Józef Mateusz Birnbaum

---

Życiorys

Józef Mateusz Birnbaum był synem warszawskiego szynkarza. W wieku 9 lat rozpoczął naukę w szkole, jednak po roku został wysłany do wuja, który mieszkał w guberni chersońskiej. Po powrocie do Warszawy, zdecydował się na otwarcie składu win na Nowym Świecie.

W 1813 roku zaangażował się współpracą z policją, gdzie śledził m.in. rosyjskich dezerterów. Był także używany do monitorowania defraudacji tytoniu oraz tabaki. W 1820 roku dołączył do wydziału śledczego policji miejskiej w Warszawie. Na przestrzeni swojego działania w tej roli, dopuścił się licznych nadużyć. W jego praktykach znajdowały się między innymi: terrorowanie kupców żydowskich, prowadzenie nielegalnych rewizji oraz przemoc wobec aresztowanych. Często uwalniał prawdziwych przestępców po przywłaszczeniu sobie ich łupów, a niewinnych więźniów trzymał w areszcie, co odbywało się za zgodą Mateusza Lubowidzkiego.

Birnbaum cieszył się zaufaniem gen. Aleksandra Rożnieckiego. Od 1813 roku działał także jako agent tajnej policji oraz pracował dla Konstantego van der Noota. Jego zadaniem było tropienie organizacji tworzonych przez uczniów i studentów. Na prośbę wielkiego księcia Konstantego, infiltrując środowiska studenckie w Czechach, Niemczech oraz Polsce, miał za zadanie zidentyfikować potencjalne zagrożenia.

W czasie swojej służby, w 1824 roku, Birnbaum zdecydował się na zmianę wyznania i przyjął chrzest. W lipcu tego samego roku został aresztowany i stanął przed sądem. Jego sprawa, zawierająca 105 woluminów akt, przewlekła się z powodu jego wpływowych protektorów. Proces trwał do sierpnia 1826 roku, kiedy to został przeniesiony z trybunału kryminalnego województwa mazowieckiego do sądu apelacyjnego. Ostatecznie w kwietniu 1830 roku skazano go na 10 lat ciężkiego więzienia, a jego majątek został zlicytowany publicznie.

W trakcie powstania listopadowego, w nocy sierpniowej 1831 roku, zrewoltowany tłum mieszkańców Warszawy doprowadził do jego uwolnienia z więzienia oraz powiesił go na latarni.

---

Oceń: Józef Mateusz Birnbaum

---