Teofil Jerzy Karoli

---

Życiorys

Teofil Jerzy Karoli, urodzony 26 marca 1739 roku, pochodził z warszawskiej rodziny mieszczan. Właśnie tam rozpoczął swoją edukację. W wieku 14 lat, dnia 1 września 1753 roku, wstąpił do zakonu pijarów, przyjmując imię zakonne: Teofil od św. Konstancjusza; jego imię chrzestne to Jerzy. Po dwuletnim nowicjacie w Podolinie zainicjował studia, które rozpoczął w Rzeszowie, gdzie realizował program humanistyczny w roku akademickim 1755/1756.

Następnie kontynuował kształcenie, kładąc fundamenty w zakresie filozofii w Międzyrzeczu Koreckim w latach 1756/1757 – 1757/1758. Po ich zakończeniu objął stanowisko nauczyciela początkowo w Międzyrzeczu w latach 1758/1759, a potem w Złoczowie w okresie 1759/1760 – 1760/1761. W kolejnych latach, od 1761/1762 do 1762/1763, studiował teologię w Krakowie.

Po zakończeniu tych studiów Karoli wrócił na pewien czas do nowicjatu w Podolinie, gdzie pełnił funkcję profesora retoryki. W roku szkolnym 1768/1769 piastował także obowiązki magistra spiritualis, co potwierdza jego zaangażowanie w edukację i duchowe prowadzenie wspólnoty.

Ważniejsze dzieła i kazania

• Versiculi ex occasione obitus S. Konarski, 1773; tekst i dokładny tytuł utworu nieznane, inform. Estreicher XIV (1896) 64,
• Stanislae Auguste Rex! (Votum nominae Piarum Scholarum Collegii et Ecclesiae Paroch. Drohiciensis). In villa Graune 7 April 1793, Drohiczyn 1793 (wiersz),
• Rozmyślania o czterech końcach ostatecznych, Warszawa 1795,
• Exhorta w kościele farnym drohickim przed złożeniem ciała do grobu śp. Wielmożnej Julianny Smorczewskiej, szambelanowej JKMci, miana… 1 marca r. 1796, Warszawa 1796,
• In inscriptione Regii numismatis, Drohiczyn 1796 (wiersz),
• Testimonium de Congregatione Missionis, 1797,
• Vota pro salute ac prosperitate Serenissimi atque Potentissimi Friderici Wilhelmi III… In suscepti diadematis die quinta Junii 1798, Regiomonti nuncupata. Nomine Congregationum Clericorum Saecularium atque Regularium, nec non conventuum moansteriorum religiosorum utriusque nexus,existentium intra Dioecesim Plocensem oraz Luceoriensem przez Podlachię, brak miejsca wydania 1798 (wiersz),
• Consideratio christiana de non minuendo festorum numero. Ex occasione quaestionis w tym zakresie postawionej do egzaminu w Decanacie Drohicinenskim A. D. 1797 31 Julii oblata, Warszawa brak roku wydania, (wersja polska: Uwaga chrześcijańska o niezmniejszaniu świąt, a przy tym i o zacności prawa i nauki Chrystusa Pana, przeciwko owym niepobożnym, Warszawa 1798),
• In natali Clementissimi et Potentissimi Regis Friderici Guilielmi III, die tertia Augusti Anni Saecularis 1801. Theophilus Caroli swoim i Scholarum Piarum imieniem, brak miejsca wydania 1801 (wiersz); tu także: Supplicatio pro conservando coetu Scholarum Piarum,
• Odpowiedź chrześcijańskiego prostaka na niektóre zarzuty wiersza bluźnierskiego. Zawiera prostą i rzetelną prezentację istotnych praw oraz motywów wiary chrześcijańskiej, a w przypiskach ostrzeżenie względem szkodliwej dla obyczajów ludzkich zarazy, ukrytej w naukach libertyńskich nauczycieli, czyli wolnych mularzy oraz nowych iluminatów, Warszawa 1801 (wiersze i prozą); wyd. drugie poprawione: Odpowiedź chrześcijańskiego prostaka na niektóre zarzuty wiersza bluźnierskiego, który zaczyna się słowami: „Nie masz komu na świecie wierzyć…”, Warszawa 1804, (dodaj wersję polską poz. 11),
• Vetus et constans in Ecclesia Catholica de sacerdotum coelibatu doctrina, Warszawa 1801; wersja polska: O bezżeństwie księży, opublikowana w dodatku do poz. 10,
• Mowa przy poświęceniu nowego cmentarza w Drohiczynie, miana d. 3 maja 1803, Warszawa 1803,
• Kazanie w dzień ś. Antoniego, miane w kościele XX. Franciszkanów w Drohiczynie, Warszawa 1804,
• Rozprawa napisana z okazji konkursu Towarzystwa Przyjaciół Nauk pt. Jaki wpływ miała reforma Marcina Lutra na stan polityczny w Polsce oraz postępu oświecenia narodowego, powstała po 3 marca 1805, (inform. E. Rabowicz),
• Ad Alexandrum, Imperatorem Rossiae, pacificatorem Europae, anno 1814. Epigramma, brak miejsca wydania (1814); podpis: T. C. S. P.,
• Kazanie na obchodzie żałobnym za duszę zmarłej w Bogu śp. Józefy z Morsztynów hrabiny Ossolińskiej, odprawione w kościele parafialnym w Sarnakach, 14 grudnia 1815, miane, Warszawa 1816,
• Ad Alexandrum, Imperatorem totius Rossiae, Regem Poloniae, die trigesima mensis Augusti v. s. 1816, brak miejsca i roku wydania (2 wydania; w tytule drugiego pominięte słowo totius), wiersz podpisany przez T. C. S. P.,
• Catalogus patrum et fratrum Provinciae Lithuanae utriusque Russiae Ord. Min. S. P. Francisci Convent. A. D. 1825, diebus Julii, po zwołaniu Olkienicenskim, Wilno 1825; druk anonimowy, autorstwo Karoli przypisuje Estreicher III (1962) 26,
• Kazania na wszystkie niedziele roku – rękopis (inform. E. Rabowicz).

Przekłady i prace edytorskie

• M. T. Cicero: Cogitationes selectae… ex libro I De officiis. Myśli wyborne… z księgi pierwszej O powinnościach (Warszawa 1781); od s. 299: Z Waleriusza Maksyma Pamiętnych zdań i dzieł niektóre przykłady; teksty polskie i łacińskie.

Opracowania nt. Teofila Karoli

W zbiorze opracowań dotyczących Teofila Jerzego Karoli, odnajdujemy wiele cennych informacji i materiałów, które przyczyniają się do zrozumienia jego życia i działalności. Oto kilka kluczowych pozycji, które zasługują na uwagę:

• S. Bielski: Vita et scripta, Warszawa 1812,
• F. M. Sobieszczański: „Encyklopedia powszechna” Orgelbranda, t. 14 (1863),
• „Encyklopedia kościelna” Nowodworskiego: t. 3 (1874),
• P. Chmielowski: „Wielka encyklopedia powszechna ilustrowana” t. 11 (1893),
• Wołyniak (M. J. Giżycki): Kilka słów o dwóch szkołach parafialnych na Podlasiu, „Dziennik Poznański” 1888 i odb.,
• J. I. Buba: Pijarzy w Polsce. Próba charakterystyki, „Nasza Przeszłość” t. 15 (1962), s. 26,
• E. Rabowicz: „Polski słownik biograficzny” t. 12 (1966).

---

Oceń: Teofil Jerzy Karoli

---