Józef Franciszek Bliziński

---

Życiorys

Józef Franciszek Bliziński był potomkiem Augustyna Franciszka Blizińskiego herbu Korczak, urodzonego w 1796 roku, oraz Marianny Heleny Zakrzewskiej herbu Ogończyk, której narodziny miały miejsce w 1799 roku. W okresie swojej młodości często odwiedzał Kujawy, mając okazję być w towarzystwie kuzynów Konstancji i Ignacego Zakrzewskich, którzy posiadali dobra ziemskie Chocenia i Bodzanówka, w roku 1842.

Trudne losy rodziny zaczęły się w 1845 roku, kiedy to po śmierci ich córki, jedynaczki Marianny Zakrzewskiej, urodzonej w 1784 roku, Józef odziedziczył w młodym wieku dobra Choceń. Mimo to, tytuł własności został wkrótce przepisany na jego matkę, a sam Bliziński mieszkał tam do roku 1854.

W czasie swojej edukacji, Józef spędzał lata szkolne w Warszawie, gdzie uczestniczył w kursach prawniczych. Jego życie znacząco zmieniło się podczas powstania styczniowego w 1863 roku. Wtedy to stracił swojego brata, a sam został uwięziony, co niewątpliwie miało wpływ na jego dalsze losy.

W 1873 roku Józef opuścił Kujawy, przenosząc się na trzy lata do Warszawy, gdzie aktywnie uczestniczył w życiu kulturalnym oraz towarzyskim stolicy. W okresie między 1876 a 1888 rokiem prowadził gospodarstwa w regionie Sanockim. W 1876 roku, poślubił Pelagię z Sokołowskich herbu Pomian, urodzoną około 1840 roku, otrzymując w posagu majątek w Bóbrce, gdzie zamieszkał w dworku, dziś zalanym wodami Jeziora Myczkowskiego.

Z małżeństwa tego narodził się syn, Alfons Bliziński. Józef związał się z Oskarem Kolbergiem, z którym prowadził ożywioną korespondencję, ponieważ Kolberg również przebywał w Choceniu, Bodzanówku oraz Bóbrce, prowadząc badania etnograficzne.

Niestety, nieudane inwestycje związane z wydobyciem ropy naftowej doprowadziły Blizińskiego do znacznych problemów finansowych. Po dwunastu latach niepowodzeń, w 1888 roku, wyjechał do Krakowa, gdzie osiedlił się aż do swojej śmierci, która miała miejsce 29 kwietnia 1893 roku.

Twórczość

Twórczość Józefa Franciszka Blizińskiego zainicjowała się w czasie jego studiów, kiedy to zadebiutował w 1860 roku. Jego pierwszą publikacją była wierszowana komedia zatytułowana Imieniny, stanowiąca przeróbkę utworu Konkurenci, powstałego w roku 1859. Utwór ten ukazał się na łamach „Gazety Codziennej”, z którą autor kontynuował współpracę w późniejszych latach, dostarczając różnorodne materiały etnograficzne.

W 1877 roku Bliziński zdobył prestiżową nagrodę w krakowskim konkursie dramatycznym za swoją komedię Pan Damazy. Akcja jego dzieł często osadzona była w kontekście wiejskiej szlachty, co przejawiało się również w przedstawieniu przywar tego środowiska. W Imieninach zawarł krytykę dotyczącą „handlu panną”, tworząc w ten sposób obraz społeczny wiejskiego ziemiaństwa. Z kolei w Dziwolągach (1876) zaprezentował humorystyczny portret środowiska ziemiańskiego.

Najbardziej dojrzałymi i rozwiniętymi artystycznie komediami Blizińskiego są Pan Damazy (1877) oraz Rozbitki (1881). W Rozbitkach, autor ukazuje proces degradacji ziemiaństwa oraz jego mniej chwalebne cechy, takie jak rozrzutność i kłótliwość, kontrastujące z arystokratycznym snobizmem mieszczaństwa. W tych dziełach motywy komiczne ustępują miejsca poważniejszym wątkom, a bohaterowie stają się bardziej złożeni psychologicznie, co można dostrzec w postaci tytułowego pana Damazego – człowieka o staroszlacheckich cnotach, który jest szorstki, ale również uczciwy i dobry. Dzieła te, w sposób coraz bardziej zaawansowany, zbliżają się do tematyki komedii społecznej, dotykając kluczowych zjawisk społecznych.

Bliziński był nie tylko dramatopisarzem, ale również etnografem, który badał ludowy język, obyczaje oraz stroje. Jego przyjaźń z Oskarem Kolbergiem zaowocowała uwiecznieniem przyjaciela w postaci Heliodora w utworze Marcowy kawaler, będącym nostalgią za wiejskim życiem kujawskim. Powstał na jego podstawie spektakl teatralny w 1980 roku, w reżyserii Józefa Słotwińskiego, z Mieczysławem Czechowiczem w głównej roli. Dzieła Blizińskiego ewoluowały wraz z zachodzącymi przemianami ekonomicznymi w Polsce, takimi jak rozwój kapitalizmu oraz zmiany w stanie ziemiaństwa.

Autor podejmował również temat czystości języka polskiego, wzywając do walki z obcymi wyrazami. Jego ostatnie spoczynek znajduje się na cmentarzu Rakowickim w Krakowie, w kwaterze RB, w pasie zachodnim.

Ważniejsze utwory

• Imieniny (1860),
• Przezorna mama (1871),
• Marcowy kawaler (1873),
• Chleb ludzi bodzie (1875),
• Dziwolągi (1876),
• Pan Damazy (1877),
• Rozbitki (1881),
• Szach i mat (1885),
• Dzika różyczka,
• Komedie,
• Listy.

---

Oceń: Józef Franciszek Bliziński

---