Kamień Piłsudskiego w Wesołej

W dniu tych manewrów odbyły się jawne wobec niemieckiego okupanta ćwiczenia Polskiej Organizacji Wojskowej (POW), które stanowiły demonstrację siły i wyszkolenia oddziałów tej organizacji. W ćwiczeniach brał udział jeden z dwóch batalionów warszawskiego okręgu POW, dowodzony przez Stefana Pomarańskiego. Warto podkreślić, że w trakcie manewrów przeprowadzono egzaminy na podoficerów, co podkreślało znaczenie tych ćwiczeń w kontekście szkolenia kadry wojskowej.

Na nieprzezabudowanym, podmiejskim terenie uczestniczył także brygadier Józef Piłsudski, ówczesny szef Departamentu Wojskowego Tymczasowej Rady Stanu. Wśród wielu ważnych osobistości, które obserwowały manewry, byli m.in.: Tadeusz Kasprzycki, Janusz Jędrzejewicz, Wacław Jędrzejewicz oraz Henryk Krok-Paszkowski i Janusz Gąsiorowski. Warto wspomnieć, że wśród uczestników ćwiczeń był również Tomasz Piskorski.

Głaz został ustawiony w kwietniu 1937 roku, dwadzieścia lat po wspomnianych manewrach. Umieszczono go na wydmie, pomiędzy dwoma wcześniejszymi słupami ozdobionymi husarskimi skrzydłami, które obecnie już nie istnieją. Na kamieniu, umieszczonym na betonowym postumencie o wymiarach 3,24 x 3,82 m, wyryto odznakę pamiątkową Polskiej Organizacji Wojskowej, a poniżej napis: „Na polach Wawra i Zielonej w dniu 29 IV 1917 r. Józef Piłsudski, ucząc Polaków bić się za wolność, ćwiczył ochotnicze wojsko zebrane potajemnie w Polskiej Organizacji Wojskowej.”

Głaz przetrwał trudne czasy II wojny światowej oraz okres PRL-u, stając się miejscem rocznicowych spotkań organizowanych przez działaczy opozycji demokratycznej w latach osiemdziesiątych. Obecnie, w okolicy pomnika odbywają się lokalne obchody Święta Niepodległości.

Dodatkowo, 29 kwietnia 1917 roku wydano także tablicę pamiątkową przy ulicy Zamoyskiego 36 (rogatka grochowska) na Kamionku w warszawskiej Pradze-Południe. Tablica ta, odsłonięta 22 października 2014 roku, zawiera inskrypcję upamiętniającą stulecie powołania Polskiej Organizacji Wojskowej przez Józefa Piłsudskiego oraz oficjalne ujawnienie jej działalności poprzez otwarte ćwiczenia wojskowe. Niestety, pierwotne plany odsłonięcia tablicy w 1939 roku pokrzyżowała II wojna światowa oraz czasy PRL.