Krzysztof Czyżewski

---

Życiorys

Krzysztof Czyżewski ukończył filologię polską na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. W latach 1978–1983 był aktorem oraz instruktorem w Stowarzyszeniu Teatralnym „Gardzienice”. Został współzałożycielem oraz redaktorem podziemnego pisma „Czas Kultury”, które swoje istnienie zawdzięczało działalności w trudnych czasach stanu wojennego i z którym współpracował do końca lat 80. XX wieku.

W drugiej połowie lat 80. pełnił funkcję wykładowcy historii kultury i estetyki w Wyższej Szkole Sztuk Plastycznych w Poznaniu. W tym samym okresie założył teatr „Arka” w domu kultury „Dąbrówka”, gdzie stworzył m.i.n. spektakl „Czarny polonez” w oparciu o tekst Wierzyńskiego. W 1987 roku nawiązał współpracę z Wojciechem i Bożeną Szroederami prowadzącymi Gminny Ośrodek Kultury w Czarnej Dąbrówce. Wspólnie zrealizowali projekt „Wioska Spotkania”, integrujący twórców kultury alternatywnej zarówno z Polski, jak i ze świata.

Rok 1990 był dla niego ważny, bowiem był jednym z inicjatorów utworzenia Fundacji „Pogranicze”, stając się jej prezesem. Z szeregami zespołów, m.i.n. „Arki” oraz zespołu z Czarnej Dąbrówki, przeniósł swoje działania do Sejn, gdzie powstał Ośrodek „Pogranicze – sztuk, kultur, narodów”, którego został dyrektorem. Realizował wiele programów, takich jak Centrum Dokumentacji Kultur Pogranicza oraz Szkoła Pogranicza. Obecnie kontynuuje działania dotyczące dialogu międzykulturowego w wielu regionach, w tym na Kaukazie i w Azji Środkowej.

Razem z zespołem „Pogranicza” zainicjował Międzynarodowe Centrum Dialogu, które zostało otwarte przez Prezydenta RP w czerwcu 2011 roku na granicy polsko-litewskiej, przy odremontowanym dworze rodziny Czesława Miłosza w Krasnogrudzie. Przez lata rozwijał międzynarodową literacką kawiarnię „Café Europa”, organizując spotkania literackie łączące czytanie poezji oraz muzykę w wielu miastach takich jak Sarajewo, Bukareszt, Kraków, Amsterdam, Sztokholm czy Nowy Jork.

Jako członek rady do spraw kultury angażował się w działania Instytutu Społeczeństwa Otwartego w Budapeszcie. Krzysztof Czyżewski był także członkiem Rady i współautorem projektu Kraków – Europejska Stolica Kultury w roku 2000. W latach 2010–2011 pełnił funkcję dyrektora artystycznego projektu „Lublin – Europejska Stolica Kultury” oraz w latach 2012–2013, dyrektora artystycznego Europejskiej Stolicy Kultury Wrocław 2016. Uzyskał stypendium dla innowatorów społecznych i należy do grona Stowarzyszenia Ashoka.

Obecnie jest przewodniczącym kapituły Nagrody im. Ireny Sendlerowej oraz Przewodniczącym Rady Kongresu Kultury Partnerstwa Wschodniego. Wspierał programy dialogu międzykulturowego w różnych zakątkach Europy, Azji i Indonezji, a także uczył na takich uczelniach jak Uniwersytet Warszawski, Uniwersytet Wileński oraz New School University w Nowym Jorku, gdzie w 2007 roku miał przyjemność wygłosić prestiżowy „Copernicus Lecture”. Od 2015 roku jest profesorem wizytującym na Rutgers University oraz Uniwersytecie Bolońskim.

Działalność redakcyjna

W 1994 roku Krzysztof Czyżewski powołał do życia pismo „Krasnogruda”, zostając jego redaktorem naczelnym. Jest także redaktorem naczelnym „Almanachu Sejneńskiego”. Ponadto w Wydawnictwie „Pogranicze” redaguje serię wydawniczą „Meridian” oraz „Sąsiedzi”.

