Fundacja Panoptykon

---

Cele

Celem fundacji jest ochrona praw człowieka w społeczeństwie, które podlega ciągłemu nadzorowi. Działania fundacji koncentrują się na różnorodnych aspektach, które mają na celu zwiększenie świadomości i debaty publicznej na temat zagadnień związanych z nadzorem.

• Inicjowanie działań mających na celu podniesienie poziomu debaty publicznej na temat mechanizmów oraz technologii, które ułatwiają nadzór nad obywatelami,
• Analizowanie sposobów wykorzystywania informacji o jednostkach oraz ich wpływu na społeczeństwo,
• Realizowanie inicjatyw badawczych dotyczących trendów w rozwoju nadzorowanego społeczeństwa oraz jego społecznych konsekwencji,
• Prowadzenie działań edukacyjno-oświatowych, które mają na celu zwiększenie wiedzy o prawach przysługujących jednostkom oraz zwiększenie świadomości zagrożeń związanych z rozwojem społeczeństwa nadzorowanego.

Działania

Fundacja Panoptykon podejmuje szereg działań mających na celu ochronę praw i wolności obywatelskich w obliczu współczesnych zagrożeń technologicznych.

• monitoruje zagrożenia dla praw i wolności, które mogą powstać wskutek niewłaściwego użycia nowoczesnych technologii przez instytucje publiczne lub firmy prywatne, w tym międzynarodowe korporacje,
• analizuje aktualne oraz proponowane akty prawne, również na poziomie Unii Europejskiej,
• bada, czy wskazane przepisy prawne nie prowadzą do nadmiernego ograniczenia autonomii informacyjnej obywateli, wykluczenia społecznego pewnych grup oraz naruszenia godności ludzkiej,
• diagnozuje zagrożenia związane z implementacją nowoczesnych technik nadzoru w Polsce,
• interweniuje w sytuacjach, gdy te zagrożenia przekładają się na naruszenia prawa, nadużycia władzy lub pojawiające się napięcia społeczne,
• prowokuje publiczną dyskusję na temat zagrożeń oraz aktualnych wyzwań związanych z rozwojem nadzorowanego społeczeństwa.

Organizacja wewnętrzna

W Fundacji Panoptykon podstawowymi organami są Rada Fundacji oraz Zarząd Fundacji. W skład zarządu wchodzą dwie kluczowe postacie: Katarzyna Szymielewicz oraz Małgorzata Szumańska.

Warto zaznaczyć, że Zarządowi Fundacji towarzyszy Rada Programowa, która odgrywa znaczącą rolę doradczą. W jej skład wchodzą wybitne osobistości, takie jak dr Ewa Charkiewicz, dr Dominika Dörre-Nowak, prof. Monika Płatek, adw. Maciej Ślusarek, prof. Roman Wieruszewski oraz Józef Halbersztadt.

Interwencje

Pierwszą działaniem Fundacji Panoptykon była kampania przeciwko personalizacji tzw. kart miejskich w Warszawie. Fundacja domagała się możliwości korzystania z alternatywnych, niepersonalizowanych kart dla pasażerów, którzy nie chcieli dzielić się swoimi danymi osobowymi z Zarządem Transportu Miejskiego. Argumenty zawarte w tej kampanii opierały się na kwestiach prawnych, w tym zakwestionowaniu legalności działań ZTM w kontekście ustawy o ochronie danych osobowych.

Równocześnie Fundacja uruchomiła społeczną akcję „Mam Cię – bo Muszę”, która miała na celu zachęcenie przeciwników personalizacji do protestu poprzez wyrobienie karty miejskiej z wyrazistym protestacyjnym tłem. Mimo, iż kampania zakończyła się częściowym sukcesem, grupa radnych wsparła Fundację w stworzeniu projektu przywrócenia biletów imiennych, które nie byłyby kodowane w centralnej bazie danych ZTM. Udało się również zdobyć wystarczające poparcie, aby projekt mógł być przedłożony Radzie Miasta w trybie przyspieszonym. Niestety, ostatecznie nie doszło do głosowania w tej sprawie.

