Andrzej Nowicki (pisarz)

---

Życiorys

Andrzej Nowicki, urodzony 29 grudnia 1909 roku w Warszawie, był synem Jana Nowickiego, adwokata, i jego małżonki Zofii z domu Gawin-Niesiołowskiej. Wczesna edukacja miała miejsce w Warszawie, gdzie uczęszczał do Szkoły Mazowieckiej począwszy od 1920 roku, a następnie kontynuował naukę w męskim gimnazjum Towarzystwa Szkoły Mazowieckiej, gdzie uzyskał maturę w 1930 roku. Po ukończeniu Szkoły Podchorążych Rezerwy Piechoty w Zambrowie, w 1931 roku rozpoczął studia na Uniwersytecie Warszawskim, początkowo na kierunku prawa, a później na polonistyce, które ukończył w 1935 roku.

Warto zaznaczyć, że w 1930 roku Nowicki zadebiutował jako pisarz-satyryk w „Cyruliku Warszawskim”, co zapoczątkowało jego związki z tym tygodnikiem, gdzie pełnił rolę zastępcy redaktora oraz był aktywnym członkiem Grupy Satyryków Cyrulika. Grupa ta organizowała różnorodne wieczory autorskie, nawet po zamknięciu czasopisma we wrześniu 1934 roku. Dodatkowo, publikował swoje prace w „Kuriera Porannego”, gdzie tworzył felietony w cyklu Duby smalone, a także w „Prosto z mostu” oraz wielu innych tytułach, takich jak „Sygnały”. W grudniu 1935 roku, z Zbigniewem Mitznerem oraz Erykiem Lipińskim, założył tygodnik satyryczny „Szpilki”. Przez wiele lat publikował w nim wiersze oraz opowiadania, a także zasiadał w redakcji do 1938 roku.

W czasie II wojny światowej Nowicki brał udział w kampanii wrześniowej, a 6 października 1939 roku dostał się do niewoli niemieckiej. Kolejne lata spędził w obozach jenieckich, gdzie angażował się w działalność kulturalną. W Weilburgu, wraz z Jerzym Michałowskim, Henrykiem Rostworowskim oraz Kazimierzem Rudzkim, prowadził kabaret literacki, a w Waldenbergu był członkiem tajnej grupy „Zaułek Literacki”, która wydawała utwory poetyckie i organizowała wieczory autorskie. Wiersze Nowickiego, w tym utwory takie jak Kriegsgefangenpost i Warszawa, były znane wśród innych jeńców oraz krążyły w okupowanej Polsce.

Po wojnie Nowicki osiedlił się w Łodzi i w 1945 roku przystąpił do Związku Zawodowego Literatów Polskich, a cztery lata później został członkiem Związku Literatów Polskich. Pracował także jako kierownik literacki Teatru Żołnierskiego w Warszawie. W październiku 1945 roku wyjechał do Londynu jako korespondent Polpressu, a w 1948 roku postanowił pozostać na emigracji.

W 1956 roku Nowicki powrócił do Polski i zamieszkał w Warszawie, gdzie wznowił publikację w „Szpilkach”, zamieszczając swoje wiersze satyryczne oraz tłumaczenia. Do 1979 roku, czyli do przejścia na emeryturę, był członkiem redakcji tego czasopisma. W latach 1956-1966 (z przerwami) publikował także swoje wiersze w tygodniku „Świat” oraz ponownie współpracował z Polskim Radiem, pisząc słuchowiska satyryczne. Zdobył trzy nagrody Komitetu do spraw Radia i Telewizji (1960, 1963 i 1965) za te twórczości.

Nowicki pisał również scenariusze filmowe i współpracował z Telewizją Polską, gdzie przygotował cykl Bajki dla dorosłych, który w 1977 roku zdobył nagrodę Radiokomitetu oraz Złoty Ekran. W latach 60. i 70. był wielokrotnie nagradzany odznakami oraz odznaczeniami. Oprócz pisania, zajmował się także tłumaczeniem literatury, głównie anglojęzycznej, w tym dzieł takich autorów jak Thomas S. Eliot, Saul Bellow i John Steinbeck. Zrealizował również przekłady wierszy z trylogii Władca Pierścieni J.R.R. Tolkiena, które przygotował z myślą o tłumaczeniu dla Marii Skibniewskiej, zastępując zmarłego wcześniej Włodzimierza Lewika.

W trakcie swojej kariery literackiej Nowicki posługiwał się różnymi pseudonimami, m.in. Andrzej Siła-Nowicki, A.N., A. Now., an., Andr., Andrew Nowhisky, Andrzej Smutny, Jędrzej Novus, N.O.W.I.C.K.I., Novus, O.F., of, Of., OF, ppor. A.N. Był także dwukrotnie żonaty. Jego pierwsza żona, Maria z domu Fiderer, z którą rozstał się w 1956 roku, zmarła w 1987 roku, a w 1957 roku Nowicki zawarł nowy związek małżeński z Ireną Zynsową (z domu Wasilewską).

