Roman Gineyko

---

Życiorys

Roman Gineyko przyszedł na świat 11 kwietnia 1892 roku w stolicy Polski, Warszawie, w rodzinie szlacheckiej, która znalazła się w trudnej sytuacji finansowej. Jego rodzicami byli Adam i Elżbieta, z domu Chrząszczewska. Już od najmłodszych lat edukacja artystyczna była dla niego priorytetem, co przekładało się na naukę w warszawskich gimnazjach, a także krótkie studia w Rosji w roku 1912. Jego formalna edukacja w dziedzinie sztuki rozpoczęła się w Warszawskiej Szkole Sztuk Pięknych, gdzie uczęszczał w latach 1918-1922 pod czujnym okiem K. Krzyżanowskiego. Warto zauważyć, że w tym czasie Gineyko wykazywał również ogromne talenty muzyczne.

W 1923 roku artysta wyruszył na studia do Académie Colarossi w Paryżu, co stanowiło kolejny krok w jego artystycznej karierze. Niezmiernie ważne były dla niego także liczne zagraniczne podróże, które zawodowo kształtowały jego twórczość i poszerzały horyzonty artystyczne. W latach 1923-1925 odwiedził Francję, a kolejne wyprawy nastąpiły w 1930 i 1937 roku, w tym do Włoch, Holandii oraz Belgii.

Po powrocie do kraju, Gineyko osiedlił się w Warszawie, gdzie przeżył tragiczne chwile związane z okupacją niemiecką. Warto zaznaczyć, że w końcu lat dwudziestych oraz w latach trzydziestych XX wieku, artysta często udawał się na plenery do malowniczych miejsc na Podhalu, takich jak Białka Tatrzańska i Bukowina Tatrzańska. Tam właśnie organizował plenery malarskie, a także odwiedzał Kazimierz, co owocowało wieloma znakomitymi dziełami, takimi jak: „Góralka”, „Pejzaż z Bukowiny”, „Narciarze” oraz „Narciarze w chatce góralskiej”. Dodatkowo, w tym czasie z pasją angażował się w kolekcjonowanie sztuki ludowej Podhala.

W trakcie swoich pobytów na Podhalu, Gineyko miał okazję spotkać się z poetą Jerzym Liebertem, który m.in. leczył się tam z powodu gruźlicy i zechciał poświęcić Gineyce jeden ze swoich wierszy. W 1934 roku artysta przystąpił do ZZPAP (Związku Zawodowego Polskich Artystów Plastyków), a w latach 1932-1935 pełnił także rolę członka Zarządu tego towarzystwa. Jego najważniejszą inicjatywą było utworzenie Biblioteki ZZPAP w 1934 roku.

Po zakończonym powstaniu warszawskim, artysta przeniósł się w okolice Rawy Mazowieckiej, gdzie zamieszkał u pp. Rayzacherów, a także spędzał czas w okolicach Warszawy, w Zalesiu, w domku należącym do jego rodziny, jak również w Otrębusach, gdzie gościł u kuzynów Masłowskich.

W 1946 roku Gineyko powrócił do Warszawy i niedługo później osiedlił się przy ulicy Piusa XI 11 m.13, a od 26 marca 1949 roku jego adres to ul. Piękna. W latach powojennych, w okresie od 1947 do 1951 roku, Gineyko pracował w Ministerstwie Kultury i Sztuki, gdzie piastował stanowisko radcy oraz starszego radcy w Departamencie Twórczości Artystycznej, a od 1 listopada 1948 roku był Naczelnikiem Wydziału Plastyki w tym departamencie.

Życie prywatne

Roman Gineyko był osobą, której życie prywatne było dość skromne. Jego małżonką była Stanisława z Godlewskich, która przyszła na świat w 1897 roku, a odeszła 12 marca 1970 roku. Gineyko sam zmarł w Warszawie 15 czerwca 1955 roku, nie pozostawiając po sobie potomków.

Po zakończeniu życia, został pochowany wraz z żoną nacmentarzu Powązkowskim, w kwaterze oznaczonej Ł-3-17,18.

Twórczość

Roman Gineyko był utalentowanym artystą, który zajmował się malarstwem sztalugowym, oraz różnymi formami ilustracji i karykatury. Jego prace obejmowały głównie tematy pejzażowe oraz portretowe. Dodatkowo, artysta eksperymentował z rysunkiem przy użyciu różnych technik, takich jak węgiel, pastel czy kreda.

W zakresie literackim, Gineyko również nie pozostawał bierny, publikując liczne artykuły dotyczące sztuki. Wśród jego znanych prac można wymienić teksty takie jak: „Arystokratyzm pojęć we współczesnym malarstwie”, opublikowany w „Pion” w 1934 roku, „Obraz i jego treść malarska” w „Wiadomościach Literackich” z tego samego roku oraz „Grafika i rysunki Rembrandta w Orangerie”, który ukazał się w „Głosie Plastyków” w 1938 r. Współpracował także z „Instytutem Wydawniczym Biblioteka Polska” w 1939 roku, ilustrując książki i dostarczając karykatury dla „Wiadomości Literackich”.

Jego debiut artystyczny miał miejsce w warszawskim TZSP w 1909 roku, gdzie zaprezentował obraz „Moje okienko”. Niestety, ta znakomita twórczość ucierpiała podczas II wojny światowej oraz powstania warszawskiego, a wiele jego dzieł zostało zniszczonych. Niemniej jednak, istnieją prace, które przetrwały wojenne zawirowania, a przykłady z nich znalazły się w powojennym wydawnictwie „Artyści Plastycy Okręgu Warszawskiego” ZPAP. Wśród nich wyróżniają się: „Dziewczyna z dzbankiem”, „Chłopiec z jarzynami”, „Pejzaż z Kazimierza” oraz „Portret pani Szczyglińskiej”.

