Dominik Alojzy Magnuszewski

---

Życiorys

Dominik Alojzy Magnuszewski pochodził z rodziny szlacheckiej. Jego ojcem był Hiacynt Magnuszewski, który posiadał wieś Ustanów, usytuowaną pod Piasecznem, a matką Marianna z Borakowskich. Był wnukiem sędziego Dominika Marcelego Borakowskiego. W wyniku wczesnej straty matki osiedlił się z ojcem oraz trójką rodzeństwa w Warszawie, gdzie zamieszkiwali u swojego dziadka, sędziego Borakowskiego.

Podczas nauki w Liceum Warszawskiem oraz na Wydziale Prawa na Królewskim Uniwersytecie Warszawskim zawiązał znajomości z takimi postaciami jak Chopin, Krasiński, Gaszyński i Henryk Cieszkowski. Jego zaangażowanie w życie kulturalne i literackie było wyraźnie widoczne.

Magnuszewski brał udział w powstaniu listopadowym, w którym służył w stopniu podporucznika. Po kapitulacji postanowił przekroczyć granicę Prus, towarzysząc korpusowi generała Rybińskiego. Ostatecznie osiedlił się we Lwowie, przystępując do grupy literackiej „Ziewonia”. Jego utwory pojawiały się w różnych publikacjach, w tym w „Dzienniku Mód Paryskich” oraz w „Tygodniku Literackim”.

Dominik Alojzy Magnuszewski zmarł w wieku 35 lat w Gwoźdźcu na Pokuciu. Jego siostra, Anna (1811–1899), wyszła za znanego warszawskiego literata Kazimierza Władysława Wóycickiego.

Twórczość

Dominik Alojzy Magnuszewski, znany ze swojego debiutu w komedii Stary kawaler, po raz pierwszy zachwycił publiczność w Warszawie w 1828 roku. Jego twórczość i przesłanie były głęboko osadzone w idei historiozoficznej, która koncentrowała się na sporze toczącym się w historii Polski między dwoma przeciwnymi siłami – duchem narodowym a wpływami zewnętrznymi. Magnuszewski w swojego rodzaju analizach przedstawiał te zmagania, w których to rodzimość i polska racja stanu często odnosiły porażki. Elementy te znalazły swoje odzwierciedlenie w opowiadaniu Zemsta panny Urszuli, które powstało w 1839 roku, oraz w cyklu Niewiasta polska w trzech wiekach, opublikowanym w 1843 roku. W szczególności opowiadania Krwawy chrzest, odnoszące się do czasów Bolesława Śmiałego, i Posiedzenie Bacciarellego malarza, osadzone w okresie schyłkowym Rzeczypospolitej, ukazują jego pomysłowość literacką.

W twórczości Magnuszewskiego nie zabrakło dramatów, z których jednym z najważniejszych jest dzieło Radziejowscy, powstałe w 1832 roku, poświęcone postaci Hieronima Radziejowskiego oraz czasom Jana Kazimierza. W tym dramacie królewski dwór jawi się jako miejsce zawirowań, gdzie obce idee zagrażają polskim tradycjom. Z kolei w dramacie Barbara jeszcze Gasztołdowa, napisanym w 1843 roku i opublikowanym za życia autora, Magnuszewski ukazuje młodego Zygmunta Augusta jako osobę poddaną wpływom swojej matki, Bony, pochodzącej z Włoch. Jej ambicja oraz chęć kontrolowania losów kraju prowadzi do dramatycznych wydarzeń, w których miłość do Barbary Radziwiłłówny staje się polem bitwy między narodowymi ambicjami a obcym wpływem. W efekcie Bona usunęła rywalkę, wykorzystując truciznę.

Prace Magnuszewskiego są bliskie romantycznemu ekspresjonizmowi, a jego podejście do historii przypomina stylem Wiktora Hugo. Autor łączył dramat idei z obyczajowym studium epoki, a epickość dzieł przeplatał z liryzmem, sięgając po silne efekty dramatyczne, jak scena miłosna przy łożu umierającego Gasztołda w dramacie Barbara.

Dzieła

• 1828 – Stary kawaler,
• 1830 – Dzień 29 listopada,
• 1832 – Radziejowscy,
• 1838 – Mistrz,
• 1838 – Uwagi nad dramatem polskim (artykuł),
• 1839 – Zemsta panny Urszuli,
• Posiedzenie Bacciarellego,
• Krwawy chrzest,
• 1841 – Rozbójnik salonowy,
• 1843 – Niewiasta polska w trzech wiekach,
• 1843 – Barbara, jeszcze Gasztołdowa,
• 1857 i 1877 – Dzieła (pośmiertnie).

---

Oceń: Dominik Alojzy Magnuszewski

---