prestiżowych odznaczeń, które potwierdzają jej zaangażowanie i wkład w rozwój kraju.

• Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski, przyznany pośmiertnie, 31 października 1946,
• Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski, nadany 10 listopada 1938,
• Złoty Krzyż Zasługi, przyznany 23 czerwca 1927,
• Złoty Wawrzyn Akademicki, nadany 4 listopada 1937.

---

Oceń: Maria Przybyłko-Potocka

---