Aleksander Janowski

Nauka i edukacja

Aleksander Ludwik Janowski to postać, która znacząco wpisała się w historię polskiego podróżnictwa oraz krajoznawstwa. Urodził się 20 października 1866 roku w Warszawie, a swoje życie zakończył 9 października 1944 roku w Komorowie.

Był nie tylko podróżnikiem, ale również pionierem w dziedzinie krajoznawstwa. W swoim dorobku posiada przewodnik zatytułowany Wycieczki po kraju, którego wydanie trwało od 1900 do 1903 roku. Jego praca przyczyniła się do popularyzacji Polski jako celu turystycznego.

Janowski odegrał także kluczową rolę jako pedagog i współzałożyciel Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego w 1906 roku, co pokazuje jego zaangażowanie w edukację oraz rozwój świadomości narodowej.

W okresie II Rzeczypospolitej pracował jako urzędnik ministerialny, co świadczy o jego wszechstronnych zainteresowaniach i umiejętnościach, które wykorzystywał dla dobra społeczności. Jego życie i działalność pozostają inspiracją dla wielu współczesnych krajoznawców.

Życiorys

Absolwent Szkoły Technicznej Kolejowej Towarzystwa Drogi Żelaznej Warszawsko-Wiedeńskiej przy ul. Chmielnej 88/90 w Warszawie. Wyróżniał się aktywnym zaangażowaniem w życie społeczne, będąc jednym z współzałożycieli Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego, a także sprawując funkcję prezesa towarzystwa w latach 1922–1929.

Jego badania koncentrowały się na polskiej emigracji, której analizował losy w Stanach Zjednoczonych, Ameryce Południowej oraz na Syberii. W okresie 1900–1903 stworzył czterotomowy, ilustrowany przewodnik po Królestwie Polskim, noszący tytuł Wycieczki po Kraju, który zyskał uznanie wśród turystów i znawców tematyki.

Po dniu odzyskania przez Polskę niepodległości, Janowski objął stanowisko w Ministerstwie Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego, gdzie najpierw był kierownikiem referatu dotyczącego oświaty pozaszkolnej, a potem naczelnikiem Wydziału Oświaty Pozaszkolnej. Jego praca przyczyniła się do rozwoju edukacji w Polsce w trudnych czasach.

Odszedł po upadku powstania warszawskiego w Komorowie, a w dniu 18 października 1947 roku, po przeprowadzeniu ekshumacji, został pochowany na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie (aleja zasłużonych-1-52,53). Jego życie i praca pozostają ważnym elementem polskiej historii oraz kultury.

Ordery i odznaczenia

Osoba Aleksandra Janowskiego została uhonorowana wieloma prestiżowymi odznaczeniami, które świadczą o jego dokonaniach i wkładzie w życie społeczne oraz naukowe.

  • Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski, przyznany 2 maja 1923,
  • Złoty Wawrzyn Akademicki, nadany 5 listopada 1938,
  • Srebrny Wawrzyn Akademicki, wręczony 7 listopada 1936.

Upamiętnienie

W Polsce istnieje wiele miejsc, które oddają hołd Aleksandrowi Janowskiemu. Ulice noszące jego imię znajdują się w takich miastach jak Kielce, Łódź, Sosnowiec oraz Warszawa, co świadczy o jego znaczeniu w historii.

Dodatkowo, w Kampinoskim Parku Narodowym, nazwany jego imieniem żółty południkowy szlak prowadzi od Leoncina do Leszna. To wyróżnienie podkreśla związek Janowskiego z przyrodą i krajobrazem Polski.

Trzy tezy krajoznawstwa

W myśl Aleksandra Janowskiego, krajoznawstwo ma głębokie i istotne przesłanie. Jego refleksje można streścić w trzech fundamentalnych tezach, które ukazują wagę tej dziedziny.

Swoje przemyślenia o krajoznawstwie podsumował w trzech tezach:
  • Miłość do rodzinnej ziemi rodzi pragnienie jej uszczęśliwienia, poprzez ofiarną służbę na różnych poziomach społecznych oraz w każdej dziedzinie życia,
  • Bliskość natury rodzimej wywołuje poczucie potęgi Ziemi Rodzinnej, a kontakt z ludźmi budzi miłość braterską i świadomość wspólnoty, co wzmacnia siłę jednostki; praca krajoznawcza dostarcza otuchy oraz wiarę w potęgę państwa, wzbudza szlachetną dumę i podnosi godność narodową, kształtuje charakter obywateli,
  • Zaangażowanie w krajoznawstwo stanowi element budowy państwowości i powinno zyskać w społeczeństwie gorących zwolenników, którzy staną się współtwórcami zbiorowego szczęścia i architektami potęgi Ojczyzny.

Wybrane publikacje

Aleksander Janowski, znany ze swojego wkładu w edukację i krajoznawstwo, opublikował wiele znaczących dzieł.

  • X ciekawszych wycieczek po kraju (1904),
  • seria przewodników Wycieczki po kraju (1900–1908),
  • Sielanka Kościuszki (1906),
  • Gopło (1908),
  • Podole (1908),
  • Ziemia rodzinna (1913),
  • Pierwiastek narodowy w nauczaniu geografji (1915),
  • Pogadanki krajoznawcze: podręcznik do początkowej nauki krajoznawstwa (1916),
  • Położenie geograficzne Warszawy (1916),
  • Duch Warszawy: pogadanki krajoznawcze o Warszawie (1917),
  • Kochaj Kościuszkę! (1917),
  • Kto ty jesteś? (1918),
  • Nasza ojczyzna (1919),
  • Nasze bogactwa kopalne (1919),
  • Warszawa (1920),
  • Nad polskiem morzem (1921),
  • Przykazania obywatelskie (1921),
  • Własna ziemia (1921),
  • Polacy w Ameryce (1922),
  • Polska w krajobrazie i zabytkach (1930),
  • Oświata Polaków za granicą państwa (1930),
  • Nasz plac: opowiadanie dla dzieci (1931),
  • Chrońmy przyrodę ojczystą (1935).

Przypisy

  1. Cmentarz Stare Powązki: ALEKSANDER JANOWSKI, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [dostęp 15.02.2020 r.]
  2. Testament krajoznawczy Aleksandra Janowskiego (w stulecie urodzin), [w:] Władysław W. Szafer, Z teki przyrodnika, wyd. I, t. II, Warszawa: PW „Wiedza Powszechna”, 1967.
  3. Zbigniew Korzybski: Technikum Kolejowe Ministerstwa Komunikacji im. Jana Rabanowskiego w Warszawie, [w:] Dzieje Woli. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1974, s. 201.
  4. Pogrzeb twórcy polskiego krajoznawstwa Dziennik Polski 1947 nr 286 z 19.10.1947 r. s. 6.
  5. M.P. z 1938 r. nr 258, poz. 606 „za zasługi dla dobra polskiej kultury w ogóle”.
  6. M.P. z 1936 r. nr 261, poz. 461 „za szerzenie zamiłowania do literatury polskiej”.
  7. Order Odrodzenia Polski. Trzechlecie pierwszej kapituły 1921–1924. Warszawa: Prezydium Rady Ministrów, 1926, s. 18.
  8. Stanisław S. Zieliński, Mały słownik pionierów polskich kolonialnych i morskich: podróżnicy, odkrywcy, zdobywcy, badacze, eksploratorzy, emigranci - pamiętnikarze, działacze i pisarze migracyjni, Warszawa: Inst. Wyd. Ligi Morskiej i Kolonialnej, 1933, s. 183.

Oceń: Aleksander Janowski

★★★★★
Średnia ocena:4.66 Liczba ocen:15