Henryk Grombecki

---

Życiorys

Henryk Grombecki urodził się 8 czerwca 1883 roku w Warszawie. Wybór drogi artystycznej zapadł w jego życiu na jesieni 1903 roku, kiedy to podjął decyzję o wyjeździe do Krakowa, gdzie rozpoczął studia malarskie w Akademii krakowskiej. Wcześniej, w latach 1902–1903, miał okazję uczyć się w Warszawskiej Szkole Rysunkowej pod okiem profesorów Kauzika oraz Badowskiego. Oprócz formalnej edukacji, artysta podejmował też „samodzielne próby” na wsi i w swoim rodzinnym domu, co zaowocowało unikalnym stylem rysunków, który rozwijał już w gimnazjum rosyjskim, gdzie wyróżniał się talentem do tworzenia karykatur.

Mieszkając w Krakowie, Grombecki nie osiedlił się w centrum, lecz preferował przedmieścia, takie jak Dębniki oraz Czerwony Prądnik. Okres 1903/1904 i 1904/1905 spędził w szkole Floriana Cynka, znakomitego pedagoga, a później w klasie malarstwa Józefa Mehoffera. Czasy te charakteryzowały się jego samodzielnością oraz pracą w izolacji, z rzadkim prezentowaniem swoich prac nauczycielom. Mimo to, osiągał dobre wyniki i zdobył nagrody podczas wewnętrznych konkursów dla studentów.

Studia w Krakowie okazały się dla Grombeckiego czasem intensywnego rozwoju artystycznego. Atmosfera twórcza panująca w mieście, jak również wystawy organizowane przez Towarzystwo Przyjaciół Sztuk Pięknych, miały kluczowe znaczenie w jego twórczości. W 1905 roku wyruszył w malowniczą podróż do Włoch. Pomimo słabej kondycji fizycznej, odbył pieszą wędrówkę przez różnorodne regiony, w tym Słowację oraz Bawarię, aż dotarł do Włoch.

W swojej autobiograficznej notatce z 1926 roku wspominał o wizytach w Wenecji, Padwie i Rzymie, gdzie „oglądał Wenecję, Padwę, Bolonię, Sienę, Ferrarę, Florencję”. Ta podróż zaowocowała głębokim szacunkiem dla mistrzów sztuki, a także umocniła jego przekonanie o artystycznym posłannictwie. Po powrocie przez Kraków, Grombecki osiedlił się na stałe w Warszawie, gdzie w 1906 roku wziął ślub. Mimo prowincjonalnej atmosfery stolicy, rozpoczął dynamiczny rozwój twórczy, który odzwierciedlił się w jego malarstwie.

Wczesny okres twórczości Grombeckiego z lat 1909–1913 oznaczał czas „krystalizacji” jego stylu, koncentrując się na doskonaleniu warsztatu i techniki. Ostatecznie lata 1913–1923 były czasem, gdy artysta intensywnie rozwijał swoją twórczość. Pracował nad portretami oraz krajobrazami, spędzając wiele czasu w plenerze, między innymi w Druskiennikach czy Żegiestowie, gdzie nawiązywał emocjonalne więzi z prostymi ludźmi.

Rok 1921 przyniósł mu międzynarodowe uznanie; został członkiem zaszczytnego Societe Nationale des Beaux Arts z Paryża. Wystawiając taki portret jak „Portret Ojca”, zyskał uznanie krytyków oraz artystyczne nagrody. W kolejnych latach, Grombecki zaangażował się w sprawy społeczne środowiska artystów, a w 1921 roku był jednym z założycieli Kooperatywy Polskich Artystów Plastyków, która zajmowała się problemami twórców oraz dystrybucją tanich materiałów malarskich.

W swoim działaniu społecznym 1927 roku, Grombecki został prezesem Komitetu Tymczasowego na Ogólnopolskim Zjeździe Plastyków, a także aktywnie przyczynił się do powstania Instytutu Propagandy Sztuki, który wsparł rozwój polskiej sztuki. W kolejnych latach, aż do 1931 roku, zrezygnował z publicznych występów na rzecz intymności swojej twórczości.

