Zamek Ostrogskich, znany również jako pałac Gnińskich, pałac Zamoyskich oraz pałac Ordynacki, to historyczny budynek usytuowany przy ul. Tamka 41 w sercu Warszawy.
Obiekt ten jest nie tylko przykładem pięknej architektury, ale również pełni funkcję ważnej instytucji kulturalnej, ponieważ mieści w sobie Muzeum Fryderyka Chopina. Muzeum to poświęcone jest życiu oraz twórczości jednego z największych kompozytorów w historii muzyki.
Warto odwiedzić to miejsce, aby lepiej poznać zarówno jego znaczenie historyczne, jak i artystyczne dziedzictwo.
Historia
Obecny budynek znany jako Zamek Ostrogskich swoją nazwę zawdzięcza księciu Januszowi Ostroskiemu, który był kasztelanem krakowskim i od końca XVI wieku był właścicielem wspomnianych gruntów. To właśnie on rozpoczął prace budowlane na tym terenie. Po jego śmierci w 1620 roku, posiadłość przeszła w ręce książąt Zasławskich, a później rodziny Denhoffów.
W 1681 roku grunty zostały zakupione przez Jan Krzysztofa Gnińskiego, który był wtedy podkanclerzym koronny. Jego zamiar, aby wzniesić tutaj rezydencję, spotkał się z wykonawcą Tylmanem z Gameren. Ten zaproponował stworzenie okazałego kompleksu z pałacem na tarasie wysuniętym ku Wiśle oraz dwoma wolno stojącymi pawilonami gospodarczymi. Jednak projekt ostatecznie pozostał na papierze. Ogromne koszty związane z pracami ziemnymi uniemożliwiły realizację tej wizji.
Jeszcze za życia Gnińskiego, zmarłego w 1684 roku, projekt został znacznie ograniczony. W wyniku tego, zrezygnowano z głównego budynku, a nowa koncepcja zakładała powstanie dwóch wolno stojących pawilonów, które miały zastąpić proponowane wcześniej pawilony gospodarcze. Ostatecznie zrealizowano jedynie północny pawilon, który usytuowano na wysoko położonym tarasie nad wąwozem ulicy Tamka, wznosząc budynek w stylu silnie klasycyzującym. W ten sposób stał się on istotnym elementem panoramy Warszawy, widocznej z perspektywy rzeki Wisły.
Po śmierci Gnińskiego, pałac przeszedł w ręce jego dwóch synów. W XVIII wieku ordynat Tomasz Józef Zamoyski korzystał z tej posiadłości, a jego pełne prawa do niej nabył w roku 1721. Niebawem po nim, majątek przeszedł na jego brata Michała Zdzisława, a jego synowie Jan Jakub i Andrzej przekazali rezydencję w 1740 roku biskupowi przemyskiemu Walentemu Czapskiemu. Właśnie w tym okresie budowla zyskała nazwę „Pałac Ordynacki”, która trwała przez wiele lat.
W 1771 roku właścicielem pałacu został Jan Mikołaj Chodkiewicz, który marzył o jego rozbudowie. U schyłku XVIII wieku, filozof Marcin Nikuta prowadził tam pensjonat dla młodzieży szlacheckiej. Niestety, na początku XIX wieku pałac uległ dewastacji. Jego obszerne podziemia, rzekomo ciągnące się w kierunku ulicy Książęcej, przekształciły się w miejsce spotkań włóczęgów i przestępców.
Franciszek Maksymilian Sobieszczański w swoim dziele wzmiankuje osobliwości mieszkające na terenie zrujnowanego Pałacu Ordynackiego. Z jego relacji wynika, że w 1805 roku przybył tam dziwaczny Stefan Wyszotrawka, popularnie nazywany Stefaniakiem. Przyjeżdżając z Pękałowa, wyróżniał się swoimi zaskakującymi strojami oraz radosnym usposobieniem. Po wyczerpaniu funduszy, zaczął trudnić się krawiectwem, a po kilku miesiącach opuścił Warszawę.
