Zofia Jerzmanowska

---

Życiorys

Zofia Jerzmanowska to wybitna postać polskiej chemii, urodzona w Warszawie jako córka Kazimierza. W 1924 roku zdała maturę w stolicy, co otworzyło jej drogę do dalszej edukacji na wydziale chemicznym Politechniki Warszawskiej.

W 1929 roku obroniła pracę dyplomową, uzyskując tytuł inżyniera chemika. Kontynuowała naukę na Wydziale Farmaceutycznym Uniwersytetu Warszawskiego, zdobywając jednocześnie cenne doświadczenie jako asystentka w Katedrze Chemii Organicznej.

Po uzyskaniu tytułu magistra farmacji w 1931 roku, Zofia rozpoczęła pracę we Lwowie na wydziale matematyczno-przyrodniczym tamtejszego uniwersytetu. To tam napisała i obroniła doktorat z chemii, który dotyczył pewnych przemian kwasu etylenoczterokarboksylowego.

Od 1935 roku skoncentrowała swoje badania na fitochemii, co w owym czasie było nową dziedziną chemii. W 1938 roku odbyła 8-miesięczny staż na Uniwersytecie Wiedeńskim, gdzie jeszcze bardziej pogłębiła swoją wiedzę w tej dziedzinie.

Habilitację uzyskała 22 lipca 1938 roku, prezentując pracę o hyperynie glikozydzie dziurawca, co umożliwiło jej zostanie docentem chemii organicznej na Wydziale Matematyczno-Przyrodniczym Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielcach. Po tych doświadczeniach Zofia wróciła na Politechnikę Warszawską, gdzie kontynuowała swoje badania i wykłady.

W czasie II wojny światowej była zaangażowana w tajne nauczanie, prowadząc lekcje z chemii organicznej. Niestety, podczas powstania warszawskiego, trafiła do obozu Dulag 121 w Pruszkowie, a później do obozu pracy w Neckartenzlingen.

Po wojnie, osiedliła się w Łodzi, gdzie 1 grudnia 1945 roku uzyskała stanowisko profesora kontraktowego, a następnie profesora nadzwyczajnego chemii organicznej w Katedrze Chemii Organicznej na Wydziale Farmacji Uniwersytetu Łódzkiego. Dodatkowo, w Akademii Medycznej w Łodzi pełniła ważne funkcje jako prodziekan i prorektor w latach 1962–1969.

Praca naukowa

Badania naukowe Zofii Jerzmanowskiej koncentrowały się przede wszystkim na chemii organicznej oraz fitochemii. Jej prace obejmowały szczegółowe analizy fitochemiczne, które dotyczyły między innymi struktury flawonów, znanych jako żółte barwniki, które znajdują się w roślinach występujących w Polsce. Zofia Jerzmanowska prowadziła również badania nad nowymi reakcjami chemicznymi zachodzącymi w układzie chromonu, który daje kolory czerwony i pomarańczowy.

Warto podkreślić, że była ona również twórczynią leku miejscowo znieczulającego, który znany jest pod nazwą chlorowodorek estru dietyloaminoetylowego kwasu acetylosalicylowego, posługując się jego nazwą handlową Edan. Lek ten ma znaczenie wyłącznie historyczne, ale przyczynił się do dalszego rozwoju medycyny i farmacji.

Niektóre publikacje

Oto wybrane publikacje Zofii Jerzmanowskiej, które ukazują jej znaczący wkład w dziedzinie chemii organicznej:

• analiza jakościowa związków organicznych (1951),
• preparatyka organicznych związków chemicznych (1953),
• substancje roślinne – metody wyodrębniania (t. 1–2, 1967–1970).

Odznaczenie

Wśród licznych osiągnięć Zofii Jerzmanowskiej, wyróżnienia, które otrzymała, podkreślają jej znaczący wkład w rozwój służby zdrowia.

• Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski, przyznany w 1954 roku,
• odznaka „Za wzorową pracę w służbie zdrowia”, przyznana w 1955 roku,
• Medal 10-lecia Polski Ludowej, także wydany w 1955 roku.

---

Oceń: Zofia Jerzmanowska

---