Jan (Jean) Taubenhaus to postać, która zapisała się w historii szachów jako wybitny polski zawodnik. Urodził się 14 grudnia 1850 roku w Warszawie, aby następnie, przez większą część swojego życia, funkcjonować na francuskiej scenie szachowej.
Taubenhaus ma szczególne zasługi jako jeden z pionierów gry symultanicznej na ziemiach polskich, co znacznie przyczyniło się do popularyzacji tej formy rywalizacji w naszym kraju.
Ostatecznie zmarł 14 września 1919 roku w Paryżu, pozostawiając po sobie trwały ślad w świecie szachów i inspirując kolejne pokolenia graczy.
Życiorys
Jan Taubenhaus to postać znana w kręgach szachowych, która swoje dzieciństwo oraz młodość spędził w Warszawie. To tam zdobył wykształcenie oraz zainteresował się grą w szachy. W drugiej połowie XIX wieku regularnie uczestniczył w rozgrywkach czołowych warszawskich kawiarniach, takich jak kawiarnia Farrarego, Górskiego, „Giełdowa” oraz „Pod Dzwonnicą”. Miał również okazję stoczyć partie z jednym z liderów warszawskich szachów, Szymonem Winawerem, z którym to starciem nie wypadł korzystnie.
Po przeniesieniu się do Francji w 1880 roku, Taubenhaus stał się częścią środowiska szachistów związanych z kultowym „Café de la Régence”. Tam spędzał długie godziny grając zarówno w nieformalne partie, jak i w turniejach, a także oferując lekcje gry. Już w połowie lat 80. XIX wieku zaczął organizować pokazy gry symultanicznej. Jego debiut na międzynarodowej scenie odbył się w 1885 roku podczas kongresu szachowego w Hamburgu; chociaż zajął odległe miejsce w klasyfikacji, jego partia z Johannem Nepomukiem Bergerem została wyróżniona jako jedna z najpiękniejszych partii rozgrywek.
W 1886 roku na turnieju londyńskim Taubenhaus zajął III-IV miejsce, dzieląc je z Gunsbergiem. Udało mu się wygrać z takimi graczami jak Blackburne oraz Gunsberg, wyprzedzając przy tym wielu znakomitych szachistów, jak James Mason, Emil Schallopp, Johannes Zukertort oraz George Mackenzie. W tym samym roku zajął także VI miejsce w Nottingham. Był jeszcze na VIII lokacie w Bradford w 1888 roku oraz na X w Manchesterze w 1890 roku, ale w wielu turniejach plasował się na dalszych miejscach, mimo że odnosił drobne, ale cenne zwycięstwa nad solidnymi rywalami.
Kariera Taubenhausa w międzynarodowych rozgrywkach nie trwała zbyt długo, gdyż już w latach 90. zaczęły mu przeszkadzać osłabienia formy oraz napływ młodszych zawodników. Choć nie pojawiał się często w turniejach, podróżował po świecie, grając pojedyncze mecze. W 1893 roku pokonał w Hawanie meksykańskiego konsula Andresa Vasqueza, a także miał szansę rozegrać partie z pięcioletnim José Raúlem Capablancą, w których doznał porażek. W 1896 roku grał w Szkocji z Jakiem Miesesem, kończąc mecz z jedną wygraną, dwiema porażkami i dwoma remisami. W 1891 roku przegrał w Norymberdze z Siegbertem Tarraschem, co było dużą stratą dla jego kariery.
Warszawa była również częścią szachowych podróży Taubenhausa. W 1887 roku przegrał z inżynierem Jakubem Heilpernem. W maju 1896 roku wrócił jednak na dłużej do Warszawy, gdzie planowano zorganizować symultany. Mimo wstępnych odmów carskich władz, 24 listopada 1896 roku odbyła się pierwsza symultana w gmachu Teatru Polskiego. Taubenhaus rywalizował z 23 szachistami, osiągając wyniki, które nie były oszałamiające – jedenaście zwycięstw, siedem remisów i pięć porażek, jednakże rywalizacja miała charakter drużynowy, co mogło wpłynąć na efektywność jego gry.
Przyszłe symultany Taubenhausa w Warszawie były bardziej udane. W Hotelu Polskim w 1897 roku wygrał osiemnaście partii i cztery zremisował, w Resursie Kupieckiej w 1898 roku – siedemnaście wygranych, jedna przegrana i trzy remisy, a w Warszawskim Towarzystwie Zwolenników Gry Szachowej w 1901 roku – dwanaście zwycięstw, dwie porażki i jeden remis. Z tej epoki pochodzi również wspomnienie autorstwa Bolesława Prusa, który był znanym miłośnikiem szachów. Taubenhaus odegrał również kluczową rolę w powstaniu Warszawskiego Towarzystwa Zwolenników Gry Szachowej, dzieląc się swoimi doświadczeniami zdobytymi w Paryżu. Jesienią 1899 roku brał udział w pierwszym handicapowym turnieju, gdzie ostatecznie zajął II miejsce, ustępując jedynie Winawerowi. Wyróżnił się pokonując uznanych warszawiaków, w tym Jana Kopczyńskiego, Aleksandra Flamberga, oraz Kazimierza Miłkowskiego.
Pobyt Taubenhausa w Warszawie obfitował w redagowanie sekcji szachowych w gazetach. Od kwietnia 1897 roku współpracował z „Tygodnikiem Ilustrowanym”, prowadził też rubrykę w „Kurierze Warszawskim” oraz z „Tygodnikiem Szachowym” w latach 1898-1899. Udzielał się również w kawiarniach Nowickiego i Pągowskiego zarówno jako gracz, jak i komentator. Mamy do dziś zapiski jego pojedynków, m.in. z Salomonem Langlebenem w 1897 roku oraz z Kazimierzem Weydlichem w 1899 roku.
W 1901 roku Taubenhaus powrócił do Francji, gdzie przez pewien czas pracował jako trener szachowy w Marsylii. Jednak jego kariera w „Café de la Régence” trwała głośno, w 1901 roku zajmując III miejsce w turnieju, a w kolejnym rozgrywając szereg meczów z wieloma czołowymi graczami, w tym z Janowskim. W 1903 roku wziął udział w dużym turnieju w Monte Carlo, gdzie uplasował się na X-XI miejscu, pokonując m.in. Gézę Maróczy’ego. Jego ostatni udział w międzynarodowym turnieju miał miejsce w 1914 we Wszechrosyjskim turnieju mistrzów w Petersburgu, gdzie zajął XV miejsce. Po wybuchu I wojny światowej Taubenhaus mieszkał we Francji aż do swojej śmierci w Paryżu we wrześniu 1919 roku.
Według niektórych analiz rankingowych, najwyższy poziom w swojej karierze osiągnął w sierpniu 1886 roku, zajmując 14. miejsce na świecie w klasyfikacji szachowej.
Pozostali ludzie w kategorii "Sport i rekreacja":
Jacek Wszoła | Grzegorz Skrzecz | Tomasz Leżański | Alfred Loth | Ryszard Żochowski (koszykarz) | Stefan Szelestowski | Czesław Krug | Mirosława Litmanowicz | Henryk Przeździecki (sportowiec) | Robert Lis | Robert Sycz | Ludwik Turowski | Bolesław Kwiatkowski | Wiesław Korzeniowski | Stanisław Podgórski (kolarz) | Ewa Piasek | Marcin Stolarski | Tomasz Stocki | Anna Hunkiewicz | Łucja MatraszekOceń: Jan Taubenhaus