W 1820 roku, na licytacji, posiadłość zakupił Michał Gajewski, sekretarz policji, który podjął prace restauracyjne oraz rozbudował pałac o dodatkowe piętro, tworząc też budynki dla żołnierzy. W obiektach przylegających do pałacu znajdowały się targowiska oraz jatki rzeźnicze.
W trakcie powstania listopadowego, pałac został zaadoptowany na potrzeby szpitala wojskowego. W 1858 roku pałac stał się siedzibą Warszawskiego Instytutu Muzycznego, który kontynuował tradycje Konserwatorium Muzycznego z 1821 roku. Uroczyste otwarcie instytucji miało miejsce 26 stycznia 1861 roku. Czołowi wykładowcy to m.in. Apolinary Kątski, Stanisław Moniuszko, oraz Zygmunt Noskowski.
Od 1914 roku, w znacznej odległości od pałacu, przy ulicy Okólnik, zrealizowano nowy gmach Konserwatorium z salą koncertową, zaprojektowaną przez Stefana Szyllera, który połączono z pałacem.
W okresie międzywojennym w pałacu działało konserwatorium oraz szkoła teatralna. Jednak we wrześniu 1944 roku, budynek został spalony przez Niemców. W 1953 roku nastąpiła odbudowa, a pałac został przekazany Instytutowi im. Fryderyka Chopina, dzisiaj znanemu jako Towarzystwo im. Fryderyka Chopina. Uroczyste przekazanie miało miejsce w lutym 1955 roku podczas V Międzynarodowego Konkursu Pianistycznego im. Fryderyka Chopina.
Odbudowę zaprojektował Mieczysław Kuzma, który przywrócił budowli formę charakterystyczną dla końca XVII wieku, opierając się na rysunkach Tylmana z Gameren, które były przechowywane w Bibliotece Uniwersytetu Warszawskiego. Pałac posiada dwie kondygnacje, jest wzniesiony na rzucie prostokąta z wyodrębnionym ryzalitem zwieńczonym tympanonem. Wysoka, ceglana platforma, na której stoi, tworzy obszerny taras.
Po wojnie, fasada zachodnia została odsłonięta a schody zostały wzbogacone o dekoracyjne elementy. Wnętrza pałacu zyskały nowy styl, odzwierciedlający późny barok, rokoko oraz klasycyzm. Aktualnie znajduje się w nim Muzeum Fryderyka Chopina oraz sala koncertowa.
Legenda o złotej kaczce
Istnieje interesująca opowieść, która otacza zamek Ostrogskich w Warszawie. Mówi ona o zaklętej księżniczce, która według legendy miała zamieszkiwać podziemne jezioro znajdujące się w piwnicach tej wspaniałej budowli.
Na pamiątkę tej opowieści, wzniesiono niewielki pomnik, który znajduje się po wschodniej stronie zamku. Pomnik ten przyjmuje formę fontanny, na której można zobaczyć złotą kaczkę z koroną na głowie.
Przypisy
- Rafał Bielski, Jakub Jastrzębski: Utracone miasto. Warszawa wczoraj i dziś. Warszawa: Skarpa Warszawska, 2016, s. 46. ISBN 978-83-63842-27-7.
- Ilustrowany przewodnik po Warszawie wraz z treściwym opisem okolic miasta. Warszawa: Wydawnictwo Ciekawe Miejsca.net, 2012, s. 233. ISBN 978-83-928349-8-4.
- Karol Mórawski, Wiesław Głębocki: Bedeker warszawski. W 400-lecie stołeczności Warszawy. Warszawa: Iskry, 2004, s. 215. ISBN 83-207-1525-3.
- Krzysztof Jabłoński i in.: Warszawa: portret miasta. Warszawa: Arkady, 1984, s. strony nienumerowane (Kronika odbudowy, budowy i rozbudowy 1945−1982). ISBN 83-213-2993-4.
- Franciszek Galiński: Gawędy o Warszawie. Warszawa: Instytut Wydawniczy „Biblioteka Polska“, 1939, s. 29.
Pozostałe obiekty w kategorii "Zamki":
Zegar Zamku Królewskiego w Warszawie | Zamek Królewski w Warszawie | Zamek Ujazdowski w WarszawieOceń: Zamek Ostrogskich w Warszawie