Zbigniew Gluza

---

Życiorys

W 1979 roku Zbigniew Gluza z sukcesem ukończył studia na Wydziale Elektrycznym Politechniki Warszawskiej. Po zakończeniu nauki podjął działalność jako redaktor miesięcznika „Informatyka”, a w 1984 roku odegrał kluczową rolę w tworzeniu pierwszego w Polsce czasopisma dedykowanego mikrokomputerom, które ukazało się jako dodatek „Mikroklan”.

W 1980 roku Zbigniew Gluza przystąpił do Niezależnego Samorządnego Związku Zawodowego „Solidarność”. Rok później pod jego redakcyjnym kierownictwem powstało nowe niezależne pismo społeczne „Odmowa”, którego premierowy numer miał być opublikowany pod koniec grudnia, jednak wydanie tego periodyku zostało wstrzymane z powodu wprowadzenia stanu wojennego.

W dniu 4 stycznia 1982 roku Zbigniew Gluza, w towarzystwie grupy przyjaciół, w tym późniejszej żony Alicji Wancerz, współtworzył podziemną gazetkę „Karta”, która ostatecznie przekształciła się w książkowy almanach poświęcony tematyce wolności w reżimach dyktatorskich – kwartalnik „Karta”, na którego czołowej pozycji stał jako redaktor naczelny.

Podczas swoich studiów brał aktywny udział w ruchu teatralnym, w 1982 roku wydał dokumentalną monografię Teatru Ósmego Dnia w drugim obiegu. W podziemnym ruchu opublikował również swoje prace, takie jak „Epizod – dziennik zamknięcia” (Przedświt, 1988) oraz wydał jako redaktor „W stanie” (Przedświt, 1984) i „Polityczni” (Przedświt, 1988).

W wyniku prowadzonej działalności był tymczasowo aresztowany w marcu 1985 roku, a następnie skazany, jednak został zwolniony we wrześniu tego samego roku. Niestety, w tym okresie stracił również posadę w redakcji „Informatyki”. W latach 1986–1990 pracował jako redaktor w Polskim Towarzystwie Psychologicznym.

W 1987 roku Zbigniew Gluza był jednym z inicjatorów niezależnego ogólnopolskiego Archiwum Wschodniego, które miało na celu dokumentowanie dwudziestowiecznej historii Polski i Europy Wschodniej, w tym również części ignorowanej podczas rządów komunistycznych.

Po roku 1989, Zbigniew Gluza zaangażował się w działalność fundacyjną, stając się inicjatorem i prezesem dwóch fundacji: Fundacji Archiwum Wschodniego oraz Fundacji Karta, które zostały później połączone w Fundację Ośrodka Karta. Od 1990 roku pełni rolę redaktora naczelnego kwartalnika historycznego „Karta”. Należał także do pomysłodawców różnych programów, takich jak „Wspólne Miejsce – Europa Wschodnia”, „Indeks Represjonowanych” czy „Straty osobowe i ofiary represji pod okupacją niemiecką”. Dodatkowo, był współtwórcą słowników biograficznych opozycjonistów i dysydentów.

Jest także współinicjatorem Domu Spotkań z Historią oraz przewodniczącym jego rady programowej od 2006 roku. Ponadto, Zbigniew Gluza był współzałożycielem Rady Archiwów Społecznych i został powołany do kolegium programowo-historycznego Europejskiego Centrum Solidarności w Gdańsku, jak również do Rady Archiwalnej przy Naczelnym Dyrektorze Archiwów Państwowych w latach 2013–2015. Cieszy się także tytułem przewodniczącego Komitetu Ogrodu Sprawiedliwych w Warszawie od 2014 roku.

Jako redaktor naczelny wydawnictwa Karta, Gluza zajął się także prowadzeniem serii wydawniczych, w tym albumów dokumentujących najważniejsze wydarzenia XX wieku w Polsce, jak i książek wspomnieniowych wydawanych w seriach Świadectwa oraz Żydzi polscy. Jest autorem i współautorem licznych wystaw, w tym „Oblicza totalitaryzmu”, „Dni ‘Solidarności’”, „Bramy wolności. Od ‘Solidarności’ do zjednoczenia Niemiec”, a także „Koniec Jałty”.

Odznaczenia i wyróżnienia

W 2011 roku Zbigniew Gluza został uhonorowany przez prezydenta Bronisława Komorowskiego Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski. Następnie, w 2019 r., prezydent Andrzej Duda odznaczył go Medalem Stulecia Odzyskanej Niepodległości.

Rok 1986 przyniósł mu wyróżnienie przyznawane przez Polcul Foundation, co podkreśla jego zaangażowanie w działania na rzecz Polski. Dodatkowo, w 2001 roku otrzymał medal św. Jerzego, który wręczyła redakcja „Tygodnika Powszechnego”. W 2002 Zbigniew Gluza był laureatem Nagrody „Rzeczpospolitej” im. Jerzego Giedroycia, a w 2010 roku dostąpił zaszczytu odebrania Medalu „10 lat Instytutu Pamięci Narodowej”.

Rok 2013 był ważnym momentem w jego karierze, kiedy to został wyróżniony nagrodą „Joseph Conrad Literature Medal” przez Instytut Józefa Piłsudskiego w Ameryce. Z kolei w 2016 roku Zbigniew Gluza oraz Alicja Wancerz-Gluza otrzymali Nagrodę Jaromíra Šavrdy, przyznawaną przez stowarzyszenie obywatelskie PANT, działające w Czechach, które nagradza osoby aktywne w szerzeniu prawdy o okresie komunizmu.

---

Oceń: Zbigniew Gluza

---