Tadeusz Gebethner

---

Życiorys

Pochodzący z renomowanej rodziny warszawskich księgarzy, Tadeusz Gebethner był synem historii i tradycji. Jego dziadek, Gustaw, założył znaną księgarnię Gebethner i Wolff, co przyczyniło się do rozwoju kultury czytelniczej w stolicy. W 1916 roku ukończył męską szkołę realną Konopczyńskiego, a następnie kontynuował swoją edukację na Wyższej Szkole Handlowej. Jako osoba zafascynowana sportem, w 1915 roku, wraz z braćmi Janem oraz Wacławem, był jednym z inicjatorów założenia klubu Polonia Warszawa, którego pierwszym prezesem pozostał aż do 1925 roku.

Karierze sportowej Tadeusza Gebethnera nie sprzyjały burzliwe czasy wojenne. W trakcie wojny polsko-bolszewickiej pełnił służbę w 5 pułku ułanów Zasławskich, z którym przeszedł cały szlak bojowy. Po zakończeniu działań wojennych jego drużyna piłkarska wyjechała na Górny Śląsk, biorąc udział w patriotycznych akcjach związanych z plebiscytem. W tej chwili drużyna Polonii rozegrała wiele meczów z lokalnymi piłkarzami, a Gebethner z zaangażowaniem pełnił rolę instruktora w klubie Czuwaj Łabędy. Możliwe, że przyczynił się również do powstania „pierwszej” Polonii Bytom, a istnieje również hipoteza, że mógł pełnić rolę honorowego prezesa tego klubu.

W 1921 roku z drużyną Polonii Warszawa zdobył tytuł wicemistrza Polski, a między 1915 a 1925 rokiem zagrał łącznie w 137 oficjalnych meczach, będąc przez większość czasu kapitanem swojej drużyny. Po zakończeniu kariery piłkarskiej w wieku 28 lat, Tadeusz skoncentrował się na działalności zawodowej w rodzinnym przedsięwzięciu księgarsko-wydawniczym. W latach 1928-1934 był aktywnym członkiem Zarządu Głównego Związku Księgarzy Polskich.

W dniu 1 lipca 1925 roku został awansowany do stopnia podporucznika w korpusie oficerów rezerwy kawalerii, a do 1934 roku pozostawał w ewidencji w Powiatowej Komendzie Uzupełnień Warszawa Miasto III z przydziałem do 5 pułku ułanów Zasławskich.

II wojna światowa

W obliczu wybuchu II wojny światowej, jako porucznik rezerwy, Tadeusz dołączył do 102 pułku ułanów i brał czynny udział w walkach o Grodno. Po zakończeniu kampanii wojennej został internowany w Rakiszkach na Litwie. Odważnie zdołał uciec z obozu i przebywał w Wilnie do 1941 roku, kiedy to powrócił do Warszawy. W latach 1942-1944, nie zważając na niebezpieczeństwo, ukrywał żydowską rodzinę, którą później wykupił po jej aresztowaniu, a następnie przesłał na Węgry. Za te heroiczne czyny pośmiertnie otrzymał w 1981 roku tytuł Sprawiedliwego wśród Narodów Świata.

W czasach konspiracji brał udział w służbie w 3 batalionie pancernym Armii Krajowej. Wziął również udział w powstaniu warszawskim, w trakcie którego odniósł ciężkie rany, w wyniku których stracił rękę oraz nogę. Po kapitulacji powstania trafił do Stalagu XI-A Altengrabow w rejonie Magdeburga, gdzie zmarł w pobliskim lazarecie 14 października 1944 roku, mając zaledwie 46 lat.

Po wojnie jego grób został umiejscowiony na terenie radzieckiego poligonu (obecnie poligon Bundeswehry) i został zniszczony. Tadeusz Gebethner został awansowany do stopnia rotmistrza (11 września 1944 roku albo pośmiertnie). Jego pamięć została upamiętniona w Muzeum Powstania Warszawskiego na Murze Pamięci (kolumna 190, pozycja 13), a symboliczny grób znajduje się na cmentarzu Powązkowskim, w kw. 205, rząd 1/6, miejsce 18.

---

Oceń: Tadeusz Gebethner

---