Stefan Staszewski

Polityka i administracja

Stefan Staszewski, znany również jako Gustaw Szusterman, urodził się 13 listopada 1906 roku w Warszawie. Jego życie zakończyło się w tym samym mieście, 2 listopada 1989 roku. Był osobą o wielu tożsamościach, a jego pseudonimy to m.in. Fenigsztajn, Zelik Szpicberg, Lewek Szpicberg, Abram Weisman oraz Gustaw Szuster.

Staszewski był nie tylko politykiem, ale także aktywistą zaangażowanym w ruch komunistyczny w Polsce. Jego działalność obejmowała pracę w kilku kluczowych organizacjach, w tym Komunistycznej Partii Polski, Polskiej Partii Robotniczej oraz Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. W ramach swojej kariery politycznej pełnił również funkcję I sekretarza Komitetu Warszawskiego PZPR.

W ramach swojej pracy w PZPR, Staszewski stał się członkiem tzw. „frakcji puławskiej”, grupy, która miała duży wpływ na kierunki polityki partii. Jego zaangażowanie oraz kariera wskazują na istotne miejsce, jakie zajmował w polskim ruchu komunistycznym w XX wieku.

Życiorys

Już jako nastolatek, w wieku 14 lat, Stefan Staszewski związał się z ruchem komunistycznym, będąc wówczas uczniem warszawskiego gimnazjum. Jego aktywność w tej ideologii zaczęła się w 1921 roku, kiedy to stał się członkiem Związku Młodzieży Komunistycznej, a cztery lata później objął stanowisko szefa kolportażu.

Rozpoczął także studia na Wydziale Prawa Uniwersytetu Warszawskiego, jednak jego edukacja została przerwana z powodu aresztowania. Po tym incydencie, po zwolnieniu za kaucją, spędził lata 1926–1929 w ZSRR, gdzie studiował w Międzynarodowej Szkole Leninowskiej, wspólnie z Bolesławem Bierutem. Po powrocie do ojczyzny, Staszewski kontynuował działalność w Komunistycznej Partii Polski, aktywnie działając na Śląsku oraz w Łodzi.

Jednakże, jego działalność polityczna spotkała się z represjami. Po aresztowaniu w 1934 roku ponownie wyjechał do ZSRR, gdzie był instruktorem w Międzynarodowej Szkole Leninowskiej. W 1936 roku, podczas wielkiej czystki, stracił mieszkanie oraz pracę, a następnie został zatrzymany przez NKWD. W 1938 roku zapadł wyrok na osiem lat łagru, które spędził w Gułagu na Kołymie.

Staszewski wrócił do Polski w 1945 roku i osiedlił się w Katowicach. Pełnił tam funkcję sekretarza propagandy Komitetu Wojewódzkiego PPR, a następnie został redaktorem naczelnym “Trybuny Robotniczej”. Wkrótce awansował na kierownika wydziału prasy w PPR, a później w PZPR. W styczniu 1954 roku objął stanowisko wiceministra rolnictwa, gdzie zyskał złą reputację jako współorganizator przymusowych dostaw zboża w regionie Poznańskim, które odbywały się pod presją terroru. Sam Staszewski tłumaczył się, że kwestie te były obsługiwane przez kilka resortów, a on nie miał kontroli nad całością sytuacji.

Po złożeniu memoriału do Biura Politycznego KC PZPR, w którym krytycznie ocenił dotychczasową politykę rolną, został usunięty z urzędów. W latach 1955–1957 pełnił funkcję I sekretarza Komitetu Warszawskiego PZPR. Pomimo etykiety stalinisty, w 1956 roku wykazał się jako zwolennik liberalizacji i był uważany za jeden z głównych głosów “puławian” walczących o wpływy w kierownictwie partii.

Podczas ważnych wydarzeń politycznych w Moskwie, jego działania w Warszawie były równie doniosłe. Na naradzie w polskim kierownictwie partii ostrą krytykę złożył pod adresem nieobecnego Bieruta. Na pogrzebie Bieruta Chruszczow oskarżył Staszewskiego o nieumyślne spowodowanie śmierci Bieruta poprzez wpływ na jego stan psychiczny. Konflikty z PZPR stały się bardziej widoczne, gdy podczas VI Plenum KC PZPR, Staszewski oskarżył Stalina o antysemityzm, co miało znaczące konsekwencje.

Nieoczekiwanie, po obradach, Staszewski podjął inicjatywę, która miała daleko idące konsekwencje – zlecił dodruk tajnego referatu Chruszczowa, co spowodowało, że treść ta dotarła do prasy zagranicznej, zdobywając międzynarodową uwagę i wpływając na sytuację polityczną w kraju.

W czasach Polskiego Października Staszewski był postrzegany jako osoba wspierająca robotników, którzy organizowali protesty przeciwko władzy. Pojawiły się też plotki o tym, że rozdawał broń grupom robotników, przygotowując się na możliwą interwencję wojska. W decydujących momentach zaangażował się w rozmowy z marszałkiem Rokossowskim, na których głośno zaprzeczał planom aresztów.

Po VIII Plenum KC PZPR, konflikt Staszewskiego z Gomułką zaostrzył się, co doprowadziło w lutym 1957 roku do zaakceptowania jego dymisji. Został przeniesiony na stanowisko prezesa PAP, jednak latem 1958 roku musiał je porzucić z powodu sporów wewnętrznych. Odrzucając ofertę w Ministerstwie Zdrowia, stał się redaktorem w PWN, gdzie zajmował się opracowaniem “Wielkiej encyklopedii powszechnej PWN”. W tym czasie zauważalne były jego zmieniające się poglądy, które ewoluowały w kierunku antykomunistycznym. Staszewski nawiązał kontakty z opozycją studencką.

W 1968 roku, podczas kampanii antysemickiej, został wykluczony z PZPR. Od tej pory publicznie popierał opozycję demokratyczną, w tym KOR oraz “Solidarność”. O jego życiu i poglądach można przeczytać w książce Teresy Torańskiej “Oni”.

Stefan Staszewski zmarł w Warszawie i spoczął na cmentarzu Powązkowskim (kwatera 62-5-6).

Przypisy

  1. Cmentarz Stare Powązki: Stefan Staszewski, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [dostęp 19.05.2023 r.]
  2. Oni Teresa Torańska. lubimyczytac.pl. [dostęp 25.01.2018 r.]
  3. M.P. z 1946 r. nr 31, poz. 59 „w uznaniu zasług dla pożytku Rzeczypospolitej Polskiej w dziele pracy organizacyjnej przy utworzeniu administracji państwowej i samorządu, uruchomienia uczelni i odbudowie demokratycznej państwowości polskiej na ziemiach województwa Śląsko-Dąbrowskiego”.
  4. Teresa Torańska, Oni. Omipress 1989.
  5. Encyklopedia Warszawy, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa, 1975.
  6. Październik i „Mała stabilizacja”. W: Jerzy Eisler: Zarys dziejów politycznych Polski 1944-1989. Warszawa: POW „BGW”, 1992.
  7. Katalog kierowniczych stanowisk partyjnych i państwowych PRL [online], katalog.bip.ipn.gov.pl [dostęp 12.09.2009 r.]

Oceń: Stefan Staszewski

★★★★★
Średnia ocena:4.66 Liczba ocen:10