Fundacja Panoptykon była również aktywna w koalicji organizacji pozarządowych przeciwko projektowi wprowadzenia Rejestru Stron i Usług Niedozwolonych. W ramach tej koalicji Fundacja odegrała kluczową rolę w formułowaniu postulatów oraz reprezentowaniu interesów grupy podczas spotkań z przedstawicielami rządu, w tym na ważnym spotkaniu premiera Tuska z internautami w dniu 5 lutego 2010 roku. Dzięki intensywnej kampanii rząd w końcu zrezygnował z realizacji projektu Rejestru. Nie oznacza to jednak końca działań koalicji, która nadal walczy o systemową reformę prawa, mającą na celu zapewnienie przestrzegania praw podstawowych w Internecie.

W 2011 roku Fundacja zajmowała się także kwestią obowiązkowych badań ginekologicznych dla kobiet, ustawy o systemie informacji oświatowej oraz informatyzacji ochrony zdrowia. Podejmowała również interwencje w sprawach takich jak zamontowanie kamer z mikrofonami w Mławie czy monitoring na łódzkim basenie.

Biorąc udział w działaniach z Fundacją „Internet. Czas działać!”, wystosowała petycję mającą na celu eliminację skryptów śledzących Big Techu, takich jak Google i Facebook, z rządowych stron internetowych.

Fundacja podejmuje też szereg działań przeciwko obowiązkowej retencji danych, blokowaniu stron internetowych, a także międzynarodowym umowom, takim jak ACTA oraz porozumieniu PNR, które dotyczy przechowywania i udostępniania danych pasażerów lotniczych.

Seminarium Panoptykon

W okresie od jesieni 2009 do lata 2011 Fundacja Panoptykon prowadziła serię comiesięcznych, otwartych dyskusji na temat współczesnych metod nadzoru w społeczeństwie, znanych pod nazwą „Seminarium Panoptykon. Rozmowy o społeczeństwie nadzorowanym”.

W ramach tych spotkań podejmowano wiele aktualnych tematów, takich jak:

• monitoring wizyjny,
• gromadzenie danych medycznych,
• nadzór nad internetem,
• teoretyczne aspekty współczesnego nadzoru nad społeczeństwem,
• nadzór nad pracownikami,
• integracja publicznych baz danych,
• nadzór nad biedą,
• retencja danych telekomunikacyjnych,
• nadzór w szkołach.

W lipcu 2011 roku Fundacja zorganizowała ważne spotkanie z Davidem Lyonem, uznawanym na całym świecie ekspertem w dziedzinie badań nad społeczeństwem nadzorowanym. Tematem rozmowy była natura współczesnego nadzoru i jego wpływ na życie codzienne obywateli, a o to pytali prof. Lyona polscy badacze społeczni, filozofowie oraz dziennikarze.

Publikacje

W 2011 roku Fundacja opublikowała dwa istotne raporty: Internet a prawa podstawowe. Ekspresowy przegląd problemów regulacyjnych oraz Nadzór 2011. Próba podsumowania.

Pierwszy z nich porządkuje i przedstawia wyzwania regulacyjne w obrębie internetu oraz praw podstawowych, co pozwala na lepsze zrozumienie istotnych problemów oraz na wskazanie potencjalnych kierunków niezbędnych zmian w regulacjach.

Drugi raport koncentruje się na aktualnych zagadnieniach, które ukazują napięcia związane z nowoczesnym nadzorem, takich jak: monitoring wizyjny, retencja danych oraz dostęp służb do informacji telekomunikacyjnych, przekazywanie danych między różnymi państwami, a także systemy informacji w ochronie zdrowia i w edukacji.

Dokument ten podejmuje również temat społeczeństwa nadzorowanego, eksplorując jego wpływ na podstawowe prawa i wolności obywatelskie.

Źródła finansowania

W roku 2009 Fundacja Panoptykon nie dysponowała środkami własnymi, polegając na działalności wolontariuszy, których zaangażowanie było kluczowe dla jej istnienia. Jak wynika z kolejnych danych, w 2010 roku organizacja uzyskała przychód z działalności statutowej, który wyniósł 230 036,60 PLN. Koszty związane z tą działalnością osiągnęły wysokość 69 919,57 PLN.

Głównym źródłem przychodów były granty celowe, które zapewniły finansowanie działalności Fundacji. W szczególności do najważniejszych instytucji, od których pozyskano wsparcie, należy:Fundacja Batorego, z której Fundacja uzyskała 123 000 PLN. Dodatkowo Fundacja otrzymała 10 000 USD z Internet Society oraz 75 000 USD z Open Society Institute.

---

Oceń: Fundacja Panoptykon

---