Zofia Rozensztrauch

---

Życiorys

Zofia Rozensztrauch przyszła na świat 29 marca 1917 roku w Warszawie, w rodzinnej atmosferze Michała Wolfa Rozensztraucha oraz Justyny Ity z domu Kuperwajs.

W 1926 roku jej bliscy podjęli decyzję o przeprowadzce do Palestyny, jednak niepowodzenie w inwestycji w Tel Awiwie skłoniło ich do powrotu do Warszawy. W okresie od 1927 do 1935 roku Zofia była uczennicą Prywatnego Gimnazjum Żeńskiego Hermana Kaleckiego, a następnie kontynuowała naukę na Wydziale Architektury Politechniki Warszawskiej.

Kiedy wybuchła wojna, Zofia znalazła się w getcie warszawskim, gdzie początkowo zarabiała, tworząc grafiki dla fabryki słodyczy. Później zaczęła pracować w aptece. Wiedza zdobyta na studiach okazała się przydatna, gdy angażowała się w projektowanie podziemnych schronów, które powstawały po wielkiej akcji deportacyjnej. Wśród jej działań znalazły się bunkry, które zbudowano pod kamienicami przy ulicy Nalewki 33 i 36. Po styczniowej akcji, Zofia podjęła pracę w fabryce.

Podczas likwidacji getta, udało jej się przez pewien czas ukrywać z członkami rodziny, jednak ostatecznie zostali oni wywiezieni do obozu koncentracyjnego na Majdanku, gdzie zginęli. Zofia trafiła do Auschwitz-Birkenau, gdzie dzięki umiejętności rysunku technicznego, pracowała nad kopiowaniem planów obozu. Jej grupa stworzyła także dodatkowe kopie, które zostały ukryte. Po wojnie plany te zostały odnalezione, a niektóre z nich trafiły do Lochame ha-Geta’ot w Izraelu. Praca Zofii umożliwiła jej wsparcie innych więźniów, w tym Simone Veil. Kiedy Niemcy prowadzili więźniów przed nadchodzącym wyzwoleniem, Zofia zdołała uciekać podczas marszu śmierci do Loslau, gdzie ukryła się na wsi i doczekała zakończenia wojny.

Po zakończeniu działań wojennych Rozensztrauch zaangażowała się w pracę na rzecz Wydziału Kultury i Propagandy Centralnego Komitetu Żydów Polskich, gdzie blisko współpracowała z Józefem Sandlem. W październiku 1946 roku była uczestniczką zebrania założycielskiego powojennego Żydowskiego Towarzystwa Krzewienia Sztuk Pięknych, gdzie została wybrana do zarządu tymczasowego na stanowisko sekretarza.

Dla CKŻP sporządziła między innymi raport z wizyty w Auschwitz-Birkenau, w którym podkreśliła, że dla potrzeb tworzącego się muzeum wybrano murowane budynki Auschwitz, z pominięciem blaknących z powodu warunków atmosferycznych pozostałości po Birkenau – miejscu masowej zagłady Żydów, znacznie istotniejszym dla ocalonych. Brała udział w pracach nad projektem pawilonu martyrologii na Majdanku, gdzie współpracowała w kwestii wystawy z Dawidem Opoczyńskim i Mojżeszem Lubjańskim, a później z Chaimem Hanftem przy tworzeniu ekspozycji w Auschwitz-Birkenau. W połowie 1947 roku Zofia przeniosła się do Paryża, z zamiarem studiowania na Ecole des Beaux-Arts.

Na wiosnę 1948 roku przybyła do Palestyny, przyjmując nowe imię – Naomi Judkowski. Na początku osiedliła się w pobliżu Hajfy, a następnie na północy, gdzie współtworzyła kibuc Lochame ha-Geta’ot. Dokończyła studia architektoniczne w Technionie, będąc jedną z nielicznych kobiet wśród studentów. Pracowała w zawodzie architekta, projektując między innymi jadalnię, szkołę im. Janusza Korczaka oraz czterdzieści mieszkań w swoim kibucu. Działała także w komitecie, który decydował o przyznawaniu odznaczenia Sprawiedliwy wśród Narodów Świata.

W 1990 roku wydano jej wspomnienia pod tytułem Rekwiem le-sztej miszpachot, których tłumaczenie na język angielski również się ukazało. Zmarła 5 grudnia 1996 roku.

Cykl grafik przedstawiających Auschwitz

Po zakończeniu II wojny światowej, Zofia Rozensztrauch przystąpiła do tworzenia wyjątkowego cyklu grafik, które ukazywały życie codzienne w Auschwitz. Te prace, wykonane akwarelą oraz tuszem na papierze, były sygnowane jej numerem obozowym 48035. Album, składający się z 20 dzieł, odegrał znaczącą rolę jako materiał dowodowy w procesie Adolfa Eichmanna, gdzie został wykorzystany przez Gidona Hausnera.

Wśród kolorowych ilustracji, które Rozensztrauch stworzyła, znalazły się m.in. obrazy dramatycznych momentów, takich jak golenie głów więźniarkom, brutalne sceny bicia oraz egzekucji. Co ciekawe, artystka nie miała pojęcia, w jaki sposób jej prace zostały użyte podczas procesu, a prokuratura nie była w stanie jej odnaleźć, ponieważ po przybyciu do Hajfy posługiwała się innym imieniem i nazwiskiem.

Po zakończeniu procesu album trafił do archiwum państwowego, a następnie został włączony do stałej wystawy muzeum Jad Waszem. Dopiero na początku XXI wieku, po śmierci Zofii Rozensztrauch, zdołano na nowo zidentyfikować autorkę i połączyć jej rysunki z osobą, która je stworzyła.

---

Oceń: Zofia Rozensztrauch

---