Płaskorzeźba „Jezu ratuj, bo giniemy”

Płaskorzeźba stworzona z brązu ukazuje powstańca spoczywającego pod ceglanym murem, nad którym unosi się biały orzeł z laurami. W tle natrafiamy na widok placu Zamkowego, a wokół Kolumny Zygmunta rozciąga się obraz ludzkich rąk wyciągniętych w stronę ukrzyżowanego Chrystusa. Ręka Zbawiciela, oderwana od krzyża, zasłania oczy, nie mogąc znieść piętrzącej się tragedii płonącego miasta. W dolnej części dzieła umieszczono napis: Jezu ratuj, bo giniemy!, a w górnej nawiązujący do wydarzeń z lat 1944 roku: Powstanie, Warszawa, 1 VIII – 2 X 1944.

Inspiracją do przedstawienia postaci Chrystusa był fragment znanego utworu Kwiaty polskie autorstwa Juliana Tuwima.

Małeta przygotował również kilka wersji płaskorzeźby, w tym marmurową tablicę, która jest elementem pomnika warszawskich powstańców w Słupsku, zlokalizowanego na skwerze przy ul. Szarych Szeregów. Monument, którego otwarcie odbyło się 15 września 1946 roku, został zrealizowany według projektu rzeźbiarza, z pomocą Stanisława Kołodziejskiego oraz S. Wąsowicza. Ksiądz Jan Zieja, kapelan powstańczy, był inicjatorem tego pomnika, wracając z niemieckiej niewoli i osiedlając się w Słupsku wraz z innymi warszawiakami.Getty Images Ostatnia wojna odbyła się w 1945 roku, a ten pomnik był pierwszym, który wynikał z hołdu oddanego warszawskim powstańcom w Polsce. Tablica z wizerunkiem ukrzyżowanego Chrystusa została jednak usunięta w latach 60., a powróciła na swoje miejsce dopiero w 1984 roku, na skutek działań „Solidarności”, tym razem bez napisu Jezu, ratuj, bo giniemy.

W sierpniu 1946 roku, druga tablica została umieszczona na ścianie spalonej kamienicy przy Alejach Jerozolimskich 37, w okolicy miejsca, gdzie miały miejsce liczne stracenia Polaków. Zdemontowana w latach 1948-1949 przez tzw. nieznanych sprawców, przetrwała tylko dzięki staraniom niektórych osób, w tym kolejne egzemplarze przechowywano w kaplicy sanktuarium św. Andrzeja Boboli przy ul. Rakowieckiej. Są przypuszczenia, że posłużyła ona do stworzenia popularnego obrazka, którym dzieci obdarowywano z okazji bierzmowania, zawierającego wizerunek płaskorzeźby oraz podpis kardynała Augusta Hlonda. Istnieją także reprodukcje płaskorzeźby w formie pocztówek, wydawane przez Prymasowski Komitet Odbudowy Kościołów.

W kontekście wydarzeń historycznych, podobna tablica została również umieszczona w kościele na Boernerowie. Niestety, dokumenty wskazują na to, że tablice były systematycznie usuwane w ramach akcji znajdującej się pod patronatem PZPR, mającej na celu masowe demontowanie krzyży w miejscach publicznych. Za tą dekrucyfikacyjną akcją stał Zenon Kliszko, wspierany przez Władysława Gomułkę. Żyjący autor płaskorzeźby, Jan Małeta, był pod ogromnym naciskiem ze strony Urzędu Bezpieczeństwa, który groził konsekwencjami, jeżeli jakiekolwiek reprodukcje pojawiłyby się w przestrzeni publicznej.

W dniu 5 października 2013 roku, z inicjatywy Rady Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa, oraz syna i wnuka rzeźbiarza, Wojciecha Małety i Piotra Turskiego, którzy zachowali oryginalny model z brązu, płaskorzeźba została odtworzona i ponownie odsłonięta. Obecnie znajduje się na reliktowej ścianie przy Alejach Jerozolimskich, obok skrzyżowania z ul. Marszałkowską (obecnie rondo Dmowskiego), a jej wymiary wynoszą 45×75 centymetrów. Ta nowa tablica umieszczona została obok innej, upamiętniającej poległych Polaków, w sąsiedztwie Hotelu Novotel (dawniej Hotel Forum). W uroczystościach odsłonięcia uczestniczyli przedstawiciele władz miasta oraz dzielnicy Śródmieście, w asyście oficerów Dowództwa Garnizonu Warszawa, a poświęcenia tablicy dokonał Biskup Polowy WP Józef Guzdek.