Helena Berlewi

---

Kariera artystyczna

14 stycznia 1952 roku miała miejsce wyjątkowa chwila w życiu Heleny Berlewi – namalowała ona swój pierwszy obraz, co wzbudziło zachwyt Henryka. To wydarzenie stało się punktem zwrotnym w jej artystycznej karierze, otwierając drogę do przyszłych sukcesów. Już w 1954 roku debiutowała na płaszczyźnie wystawienniczej w prestiżowej Galerii M. Bénézit w Paryżu. W następnych latach, a dokładniej w 1955 roku, wzięła udział w zbiorowej wystawie Odkryć (Découvrir) zorganizowanej w Galerii Charpentier.

Rok 1965 przyniósł kolejną ważną okazję – jej prace były prezentowane na wystawie Peinture naïve w La Boetie Gallery w Nowym Jorku. Od momentu, kiedy zaczęła wystawiać swoje dzieła w 1958 roku, odbywały się one regularnie, co przyczyniło się do jej rosnącej popularności. Helena czterokrotnie miała możliwość zaprezentowania swoich prac podczas paryskiego Salon des Indépendants. Do roku 1970 zorganizowano ponad 30 wystaw jej twórczości na różnych kontynentach, co potwierdza jej międzynarodowy zasięg.

W artykule w „Przeglądzie Kulturalnym” Andrzej Osęka podkreślał, że pomimo braku formalnego wykształcenia artystycznego oraz późnego odkrycia talentu, Hel Enri nie można zakwalifikować do grupy twórców określających się jako prymitywiści. W jej pracach dostrzega się pewną kulturę plastyczną, która wyróżnia ją na tle środowisk artystycznych tworzących w duchu Celnika Rousseau czy Ociepki. Zresztą, artystka była również często porównywana z Nikiforem, co podkreśla jej unikalność w świecie sztuki.

Styl i technika

Dzieła Hel Enri to niezwykle abstrakcyjne malarstwo, które dociera do nas poprzez inspiracje z otaczającej przyrody. Artystka uwiecznia na płótnie ekspresje oraz wspomnienia, nie koncentrując się jednocześnie na realistycznym przedstawieniu konkretnych roślin czy zwierząt. Obrazy te ukazują unikatowe formy, które wypełniają przestrzeń za pomocą falistych, krętych linii oraz delikatnych punktów, co przypomina techniki pointylizmu.

Współczesne krytyki sztuki zauważają, że technika wykorzystywana przez Hel Enri przypomina eleganckie zwojowe malarstwo chińskie. Cechą szczególną artystycznych kreacji jest nie tylko precyzyjnie nanoszona kreska, ale również umiejętne operowanie pustą przestrzenią, która staje się istotnym elementem każdego obrazu.

Choć artystka określała swoje dzieła mianem zielników, to wizerunki na nich ujęte nie są jednoznaczne. Ukazują zarówno kwiaty, jak i korzenie, a także niewielkie formy mikrofauny. Helm Enri sama podkreślała ich wieloznaczność, co szczególnie widać w tytułach, takich jak: Między florą a fauną (1952), Feuilles-Oiseaux (Liście – Ptaki, 1958) oraz Kwiaty – motyle (1962).

Artystka preferowała malowanie na mniejszych formatach, stosując m.in. akwarele, gwasze, pastele, a także flamastry, długopisy czy kredki. Dzięki mieszaniu technik udało jej się osiągnąć iluzję różnorodnej faktury na powierzchni swoich prac. Obrazy wyróżniają się intensywnością kolorystyczną i wyrafinowaniem, co jest efektem umiejętnego zestawiania kontrastujących barw. Takie połączenia na pewno były inspirowane twórczością francuskich ekspresjonistów, z którymi artystka miała okazję bezpośrednio obcować.

W jej pracach dostrzegalne są organiczne formy, które nawiązują do sztuki kobiet, takich jak Georgia O’Keeffe czy Niki de Saint Phalle, tworzących w tym samym okresie w Europie oraz Stanach Zjednoczonych. Kompozycje Hel Enri znajdują również podobieństwa w pracach amerykańskiego abstrakcjonisty, Sama Francisa, a także w dialogu z geometrycznymi formami jej syna, Henryka Berlewi.

W 1960 roku, Hel Enri wystąpiła w filmie Marianne Oswald pt. Bouquet des Femmes (Bukiet kobiet), w którym uwzględniono również osiągnięcia innych malarek, takich jak Élisabeth-Louise Vigée-Lebrun, Berthe Morisot, Suzanne Valadon oraz Sonia Delaunay.

Obrazy Hel Enri można znaleźć w wielu zbiorach muzealnych, w tym w Musée d’Art Moderne de Paris, Tel Aviv Museum of Art, Muzeum Narodowe w Warszawie, Muzeum Etnograficzne w Warszawie, a także w licznych prywatnych kolekcjach.

---

Oceń: Helena Berlewi

---