Andrzej Nowicki zmarł 9 kwietnia 1986 roku w Warszawie. Jego śmierć była nagła, a ostatnie słowa, które wypowiedział do próbujących mu pomóc osób, brzmiały: „Ja umieram, proszę nie przestraszyć mojej żony”.

Dorobek

Lista utworów własnych

W dorobku literackim Andrzeja Nowickiego znajdują się liczne dzieła, które odzwierciedlają jego twórczość i zaangażowanie w sztukę teatralną. Każdy z jego utworów wnosi coś unikalnego do kultury literackiej i zasługuje na szczegółowe omówienie.

Tytuł	Data I wydania	Uwagi, wydawca
Przygody pana Piorunkiewicza	–	współautor scenariusza, razem z Eugeniuszem Cękalskim i Stanisławem Dygatem (sprzed 1939), do filmu, którego realizację przerwał wybuch wojny
Warszawska szopka polityczna	–	współautor, w duecie z S. Karpińskim, J. Minkiewiczem i J. Pomianowskim, prapremiera w Warszawie, w Teatrze Artystów Cricot, wystawiane między 7 kwietnia a 30 sierpnia 1939 roku
Jajko Kolumba. Komedia muzyczna w 5 aktach	1946	współautor, z Stefanem Flukowskim, Ludwikiem Natansonem oraz Henrukiem Rostworowskim (1941), prapremiera w wykonaniu Zespołu Oflagu II C w Woldenbergu (1941), fragmenty aktu I opublikowane w „Dzienniku Polskim” (nr 34 z 1946)
Jasełka jenieckie	–	prapremiera zrealizowana przez teatr kukiełkowy Oflagu II C w Woldenbergu (1942)
Mały	–	utwór dramatyczny, prapremiera w wykonaniu Zespołu Oflagu II C w Woldenbergu (1942)
Obóz jeńców II C	1943	fraszki, wydane przez polską YMCA
Podróż do świętej ziemi	1945	zbiór wierszy, stworzone w niewoli, Czytelnik
Warsztat	1957	zbiór wierszy oraz tłumaczeń z innych poetów, Czytelnik
Pan Anatol szuka miliona	–	współautor scenariusza, razem z Krzysztofem T. Toeplitzem, do filmu z 1959 roku
Ballady i anse	1965	zbiór wierszy, Czytelnik
Zemsta korsykańska	–	współautor scenariusza do telewizyjnego widowiska lalkowego, wspólnie z Joanną Wilińską, emitowanego w 1972 roku
Zabawa w słowa. Wybór satyr z lat 1933–1973	1975	Czytelnik
Dobranoc dla dorosłych	1977	zbiór satyr, część napisana samodzielnie, część we współpracy z Joanną Wilińską, Wydawnictwo Radia i Telewizji
Okrągły rok	1987	wiersz dla dzieci, Arka
Płaczący żubr	1987	wiersz dla dzieci, Arka

Lista słuchowisk oryginalnych

Twórczość Nowickiego obejmuje również bogaty zbiór słuchowisk. Jego prace radiowe, które zdobyły uznanie w różnych kręgach, są przykładem formy sztuki, która potrafi sięgać w głąb ludzkich emocji oraz absurdów codzienności. Przedstawiamy zestawienie jego najważniejszych słuchowisk, które wciąż są wspominane.

Tytuł	Data emisji	Uwagi
Cyrk zakochanych	1957	tekst opublikowany w czasopiśmie „Dialog” (nr 8 z 1957)
Nieznośna melodyjka	1957
O trzech miłościach	1957
Antrakt	1958
Bumbarajo	1958
Krzyżówka	1959
Potentat	1959
Droga do sławy	1960
Mechaniczne panienki	1960
Scenki urlopowe	1960
Zabawa w tragedię	1960
Ząb szczęścia	1960
Bajka o bajce	1962
Dziadek kolejowy	1960
Arkanda	1963	tekst opublikowany w czasopiśmie „Dialog” (nr 10 z 1963)
Reżyser prywatny	1963	współautor, razem z Joanną Wilińską
Stary antyczny zegar	–	tekst opublikowany w czasopiśmie „Dialog” (nr 10 z 1963)
Szantaż	1963	współautor, razem z Joanną Wilińską
Historia zamierzchła	1963	współautor, razem z Joanną Wilińską
Państwo stugłowe	1966
Zbuntowana bajka	1966
Trzej chłopcy	1968
Demeter i Persefona	1974
Wyprawa po złote runo	1975
Dedal i Ikar	1976
Dwa śmiechy	1980	współautor, razem z Joanną Wilińską

Lista przekładów i słuchowisk adaptowanych

Andrzej Nowicki, jako tłumacz, dodał do polskiej literatury wiele znakomitych przekładów, które zaprezentowały światu dzieła uznanych autorów. Jego adaptacje w postaci słuchowisk radiowych są szczególnie cenione. Poniżej przedstawiamy wykaz jego najważniejszych przekładów oraz adaptacji.