Artysta zmarł 11 stycznia 1933 roku. Jego grób znajduje się na warszawskim cmentarzu „Stare Powązki”, w kwaterze 197, rząd 1, miejsce 16.

Twórczość

Po Henryku Grombeckim pozostawił niebagatelną spuściznę składającą się z ponad 250 prac, które zostały podzielone według różnych kryteriów. Wśród tych kryteriów można wymienić chronologię, formę i technikę artystyczną oraz tematykę jego dzieł. Chociaż Grombecki był przede wszystkim znany z akwareli, wykonał również kilka ważnych prac olejnych, takich jak „Nędzarka” z 1916 roku czy „Ojciec Józef” z 1918 roku.

Na przestrzeni lat zmieniały się jego style i podejście do sztuki. Jego najwcześniejszy okres twórczości idzie w parze z jego studiami, które odbył w latach 1903–1905 na Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie. Wówczas tylko jeden z jego autoportretów, stworzony około 1904 roku, przetrwał do naszych czasów. Niezwykle intensywne poszukiwania artystyczne miały miejsce w młodzieńczych latach 1906–1908, kiedy po powrocie do Warszawy Grombecki rozwijał swoje umiejętności w portretowaniu.

W tym czasie artysta tworzył węglem znakomite studia portretowe, cechujące się mocnym ujęciem fizjonomii i psychologii przedstawianych osób. Podczas tych krótkich seansów artystycznych powstawały głównie portrety bliskich mu osób. Warto dodać, że w 1907 roku podejmował także prace ilustratorskie, w tym karykatury dla Tygodnika Satyryczno-Literackiego „Zygzaki”. W jego twórczości szczególne miejsce miały studia portretowe ojca, co dowodzi silnej więzi emocjonalnej z tą postacią.

W latach 1909–1913 Grombecki przeszedł fazę „krystalizacji” twórczości, gdzie dominującą techniką stała się akwarela, obok której powstawały również prace olejne. Wśród jego dzieł z tego okresu warto zwrócić uwagę na „Modlitwę chłopską”, która w pełni oddaje jego rozwijający się talent i unikalny styl. Podczas tych lat artysta poświęcał również czas na doskonalenie swojego warsztatu i eliminację mniej udanych prac.

Nieco później, w latach 1911-1915, Grombecki zajmował się tematyką ludowych postaci, tworząc przede wszystkim akwarele i rysunki. Jego prace z tych lat ukazują zróżnicowane koloryt i malowniczość postaci, a także kontynuację realistycznych tendencji w sztuce. W 1911 roku powstała akwarela „Pamięci naszych babek”, która wzbudziła pozytywne reakcje krytyków, a fragmenty recenzji podkreślały jego talent i umiejętności artystyczne.

Rok 1913 to czas większej dojrzałości twórczej, kiedy artysta stworzył znany „Portret Ojca”, który przyczynił się do ugruntowania jego pozycji w polskim malarstwie. W kolejnych latach Grombecki kontynuował badania nad portretem i był pod silnym wpływem zarówno osobistych doświadczeń, jak i otoczenia, w którym tworzył.

Od 1913 do 1923 Grombecki przeżywał „pełnię malarskiego rozwoju”. Jego prace z tego okresu, obejmujące portrety oraz pejzaże, często inspirowane były krajobrazami wiejskimi z Letniej Rezydencji. Jego zainteresowanie lokalną tematyką doskonale obrazuje „Nędzarka” oraz „Bartłomiej Sztosik” z lat 1917-1918.

Prace Grombeckiego od 1923 roku charakteryzują się konfliktem formy i treści. Artysta zaczął zmieniać swój styl, ukazując skłonność do transcendencji i głębszego poszukiwania w sztuce. To właśnie w tym czasie stworzył wiele ekspresyjnych prac, w tym „Zwycięzca”, która pozostaje jako nieukończona.

Na szczególną uwagę zasługuje nastrojowość i emocjonalność jego dzieł, zwłaszcza widoczna w portretach oraz krajobrazach. Po jego śmierci w 1933 roku, Grombecki zostawił bogaty dorobek artystyczny, który jest prawdziwym świadectwem jego wszechstronności i głębokiego rozumienia sztuki, która nie tylko odzwierciedla rzeczywistość, ale także ją interpretuje i przekształca.

