Ber Sonnenberg

---

Życiorys

Ber Sonnenberg urodził się w Warszawie w rodzinie żydowskiej, jako syn znanego kupca i przedsiębiorcy warszawskiego, Szmula Zbytkowera (1727–1801). Jego ojciec, zyskując przywilej osiedlenia się oraz prowadzenia działalności gospodarczej dzięki królowi Stanisławowi Augustowi Poniatowskiemu w 1798 roku, był jednym z fundatorów Szmulowizny na warszawskiej Pradze.

Swoje pierwsze kroki w biznesie Sonnenberg stawiał podczas Księstwa Warszawskiego. W roku 1807 rozpoczął współpracę z szwagrem Samuelem Fraenklem oraz krakowskim kupcem Zemanem Bernsteinem, zyskując dzierżawę soli w Wieliczce. Dalsze sukcesy przyniosły mu działania z Lazarem Cukrem, z którym w 1812 roku założył spółkę Kompanię Handlową Soli Warzonej. Dodatkowo, Sonnenberg miał już udziały w Kompanii Dzierżawy Koszernego, którą zawiązał z kupcami takimi jak Wohlberg, Kronenberg i Fürstenberg.

Sonnenberg, podobnie jak jego ojciec, był dostawcą dla wojska, co czyniło go monopolistą w dostawach mięsa. Mimo trudności związanych z wypłatami przez Ministerstwo Przychodów i Skarbu, dostawy te były zrealizowane dzięki rozbudowanej sieci magazynów prowiantowych w Warszawie, Gdańsku, Płocku, Ciechanowie i Mławie. W 1806 roku, w towarzystwie Arona Fürstenberga, założył przedsiębiorstwo zajmujące się handlem wołami.

W czasach Królestwa Polskiego Sonnenberg stał się jednym z głównych dzierżawców monopolu solnego. W latach 1816–1821 współpracował z Samuelem Fraenklem oraz z innymi partnerami, takimi jak Gabriele Bergson i Samuel Markusem Poznerem. Niestety, dzierżawa nie mogła zostać przedłużona z powodu konfliktu z Fraenklem, którego miejsce zajął Ignacy Neumark.

Dochody z handlu solą umożliwiły Sonnenbergowi udzielanie dużych kredytów, co przyniosło mu wsparcie oraz protekcję wpływowych osób, takich jak senator Nikołaj Nowosilcow czy Namiestnik Królestwa Polskiego, gen. Józef Zajączek. Te koneksje pozwoliły mu na uzyskanie przywilejów, które były na ogół niedostępne dla Żydów. W 1810 roku, na podstawie dekretu króla saskiego i księcia warszawskiego, Fryderyka Augusta Wettina, mógł uzyskać obywatelstwo stolicy oraz przywileje zamieszkiwania w prestiżowych lokalizacjach, a także noszenia tradycyjnego stroju oraz posiadania dóbr ziemskich. Dzięki temu, w 1821 roku, nabył folwarki Suchowola oraz Łychnowo w okolicach Czerska.

Pięć lat później, przywileje te zostały potwierdzone przez cara Aleksandra I. Sonnenberg brał też udział w delegacji do cara w obronie Żydów oskarżanych o mordy rytualne. Znany był również z dzierżawienia opłat za koszerne mięso, które przekazywał żydowskiej gminie. W jednym ze swoich domów na Pradze, po przeprowadzeniu odpowiednich prac budowlanych, urządził synagogę oraz bet midrasz, które wyposażył w hojne dary.

Sonnenberg angażował się także w działalność warszawskiej gminy żydowskiej, zasiadając w Radzie Szpitala Starozakonnych, zarządzie Domu Schronienia Starców i Sierot oraz w Dozorze Szkół Elementarnych dla Młodzieży Żydowskiej. W 1818 roku sporządził testament, w którym postanowił przeznaczyć dziesiątą część swojego majątku, szacowanego na 5 milionów złotych, na cele charytatywne. Niestety, spadkobiercy nie zaakceptowali tego zapisu i w rezultacie część pieniędzy została przekazana na organizacje charytatywne, w tym 2,5 tysiąca złotych Instytutowi Głuchoniemych. Zarówno jako protektor chasydyzmu, jak i fundator praskiej synagogi, Sonnenberg zamierzał wesprzeć głównie ubogich starozakonnych.

W kontekście swojej działalności, uwzględnił również w swych rozrachunkach postawę władz Królestwa Polskiego, w tym ministra Komisji Rządowej Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego Stanisława Grabowskiego.

Pochowany jest w cmentarzu żydowskim, który znajduje się przy ulicy Okopowej (kwatera 1, rząd 13, grób 28). Spoczywa w mauzoleum, którego autorem jest Dawid Frydlander, uznawane za jedną z najcenniejszych żydowskich nekropolii na świecie.

Rodzina

Ber Sonnenberg, poprzez swoje małżeństwo z Temerl z domu Rosenkrantz (1758–1830), doczekał się czwórki synów: Gabriela (1790–1844), Jakuba (1794–1856), Leopolda (1796–1834) oraz Michała Józefa (1800–1864). Ponadto, w rodzinie znalazła się również córka Perlę Mirlę (1792–1897).

Jego potomkowie przyjęli nazwisko Bergson, które stało się znane w historii. Wśród nich wyróżniają się ich potomkowie, tacy jak wnuk Michał Bergson oraz prawnuk Henri Bergson, który w 1927 roku otrzymał Nagrodę Nobla.

---

Oceń: Ber Sonnenberg

---