Autor	Tytuł	Data wydania	Uwagi, wydawca, adaptacje radiowe
–	Warsztat	1957	zbiór własnych wierszy i tłumaczeń z innych autorów, Czytelnik
Kenneth Grahame	Wspomnienia z krainy szczęścia. Wybór opowiadań	1958	Nasza Księgarnia
–	Księga nonsensu	1958	przekład z Antonim Marianowiczem, zbiór wierszy anglojęzycznych autorów, Państwowy Instytut Wydawniczy
Dylan Thomas	Pod mlecznym lasem	1958	utwór dramatyczny opublikowany w „Dialogu” (nr 4 z 1958)
William Saroyan	Zabawa jak nigdy. Sztuka w 5 aktach	1959	przekład wspólnie z Krystyną Tarnowską opublikowany w „Dialogu” (nr 8 z 1959)
Eric Linklater	Wiatr z księżyca	1960	powieść młodzieżowa, Nasza Księgarnia, adaptacja radiowa pod tytułem Przygody Dory i Flory (1970)
Sudhindra Nath Ghose	Skaczące gazele	1961	powieść młodzieżowa, Nasza Księgarnia, adaptacja radiowa pod tytułem Chłopiec i słoń (1967)
Aaron Judach	Tomek z dziurą w bucie	1961	powieść dla dzieci, Nasza Księgarnia
Edward Lear	Dong, co ma świecący nos i inne wierszyki Edwarda Leara	1961	Nasza Księgarnia
Colin MacInnes	Zupełnie początkujący	1961	powieść młodzieżowa, Książka i Wiedza
John Steinbeck	Zagubiony autobus	1961	powieść, Czytelnik
John Steinbeck	Pastwiska niebieskie	1962	zbiór opowiadań, Czytelnik
John Meade Falkner	Diament Mohuna	1964	powieść, Iskry
Edmund Wallace Hildick	Ptaszek Jones	1966	powieść młodzieżowa, Nasza Księgarnia
Saul Bellow	Korzystaj z dnia	1969	powieść, Czytelnik
Robert Graves	Mity starożytnej Grecji	1969	Nasza Księgarnia
Thomas S. Eliot	Wiersze o kotach	1970	Nasza Księgarnia, adaptacja radiowa jako Koty pana Eliota (1982)
Edmund Wallace Hildick	Tropiciele	1970	powieść młodzieżowa, Nasza Księgarnia
Alf Prøysen	Maleńka pani Flakonik	1970	opowiadania dla dzieci, Nasza Księgarnia, adaptacja radiowa jako Przygody pani Flakonik (1971)
Alf Prøysen	Pajacyk i stare zabawki	1971	opowiadanie dla dzieci, Nasza Księgarnia
George B. Shaw	Cezar i Kleopatra	–	dramat, przekład wspólnie z Krystyną Tarnowską, wykorzystany w telewizyjnej adaptacji (1972)
Meindert De Jong	Sydraczek	1973	powieść młodzieżowa, Nasza Księgarnia
Graham Greene	Ustępliwy kochanek	–	dramat, przekład wspólnie z Krystyną Tarnowską, wykorzystany w telewizyjnej adaptacji (1973)
Edmund Wallace Hildick	Wzywam Czterech Tropicieli	1973	powieść młodzieżowa, Nasza Księgarnia, adaptacja radiowa (1974)
Sesyle Joslin	A co ty byś wtedy zrobił? Podręcznik etykiety dla młodych pań i panów, przewodnik w codziennym życiu towarzyskim	1975	Nasza Księgarnia
Carolyn Slona	Pan Plamka i jego kot	1975	opowiadanie dla dzieci, Nasza Księgarnia
Alan Moorehead	Australijski dramat. Szkice podróżnicze	1976	Iskry
Molly Burkett	Lato borsuka	1979	powieść młodzieżowa, Nasza Księgarnia
Alf Prøysen	Znowu pani Flakonik	1979	opowiadania dla dzieci, Nasza Księgarnia
Edmund Morris	Drewniany talerz. Sztuka w 2 aktach, 4 odsłonach	1983	przekład wspólnie z Krystyną Tarnowską, opublikowane w „Scenie” (nr 9–12 z 1983), wcześniej w telewizyjnej inscenizacji (1968) i krakowskim Teatrze Ludowym (1975)
Edward Lear	Takie Coś	1987	wiersze dla dzieci, Krajowa Agencja Wydawnicza
–	Czarny humor dla dzieci	1990	zbiór wierszy, w przekładzie A. Nowickiego utwory Edwarda Leara i Alfreda E. Housmana, pozostałe w tłumaczeniu Antoniego Marianowicza, GiG

Odznaczenia

Andrzej Nowicki był autorem o znaczących osiągnięciach, a jego praca została uhonorowana wieloma odznaczeniami, które świadczą o jego wkładzie w kulturę i edukację. Wśród wyróżnień, które otrzymał, znajdują się:

• złota odznaka „Za Zasługi dla Warszawy” w roku 1966,
• Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski, również w 1966 roku,
• Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski, przyznany w roku 1970,
• Medal Komisji Edukacji Narodowej, który otrzymał w 1976 roku.

---

Oceń: Andrzej Nowicki (pisarz)

---