Budynek Głównego Urzędu Miar w Warszawie

---

Historia

Budynek, który aktualnie mieści Główny Urząd Miar, charakteryzuje się bogatą historią oraz różnorodnymi funkcjami, jakie pełnił na przestrzeni lat. Projekt tego gmachu został stworzony przez architektów Antoniego Corazziego oraz Jana Jakuba Gaya, a jego późniejsza rozbudowa przypadła Julianowi Ankiewiczowi. Oficyny tego obiektu zaprojektował architekt Marian Lalewicz.

Sam gmach powstał na terenach, które w XVII wieku znajdowały się w rękach rodziny Czartoryskich. W kolejnym stuleciu grunty te przeszły w posiadanie rodu Ogińskich. Kiedy na początku XIX wieku ród Ogińskich wygasł, teren ten został wylicytowany przez skarb państwa. Na tym miejscu wzniesiono dwa obiekty: pałac Ministrów Skarbu oraz budynek Banku Polskiego, który docelowo stał się miejscem, gdzie ulokowano Główny Urząd Miar. Bank ten obsługiwał Skarb Narodowy przez około sześćdziesiąt lat, a później zyskał status rosyjskiego kantoru.

W czasie, gdy Polska odzyskała niepodległość, w budynku miało swoją siedzibę Ministerstwo Przemysłu i Handlu (MPiH), a Główny Urząd Miar zajmował część tej przestrzeni. Niestety, podczas powstania warszawskiego budynek został zniszczony przez Niemców. Po jego zniszczeniu odbudowę przeprowadził Piotr Biegański, a po zakończeniu prac budynek w całości ponownie stał się siedzibą GUM.

Bank Polski i Kantor

W 1774 roku zainicjowano pierwszy projekt utworzenia Banku Narodowego, którego autorem był August Sułkowski, ówczesny wojewoda gnieźnieński. Mimo że pomysł nabrał formalnych kształtów dopiero w 1818 roku, car oraz władze w Petersburgu były początkowo niechętne jego realizacji. Dopiero kilka lat później uzyskano pozytywną decyzję na budowę banku. W latach 1825-1828 na rogu ulic Rymarskiej i Elektoralnej stworzono dwuskrzydłowy gmach według projektu Antoniego Corazziego i Jan Jakuba Gaya, który reprezentował styl klasycystyczny.

Kluczowym elementem architektonicznym tego budynku była narożna rotunda, przykryta kopułą na tamburze. Ozdobą rotundy były cztery rzeźby aniołów usytuowane na II piętrze. Ponadto, pomiędzy budynkiem rotundowym a klasycystycznym budynkiem biurowym zbudowano łącznik, którego styl przypominał budynek Warszawskiego Towarzystwa Dobroczynności, znajdujący się przy ul. Bednarskiej 28/30, zaprojektowany przez Jakuba Gaya.

Rotunda była najważniejszym pomieszczeniem banku, służącym do prowadzenia sesji giełdowych, gdzie dokonywano kupna i sprzedaży papierów wartościowych. W pobliżu głównego gmachu, zbudowano również budynek Kasy, którego adres to Elektoralna 2.

Bank Polski, powołany 29 stycznia 1828 roku, rozpoczął emisję pieniędzy oraz papierów wartościowych, a także aktywnie wspierał rolnictwo, co zaowocowało umorzeniem wielu długów. Jednak już od początku istnienia instytucji, władze carskie okazywały jej niechęć, przekształcając tę wrogość w czynną opozycję. Już w 1827 roku zdano sobie sprawę, że obiekt bankowy jest niewystarczający, co doprowadziło do budowy nowego klasycystycznego gmachu o dwóch kondygnacjach w latach 1828–1830, który obecnie stanowi najstarszą część Głównego Urzędu Miar.

Po powstaniu listopadowym giełda, która była wówczas kluczowym centrum finansowym, doznała silnych represji. Stopniowo przeprowadzono rusyfikację struktur bankowych, zatrudniając Rosjan oraz osoby mówiące po rosyjsku. W dniu 1 stycznia 1886 roku bank został formalnie przekształcony w Kantor Warszawski (Rosyjskiego) Banku Państwa.

W 1911 roku, część prawego skrzydła gmachu przy ul. Elektoralnej 2a zajęła dyrekcja I Gimnazjum Żeńskiego, podczas gdy środkowe pomieszczenia parteru oraz piętra zostały przeznaczone dla biura pełnomocnika generała-gubernatora do spraw żandarmerii oraz policji.

Wybuch I wojny światowej miał dramatyczny wpływ na funkcjonowanie kantoru. W 1915 roku instytucja została przeniesiona do Moskwy, a gmach przy ul. Elektoralnej zaczął pełnić rolę szpitala polowego noszącego imię św. Mikołaja. W styczniu 1916 roku budynek stał się siedzibą agend Tymczasowej Rady Stanu oraz zarządu powiatu warszawskiego. Natomiast w kwietniu 1917 roku zorganizowano tam Polską Krajową Kasę Pożyczkową.

Ministerstwo Przemysłu i Handlu

Ministerstwo Przemysłu i Handlu, znane jako MPiH, zostało utworzone w trudnym okresie, kiedy Polska znajdowała się pod okupacją państw centralnych. Organizacja ministerstwa rozpoczęła się w grudniu 1917 roku, jednak wówczas miała ona charakter nieformalny.

Wybor na siedzibę padł na obiekt przy ulicy Elektoralnej 2a, który wcześniej był miejscem działania Tymczasowej Rady Stanu oraz innych instytucji, które funkcjonowały w czasach rosyjskich. Struktura ministerstwa została podzielona na trzy kluczowe sekcje: przemysłowo-handlową, górniczo-hutniczą oraz ogólną. W późniejszym okresie, działalność rozszerzono o sekcje związane z żeglugą oraz wydział rozrachunkowo-likwidacyjny. Główny Urząd Miar był jednym z ważniejszych organów podległych MPiH.

W 1919 roku podjęto decyzję o rozbudowie siedziby. Budowla została powiększona o oficyny, które powstały kosztem kilku zieleńców, co miało na celu lepsze funkcjonowanie ministerstwa. Realizacja projektu zaprojektowanego przez Mariana Lalewicza zakończyła się w 1921 roku.

Obecnie

„Budynek usytuowany przy ul. Elektoralnej 2a został znacząco uszkodzony podczas tragicznych wydarzeń powstania warszawskiego, kiedy to Niemcy zniszczyli jego struktury. Po odbudowie, zyskał on nowe życie, stając się siedzibą Głównego Urzędu Miar, co trwa do dzisiaj. W budynku, szczególnie w jego części, w której znajduje się charakterystyczna narożna rotunda, można również odwiedzić Muzeum Kolekcji Jana Pawła II, które jest jednym z ważniejszych punktów kulturalnych w Warszawie.”

---

Oceń: Budynek Głównego Urzędu Miar w Warszawie

---