Henryk Gustaw Lauer

---

Życiorys

Henryk Gustaw Lauer przyszedł na świat w rodzinie żydowskiej, będąc synem Bernarda (Berischa) oraz Reginy z Eisenmannów. Jego aktywność polityczna rozpoczęła się od uczestnictwa w strajku szkolnym w Warszawie, który miał miejsce w czasie rewolucji 1905 roku. W latach 1908–1910 studiował matematykę na Politechnice w Zurychu, a następnie kontynuował naukę na Sorbonie w Paryżu w latach 1910–1912. Po powrocie do Zurychu w 1914 roku, w 1918 uzyskał doktorat z matematyki. W 1911 roku nawiązał znajomość z Leninem.

Był zaangażowany w działalność Socjalistycznego Zrzeszenia Młodzieży Studenckiej. I wojna światowa spędził w Szwajcarii, podczas której poznał Adolfa Warskiego, Marię Koszutską, Karola Radka, Maksymiliana Horwitza oraz Pawła Lewinsona, którzy wielce wpłynęli na kształtowanie jego poglądów. W 1918 roku wstąpił do Socjaldemokratycznej Partii Szwajcarii.

W 1919 roku powrócił do ojczyzny i w Warszawie związał się z KPRP/KPP, gdzie był autorem projektu tez politycznych na I Konferencję Partyjną KPRP, odbywającą się w maju 1920. Na tej konferencji został wybrany jako członek Komitetu Centralnego KPRP, w którym pozostał do 1922 roku. W 1921 roku objął stanowisko kierownika pracy Sekretariatu KC KPRP oraz Centralnej Redakcji Partyjnej. W tym samym roku był delegatem KPRP na III Kongres Kominternu.

Bardzo ważnym wydarzeniem w jego życiu było aresztowanie w styczniu 1922 roku; przez okres do marca 1923 roku przebywał w więzieniu na Pawiaku oraz w więzieniu mokotowskim. W trakcie odbywania kary został starostą komuny więziennej oraz podjął się tłumaczenia pierwszego tomu „Kapitału” Marksa. W marcu 1923 roku, dzięki układowi między Polską a ZSRR o wymianie więźniów politycznych, wyjechał wraz z innymi komunistami do ZSRR. Od 1924 roku pełnił funkcję zastępcy przedstawiciela KPRP przy Komitecie Wykonawczym Kominternu (IKKI) oraz był członkiem Biura Zagranicznego KPRP.

Poza działalnością w KPRP, związał się również z RKP(b), a następnie WKP(b). W czerwcu 1923 roku wziął udział w Rozszerzonym Plenum Komitetu Wykonawczego Kominternu, a we wrześniu oraz październiku 1923 roku uczestniczył w II Zjeździe KPRP. W grudniu 1925 roku wziął udział w IV Konferencji Partyjnej KPP, podczas której został ponownie wybrany do KC KPP. Latem 1926 roku, wraz z Marią Koszutską, ogłosił „Tezy o sytuacji w Polsce” i stał się jednym z liderów frakcji „większości” w KPP.

Wiosną-latem 1927 roku uczestniczył w IV Zjeździe KPP, gdzie wygłosił referat na temat „Dziesięciolecia rewolucji listopadowej i kwestii budownictwa socjalistycznego w ZSRR”, a także objął funkcję redaktora „Nowego Przeglądu”. W czerwcu 1928 roku brał udział w VI Kongresie Kominternu. Jednakże w czerwcu 1929 roku, podczas VI Plenum KC KPP, został potępiony wraz z Adolfem Warszawskim-Warskim oraz Marią Koszutską-Werą Kostrzewą, a frakcja mniejszości pod przewodnictwem Juliana Leszczyńskiego-Leńskiego przejęła władzę w partii.

Odsunięty od działalności w KPP, do 1931 roku pracował w Najwyższej Radzie Gospodarki Narodowej ZSRR. Następnie, w latach 1931–1937, pełnił funkcję członka Prezydium Gosplanu ZSRR oraz kierownika wydziału przemysłu górniczego i metalurgicznego. W ramach swoich obowiązków współpracował z Jurijem Piatakowem. Został jednak aresztowany przez NKWD w ramach „wielkiej czystki” 22 maja 1937 roku, a 21 sierpnia tego samego roku skazano go na karę śmierci przez Kolegium Wojskowe Sądu Najwyższego ZSRR z powodu oskarżeń o szpiegostwo, szkodnictwo oraz przynależność do organizacji szpiegowskiej POW. Zmarł w tym samym dniu; jego ciało skremowano w krematorium na Cmentarzu Dońskim, a prochy pochowano anonimowo.

Jego rehabilitacja miała miejsce 14 maja 1955 roku na podstawie decyzji Kolegium Wojskowego SN ZSRR. W 1936 roku odznaczono go Orderem Czerwonego Sztandaru Pracy. Co ciekawe, jego żoną była Margerita Osipowna Cederbaum (1889-?), siostra Julija Martowa.

---

Oceń: Henryk Gustaw Lauer

---