Melania Rajchmanowa

---

Życiorys

Melania Amelia Hirszfeld przyszła na świat 29 kwietnia 1857 roku w Warszawie. Zrodziła się w spolonizowanej rodzinie żydowskiej; jej rodzice to bankier Ludwik Hirszfeld oraz Róża z domu Bein. Poszczycić się mogła także bratem, Bolesławem Hirszfeldem (1849–1899), który był nie tylko zamożnym przemysłowcem, ale również przyrodnikiem i filantropem.

W dniu 17 lipca 1878 roku, Melania związała się z Aleksandrem Rajchmanem, który był wydawcą i redaktorem pisma „Echo Muzyczne”, oraz współtwórcą i pierwszym dyrektorem Filharmonii Warszawskiej. Melania oraz Aleksander razem prowadzili salon towarzyski, który był miejscem spotkań wielu artystów, w tym Elizy Orzeszkowej, Marię Konopnicką oraz Zenona Pietkiewicza. W ich salonie organizowano również koncerty zagranicznych artystów, w tym Pietro Mascagniego, Arthura Nikischa oraz Richarda Straussa.

Rajchmanowa była również znana jako autorka tekstów krytycznych oraz reportaży dla wspomnianego „Echa Muzycznego”, w tym biografii Adolfa Fryderyka Schade i sprawozdania dotyczącego referatów Piotra Chmielowskiego o Paulinie Wilkońskiej, opublikowanego w kwietniu 1884 roku. Pisząc pod pseudonimem Witold Janicki, prowadziła również stałą rubrykę „Sprawy kobiece”, w której podejmowała zagadnienia związane z wychowaniem dzieci. Organizowała wiece matek oraz relacjonowała wydarzenia w „Bluszczu” (1907) i „Tygodniku Ilustrowanym”. Jej celem było podkreślenie konieczności usprawnienia gospodarstw domowych, co miało ułatwić życie kobiet.

Melania uczestniczyła w działalności Koła Kobiet Korony i Litwy, a później dołączyła do Stowarzyszenia Równouprawnienia Kobiet w Warszawie. Jednym z jej najważniejszych osiągnięć było zorganizowanie pierwszego w Kongresówce Zjazdu Kobiet, który odbył się w dniach 8–12 czerwca 1907 roku, w ramach jubileuszu czterdziestolecia działalności Elizy Orzeszkowej. Przyjęła wtedy skromną rolę sekretarki zjazdu, używając pseudonimu Orka, którym posługiwała się aż do końca życia. W trakcie wieczornicy, która zakończyła zjazd, Anna Tomaszewicz-Dobrska wzniosła toast na cześć Rajchmanowej, zauważając jej zasługi: „za zdrowie niestrudzonej pracowniczki Zjazdu, która właściwego nazwiska ujawnić nie pozwala…”, co spotkało się z entuzjastycznym przyjęciem.

Wspólnie z Anielą Szycówną planowały powołanie do życia Instytutu Pedagogicznego w Warszawie; przygotowały odpowiedni program oraz zajęły się zbieraniem funduszy na jego otwarcie. Melania założyła także wydawnictwo noszące imię Elizy Orzeszkowej – „Kobiety w życiu społecznym”. W ramach tej serii zostały opublikowane m.in. Ideały ruchu kobiecego autorstwa Teodory Męczkowskiej, Matka Szycówny oraz Ruch kobiecy w Polsce autorstwa Cecylii Walewskiej.

W 1909 roku, Melania wraz z rodziną emigrowała do Paryża, gdzie przystąpiła do polskiej sekcji stowarzyszenia Salon International, które zostało założone w 1908 przez Marię Szeligę. Tam współpracowała z Szeligą przy organizowaniu Congrès Permanent du Féminisme International, poświęconego emancypacji i prawom kobiet, gdzie Szeliga objęła przewodnictwo, a Rajchmanowa pełniła funkcję sekretarki, relacjonując działania Polek w trzech zaborach podczas miesięcznych zebrań. Angażowała się również w prace Uniwersytetu Ludowego, gdzie przedstawiała sprawy polskie oraz organizowała wyjazdy do fabryk i placówek społecznych. Jej artykuły dotyczące ruchu oświatowego oraz emancypacyjnego ukazywały się w warszawskich magazynach, takich jak „Bluszcz”, „Prawda” (1910–1911) oraz „Echo Literacko-Artystyczne”. W grudniu 1910 roku relacjonowała obrad Międzynarodowego Kongresu w Madrycie. Regularnie publikowała teksty w piśmie „La Française”, które skupiało się na problematyce emancypacyjnej. W 1911 roku, pod pseudonimem, opublikowała pracę Kobieta w Sejmie i w Gminie, w której przedstawiała prawa kobiet w Stanach Zjednoczonych oraz Skandynawii.

Melania Rajchmanowa miała troje dzieci: działaczkę społeczną Helenę, matematyka Aleksandra oraz bakteriologa Ludwika, który założył UNICEF. Niestety, 21 lutego 1913 roku w Paryżu, odebrała sobie życie, a jej ostatnie miejsce spoczynku znalazło się na cmentarzu Père-Lachaise.

---

Oceń: Melania Rajchmanowa

---