Nieustanne poszukiwania artystyczne Grombeckiego, jak również jego ogromne zaangażowanie w życie artystycznej społeczności, odnajdują odzwierciedlenie w jego malarstwie, w którym konflikt formy z treścią, a także emocjonalne napięcia są kluczowe dla zrozumienia jego twórczości. Na kolejnych wystawach, w tym na Salonie Zachęty oraz w Towarzystwie Przyjaciół Sztuk Pięknych w Krakowie, jego prace spotkały się z uznaniem, a one same pozostają inspiracją dla kolejnych pokoleń artystów.

Wspomnienia o Grombeckim żyją dalej, jego sztuka pozostaje źródłem radości i refleksji, pokazując jak bardzo złożoną i piękną formą wyrazu jest malarstwo.

Ostatnie jego prace, w tym monumentalne wieczorne akwarele, a także dzieła sakralne, takie jak te stworzone w kościele katedralnym św. Jana w Warszawie, ukazują jego trwałe zainteresowanie transcendencją oraz dążenie do ukazania rzeczywistości w nowym świetle.

Wystawy

Henryk Grombecki to artysta, który często prezentował swoje dzieła w licznych miejscach zarówno w Polsce, jak i poza jej granicami. W szczególności jego prace można było podziwiać w Warszawie oraz innych ważnych miastach artystycznych, takich jak Kraków (gdzie wystawiał w latach 1911 i 1914), Lwów (gdzie odbyły się dwie wystawy), Poznań, Łódź, oraz Bydgoszcz. Jego największą popularnością cieszyły się ekspozycje zbiorowe, z których pierwsza miała miejsce w 1920 roku w warszawskiej Zachęcie, prezentując dorobek artysty z lat 1909–1920, w sumie 52 obrazy.

Kolejną ważną wystawą była ta z lutego 1926 roku, zorganizowana w Salonie Sztuki Czesława Garlińskiego, na której zaprezentowano 28 jego prac, w tym 5 obrazów oraz 23 szkice, studia i projekty. Ta wystawa spotkała się z licznymi recenzjami i komentarzami w prasie, co świadczyło o znaczeniu wydarzenia w środowisku artystycznym. Oprócz działalności krajowej, Grombecki brał także udział w salonach artystycznych za granicą. W szczególności jego prace były wystawiane w Paryżu w latach 1921, 1926 oraz 1927.

Wśród dzieł, które wzbudziły pozytywne oceny krytyków francuskich, znalazły się m.in. „Portret ojca”, „Portret Pani Sabiny T(etzlaw)” oraz „Diabli młyn”. Oprócz wystawy w Paryżu, Grombecki prezentował swoje prace również w Dreźnie, Antwerpii, Bukareszcie, Padwie oraz Gdańsku. W Zachęcie artysta wystawiał od 1907 do 1923 roku, biorąc udział w popularnym wówczas sporze artystów z Zachętą. Następnie swoje dzieła miał okazję eksponować w warszawskim Salonie Sztuki Czesława Garlińskiego oraz na Powszechnej Wystawie Krajowej w Poznaniu w 1929 roku. Dodatkowo brał udział w wystawach zorganizowanych przez Instytut Propagandy Sztuki (IPS), w tym w salonie jesiennym w listopadzie 1930 i wiosennym w 1931 roku.

Nagrody i odznaczenia

Henryk Grombecki, uznawany za jednego z wybitnych artystów swojego czasu, zdobył szereg wyróżnień i nagród za swoje osiągnięcia. Wśród nich możemy wymienić:

• wielki medal srebrny na Powszechnej Wystawie Krajowej w Poznaniu w 1929 roku,
• nagrodę państwową na I-szym Salonie Instytutu Propagandy Sztuki w 1930 roku,
• Krzyż Oficerski Polonia Restituta, który otrzymał w jesieni 1931 roku.

---

Oceń: Henryk Grombecki

---