Dodatkowo, niektóre z prac można znaleźć w Muzeum E. Zegadłowicza, takie jak wspomniane trzy karykatury, które są dowodem jego artystycznej ekspresji. Rodzinne zbiory także zawierają kilka jego dzieł, w tym: „Kwiaty”, „W trolejbusie” (sygn. 1952), „Więzień” (tempera sprzed 1929), „Krajobraz z Bolkowa”, „Szachiści” (trzy wersje), „Pejzaż”, „Własny pokój” (akwarel, również trzy wersje) oraz rysunki z Rawy Mazowieckiej i z Kurzeszyna. Dzieła te są przechowywane u siostrzenicy artysty, Zofii Lothowej, oraz jej brata Olgierda Guttakowskiego. Warto również wspomnieć o szkicach, które obejmowały groteskowe sceny, takie jak „Spowiedź” oraz szkice z klasztoru w Kartuzach, na które składają się trzy karykatury, znajdujące się u Macieja Masłowskiego.

Mieczysław Wallis (1929) scharakteryzował twórczość Romana Gineyki w następujący sposób: Roman Gineyko widzi świat inaczej, niejako odwrotnie, niż większość ludzi. Pod pozorami wesela dostrzega smutek. Odkrywa domieszkę śmieszności w rzeczach poważnych. Dziewczynki szyją lalki. Szycie lalek to na pozór coś wesołego. Tymczasem dziewczynki te wcale nie są wesołe. Zabawki, które one robią masami, mechanicznie – nie są dla nich. I smutna jest ta „fabryka lalek”. Jakiś człowieczek radośnie wymachuje balonikiem. Ale człowieczek ten jest – karzełkiem. To smutek pod pozorami wesela. A teraz rysy zabawne, karykaturalne, groteskowe w rzeczach poważnych. Trzy pogrzeby ciągną pod górę, ale za jednym z nich wlecze się na ostatku pies. Ludzie modlą się na cmentarzu w Dzień Zaduszny, lecz wśród tych modlących się są takie komiczne stare babska. W góralach podhalańskich widziano dotąd przeważnie siłę, krzepkość, zdrowie fizyczne i psychiczne. Gineyko w twarzach starych górali czyta sceptycyzm, smutek istnienia, melancholię. Niekiedy Gineyko daje „czystą groteskę”, np. w golącym się jegomościu, którego opasła fizjonomia odbija się nieskończoną ilość razy w dwóch wiszących na przeciw siebie lustrach. W polskim malarstwie współczesnym pierwiastek ironii, parodii, groteski jest niemal nieobecny. I z tego chociażby względu, twórczość Romana Gineyki powinna wywołać żywe zainteresowanie.

Mieczysław Wallis, Wstęp do Katalogu: „Wystawa prac Romana Gineyki, kwiecień-maj 1929, Salon Sztuki Czesława Garlińskiego, Warszawa, Mazowiecka 16”.

Wystawy indywidualne

Twórczość Romana Gineyki została w sposób szczególny ukazana na dwóch indywidualnych wystawach w latach 1929 oraz 1932.

• 1929 – prezentacja w Salonie Garlińskiego w Warszawie, gdzie zaprezentowano 40 obrazów, głównie w niewielkim formacie. Wśród tych dzieł dominowały prace malowane temperą, które obejmowały różnorodne przedstawienia rodzajowe, takie jak: Góralka, Zabawa dzieci, Kobiety przy studni, a także malownicze krajobrazy, w tym tematykę z Krościenka, St. Tropez oraz Pejzaż z Bukowiny. Znalazły się tam również kompozycje alegoryczne i symboliczne takie jak: Nagość przed sądem, Smutek istnienia, Furiat, Le Penseur, Sobowtór. Dzieła te inspirowały się kubizmem, proponując formę bardziej rysunkową niż malarską, co charakteryzowało się istotnymi skrótami płaszczyznowymi oraz deformacją modela,
• 1932 – w Salonie „Niezależnych” w Warszawie zaprezentowano studia o tematyce góralskiej oraz chłopskiej, które charakteryzowały się wysubtelnionym wyczuciem barwy.

Wystawy zbiorowe

Roman Gineyko ma na swoim koncie wiele wystaw zbiorowych, które miały miejsce w ciągu jego kariery artystycznej. Poniżej przedstawiamy kluczowe data oraz miejsce tych wydarzeń:

• 1932 – Międzynarodowa Wystawa Karykatury, Wiedeń,
• 1932, 1933 i 1934 – wystawy Kazimierz Dolny w Sztuce w Sekcji Plastycznej Towarzystwa Przyjaciół Kazimierza nad Wisłą,
• 1932, 1934, 1935, 1936 i 1938 – wystawy w salonach IPS – Warszawa,
• 1933 – Wystawa w Sekcji Plastycznej Towarzystwa Przyjaciół Kazimierza nad Wisłą – Warszawa i Kazimierz nad Wisłą,
• 1936 i 1938 – Salon Plastyków ZZPAP (Związku Zawodowego Polskich Artystów Plastyków),
• 1939 – wystawa prac artysty w Lublinie,
• 1953, 1954 i 1955 – wystawy twórczości plastycznej Okręgu Warszawskiego ZPAP.

---

Oceń: Roman Gineyko

---