Romana Miller

---

Życiorys i kariera akademicka

Romana Miller przyszła na świat w Warszawie. Ukończyła maturę w żeńskim gimnazjum Władysława Kunickiego w Lublinie w 1923 roku. Następnie podjęła studia z zakresu filozofii na Uniwersytecie Poznańskim, gdzie z zainteresowaniem zgłębiała sztuki plastyczne oraz zagadnienia z dziedziny estetyki. Jej edukację w Poznaniu zwieńczyło uzyskanie doktoratu w 1928 roku na podstawie rozprawy „O doznawaniu estetycznym”, napisanej pod opieką prof. Michała Sobeskiego.

Po zakończonych studiach kontynuowała naukę w Instytucie Pedagogicznym w Wiedniu, gdzie była stypendystką. Po powrocie do kraju rozpoczęła pracę w Seminarium Nauczycielskim w Białymstoku, a później w Państwowym Pedagogium w Warszawie. W tym czasie zdała egzaminy magisterskie z pedagogiki, zdobywając kwalifikacje nauczycielskie. Jej praca magisterska nosiła tytuł „Praca domowa ucznia” i została opublikowana przez Naukowe Towarzystwo Pedagogiczne w 1937 roku.

Podczas II wojny światowej Romana Miller aktywnie uczestniczyła w tajnym nauczaniu oraz angażowała się w działalność społeczną w ramach Stołecznego Komitetu Pomocy Dzieciom i Młodzieży, a także w Dziale Opieki nad Dziećmi Rady Głównej Opiekuńczej. W wyniku wydarzeń wojennych, a szczególnie w obliczu Powstania Warszawskiego, trafiła do obozu w Pruszkowie. Po wojnie, w 1945 roku, znalazła zatrudnienie jako nauczycielka w wiejskiej szkole w Nieświniu, ale już we wrześniu tego samego roku przeniosła się do Państwowego Pedagogium w Gdańsku–Oliwie.

Wkrótce po przekształceniu tej instytucji w Wyższą Szkołę Pedagogiczną w 1946 roku, Romana Miller zaczęła prowadzić wykłady z pedagogiki, obejmując kierownictwo Katedry Pedagogiki oraz przewodnicząc Komisji Naukowo-Pedagogicznej. W latach 1960–1963 pełniła funkcję dziekana Wydziału Humanistycznego. W 1966 roku uzyskała tytuł profesora nadzwyczajnego nauk humanistycznych, a w 1974 roku stała się profesorem zwyczajnym.

Po utworzeniu Uniwersytetu Gdańskiego w 1970 roku, w wyniku połączenia Wyższej Szkoły Ekonomicznej w Sopocie (założonej w 1945 roku jako Wyższa Szkoła Handlu Morskiego) oraz Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Gdańsku, objęła kierownictwo Zakładu Pedagogiki oraz zarządzała studium doktoranckim w latach 1971–1977. Równolegle była kuratorem prac badawczych Studenckiego Naukowego Koła Pedagogów.

Romana Miller odeszła 12 lipca 1983 roku na skutek choroby nowotworowej, zostawiając po sobie nie tylko liczne prace naukowe, ale także legendę jako jeden z trzech filarów gdańskiej pedagogiki, obok Kazimierza Sośnickiego i Ludwika Bandury. Dodatkowo, prowadziła „Dziennik życia” od października 1967 roku. Spoczywa na cmentarzu komunalnym w Sopocie (kwatera N1-H-6).

Dorobek naukowy

W Instytucie Pedagogiki Uniwersytetu Gdańskiego trwa dynamiczna dyskusja dotycząca wpływu Romany Miller na pedagogikę. Jej zwolennicy uważają ją za fundamentalną postać gdańskiej pedagogiki powojennej (w latach 1945–1989), stawiając ją obok takich autorytetów jak prof. Ludwik Bandura oraz prof. Kazimierz Sośnicki. Obydwaj profesorowie nie dożyli wielkiej przemiany politycznej z 1989 roku, co zespołowo prowadzi do zapełnienia powstałej luki przez profesorów takich jak Tomasz Szkudlarek, który wytycza nowatorskie kierunki w myśleniu pedagogicznym.

Jednakże, są również sceptycy, którzy krytykują wszechobecny kult osobowości wokół Romany Miller, twierdząc, że zbyt często koncentruje się na jej osobie, zamiast eksplorować nowe ścieżki w dzisiejszej pedagogice. Taka, nieco spolaryzowana, ocena dorobku Miller została poruszona podczas konferencji w roku 2002, która skupiała się na trzech powojennych profesorach-pedagogach. Materiały po tej konferencji zostały opublikowane w tomie Gdańskie rodowody pedagogiczne w 2004 roku.

Nie ulega wątpliwości, że dzieło Romany Miller zatytułowane Socjalizacja – wychowanie – psychoterapia, opublikowane w 1981 roku, wciąż jest uważane za istotną lekturę akademicką na wielu kursach pedagogicznych. Tradycja żywej pamięci o jej osobie jest pielęgnowana przez jej wychowanków, w tym prof. Ewę Rodziewicz. Mimo to, wciąż brakuje rzetelnej biografii Romany Miller opartej na właściwych dokumentach.

Jej wkład w modernizację oraz rozwinięcie koncepcji wychowania, jak i samego przedmiotu badań pedagogicznych, polegał na nowatorskim podejściu do socjalizacji oraz przemyśleniu tego pojęcia. Wysoką ocenę dorobku pedagogicznego Romany Miller wyraził Zbigniew Kwieciński, który stwierdził:

„Profesor Romana Miller śmiało i wielokrotnie przekraczała granice szkołocentryczności pedagogiki. (…) Wydaje się, że była najbardziej nowoczesnym humanistą pośród aktywnych badawczo pedagogów akademickich swojego pokolenia, uczoną poszukującą zrozumienia procesów socjalizacji, rozwoju i personalizacji, z zastosowaniem różnych podejść teoretycznych. (…) Profesor Romana Miller zostawiła po sobie dzieło niedomknięte, otwarte, zachęcające do kontynuacji pytań trudnych, metod niekonwencjonalnych, eksploracji obszarów niezbadanych, dzieło do odczytywania na nowo z różnych perspektyw.”

Publikacje książkowe

Oto wykaz publikacji książkowych autorstwa Romany Miller, które stanowią istotny wkład w dziedzinie edukacji i psychologii w Polsce:

• Praca domowa ucznia, Warszawa 1937,
• U progu młodości, Warszawa 1964,
• Proces wychowania i jego wyniki, Warszawa 1966,
• Socjalizacja – wychowanie – psychoterapia, Warszawa 1981.

---

Oceń: Romana Miller

---