Antoni Albertrandi

Kultura i sztuka

Antoni Zygmunt Aleksander Albertrandi, znany również pod alternatywną formą swojego nazwiska jako Albertrandy, to postać nierozerwalnie związana z polskim malarstwem klasycystycznym. Urodził się w 1732 lub 1733 roku w Warszawie, a swoje życie zakończył w 1795 roku w Nowem koło Świecia. W swoim dorobku artystycznym Albertrandi zyskał uznanie jako malarz oraz teoretyk malarstwa, a ponadto zajmował się również poezją.

Warto również zaznaczyć, że był on bratankiem Jana Chrzciciela Albertrandiego, co dodatkowo podkreśla znaczenie jego rodziny w kontekście kultury i sztuki tamtych czasów.

Życiorys

Antoni Albertrandi, urodzony po roku 1730 w Warszawie jako syn Franciszka, to postać znana w polskim środowisku artystycznym. Wprowadzenie w świat malarstwa zawdzięczał w pierwszej kolejności Szymonowi Czechowiczowi, u którego zdobywał pierwsze szlify. Po tym czasie kontynuował naukę poza granicami kraju, wzbogacając swoje umiejętności i wiedzę artystyczną.

Działalność Albertrandiego wiązała się ściśle z dworem królewskim Stanisława Augusta, gdzie pełnił rolę współpracownika Marcella Bacciarellego w Malarni Królewskiej w Warszawie. W tym ważnym okresie jego kariery, prowadził również prywatne lekcje, m.in. dla Józefy Amelii z Mniszchów Potockiej, kształcąc nowe pokolenie artystów.

Warto również podkreślić, że Albertrandi był inicjatorem projektu utworzenia akademii sztuk pięknych w Warszawie. W 1776 roku otrzymał zaszczytne miano nadwornego malarza królewskiego oraz nobilitację, którą dzielił ze swoim bratem stryjecznym, Janem Chrzcicielem. Jego twórczość obejmowała różnorodną tematykę – od portretów, przez rysunki do sztychów, aż po obrazy o tematyce religijnej, jak chociażby przedstawienie św. Karola Boromeusza.

Niestety, większość jego prac malarskich nie przetrwała do naszych czasów. W sferze życia osobistego, Albertrandi ożenił się z Marianną Kowalską, z którą doczekał się jedynej córki Franciszki. Ta, poślubiła Wojciecha Laskarysa, syna Teodora, generała wojsk litewskich w Rzeczypospolitej.

Antoni Albertrandi zmarł w 1795 roku w Nowem (Neuenburg) koło Świecia, gdzie również został pochowany w kościele bernardynów. Istnieją jednak różne informacje dotyczące daty jego śmierci – jak twierdzi K.W. Wójcicki, artysta miał dożyć 70. roku życia, a przy jego odejściu podawano, że zmarł w Warszawie w czasach Księstwa Warszawskiego.

Twórczość

Antoni Albertrandi zasłynął dzięki swoim dziełom, które łączą teorię i praktykę sztuki plastycznej. Wśród jego najbardziej znanych prac znajduje się teoretyczno-krytyczne dzieło pt. Bieg teoretyczny malarstwa, wydane w Warszawie w 1787 roku. Ponadto, jego utwór liryczny, zatytułowany Wiersz o malarstwie. Pieśni V, opublikowany w Warszawie w 1790 roku, ukazuje głębokie refleksje na temat własnej twórczości malarskiej.

Prace te mogą być traktowane jako poetyckie strofki, które stanowią metodyczny szkic dotyczący sztuki kreatywnej, jej twórcy oraz wykorzystywanego materiału w malarstwie. W Wierszu o malarstwie Albertrandi szczegółowo przedstawia swoje przemyślenia na temat obserwacji ciała ludzkiego, ruchu, a także technik rysowania.

Dodatkowo do jego dorobku dołączono Krótki wykład osteologii, myologii tudzież i proporcji ciała ludzkiego, który zawierał informacje na temat różnorodnych ilustracji, oddających odmiany ludzkiej twarzy w kontekście różnych emocji. Materiał ten był ściśle dedykowany artystom malarzom oraz snycerzom, aby mógł wspierać ich w pracy twórczej.

Warto zaznaczyć, że zachowana korespondencja Albertrandi, w formie rękopisów, znajduje się w Archiwum Głównym Akt Dawnych, dokładniej w Archiwum H. Skimborowicza, w tece oznaczonej numerem XXII.

Literatura uzupełniająca

– Zygmunt Batowski, w: Polski Słownik Biograficzny, Tom 1, Kraków: Polska Akademia Umiejętności – Skład Główny w Księgarniach Gebethnera i Wolffa, 1935, s. 44–45. Reprint: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Kraków 1989, ISBN 83-04-03484-0.

– T. 6, cz. 1: Oświecenie. W: Bibliografia Literatury Polskiej – Nowy Korbut. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1970, s. 559.

– S. Ciampi: Notizie di medici, maestri di musica e cantori, pittori, architetti ed altri artisti Italiani in Polonia e Polacchi in Italia, Lucca 1830, s. 87.

– J.U. Niemcewicz: Pamiętniki czasów moich (powstały w latach 1823-1837), wersja II wyd. K. Niemcewicz, Paryż 1848, s. 351; wersja I wyd. J. Dihm, t. 2 (Warszawa) 1957 „Biblioteka Pamiętnikarzy Polskich i Obcych”.

– E. Rastawiecki: Słownik malarzów polskich, tom 1, Warszawa 1850, s. 5–6, 242, 332; tom 2, Warszawa 1851, s. 117.

– K.W. Wójcicki: Cmentarz Powązkowski pod Warszawą, tom 3, Warszawa 1858.

– L. Dembowski: Moje wspomnienia, tom 1 (powstał przed rokiem 1878), Petersburg 1898, s. 226.

– J. Fankidejski: Utracone kościoły i kaplice w dzisiejszej diecezji chełmińskiej, Pelplin 1880, s. 264.

– W. Tatarkiewicz: Akademia Sztuk Pięknych w Warszawie, „Przegląd Historyczny”, t. 19 (1915), s. 339.

– W. Smoleński: Mieszczaństwo warszawskie w końcu XVIII wieku, Warszawa 1917, s. 53.

– T. Mańkowski: O poglądach na sztukę w czasach Stanisława Augusta, „Prace Sekcji Historii Sztuki i Kultury Towarzystwa Naukowego we Lwowie” 1929, s. 54–59.

– T. Mańkowski: Galeria Stanisława Augusta, Lwów 1932.

Przypisy

  1. Tomasz Kedziora: Książka w twórczości malarzy i architektów europejskich w XVIII i XIX w., Warszawa 2005 r.
  2. Adam Boniecki: Herbarz polski t. I, Kraków 1899 r.
  3. A. Boniecki, op. cit.
  4. Zasady pisowni i gramatyki języka polskiego z XVIII i XIX w. głosce i przypisywały znak y. Stąd wiele rozbieżności dotyczących pisowni nazwiska malarza. Może być ono odczytywane tylko i wyłącznie jako Albertrandi, jednak nie ma pewności, czy zapisywać to nazwisko z końcowym y, czy i. Obydwie formy są poprawne.
  5. W zasadzie Albertrandy wzorował się na wierszowanej wersji tekstu, jaki napisał i opublikował Claude Henri Watelet: L’Art de peindre. Poème avec des reflexion sur les differentes parties de la peinture (1760), Amsterdam 1761 r.

Oceń: Antoni Albertrandi

★★★★★
Średnia ocena:4.55 Liczba ocen:11