Publikacje

Jako autor esejów współpracował z paryską „Kulturą” do końca jej istnienia, a jego teksty ukazują się w takich gazetach jak Tygodnik Powszechny, Gazeta Wyborcza i wielu innych, zarówno krajowych jak i zagranicznych. Wśród nich są Lettre International, Central Europe Review, a także Michigan Quaterly Review.

Książki

W jego bibliografii znajdują się liczne publikacje, w tym „Ścieżka pogranicza” z 2001 roku, „Linia powrotu. Zapiski z pogranicza” z 2008 roku, oraz „Małe centrum świata. Zapiski praktyka idei” wydana w 2017 roku. W 2018 roku opublikował „Żegaryszki”, zbiór krótkich utworów poetyckich, w nawiązaniu do tradycji haiku oraz książkę „Miłosz. Tkanka łączna” w 2014 roku. Jest także współautorem i redaktorem wielu ważnych tytułów, takich jak „Podręcznik dialogu. Zaufanie i tożsamość” (2012) i „Krasnogrudzki most. Niezbędnik budowniczego” (2016). W 2019 roku jego książka „W stronę Xenopolis” została uhonorowana nagrodą Ambasadora Nowej Europy, przyznaną przez Europejskie Centrum Solidarności.

Nagrody i wyróżnienia

W trakcie swojej kariery, Krzysztof Czyżewski został uhonorowany szeregiem prestiżowych nagród i wyróżnień, co świadczy o jego znaczącym wkładzie w dziedzinach kultury i sztuki. Wśród najważniejszych z nich można wymienić:

• nagrodę Fundacji POLCUL przyznaną w Melbourne w 1992 roku,
• nagrodę Artystyczną Młodych im. Stanisława Wyspiańskiego w 1992 roku w Warszawie,
• nagrodę paryskiej „Kultury” za rok 1996,
• nagrodę im. Gabora Bethlena dla człowieka Europy Środkowej, przyznaną w Budapeszcie w 1998 roku,
• nagrodę „Małego Berła Kultury Polskiej”, uhonorowaną przez Jerzego Giedroycia w 1999 roku,
• medal św. Jerzego przyznawany przez „Tygodnik Powszechny” w Krakowie w 2000 roku,
• Dyplom Ministra Spraw Zagranicznych, z rąk ministra Władysława Bartoszewskiego, za wybitne zasługi w promocji Polski na świecie w 2000 roku w Warszawie,
• Krzyż Kawalerski Orderu Wielkiego Księcia Giedymina przyznany na Litwie w 2001 roku,
• dyplom za zasługi w ochronie dziedzictwa kultury żydowskiej w Polsce, otrzymany z rąk Ambasadora Izraela, Szewacha Weissa w Krakowie w 2001 roku,
• medal „Zasłużony dla tolerancji” przyznawany przez Fundację Ekumeniczną „Tolerancja” w Warszawie w 2003 roku,
• nagrodę im. Alexandra Langera, otrzymaną z rąk prezydenta parlamentu włoskiego, Pier Ferdinando Casiniego, wraz z zespołem Fundacji Pogranicze w Rzymie w 2004 roku,
• Nagrodę Honorową Pro Publico Bono w Krakowie w 2004 roku,
• Srebrny Medal „Zasłużony Kulturze – Gloria Artis” przyznany w Warszawie w 2005 roku,
• „Nagrodę Dialogu”, którą przyznała była przewodnicząca Bundestagu, Rita Süssmuth, wraz z Towarzystwami Polsko-Niemieckimi w Berlinie w 2006 roku,
• Nagrodę im. Profesora Aleksandra Gieysztora, przyznawana przez Fundację Kronenberga przy Citi Handlowy w Warszawie w 2007 roku,
• nagrodę „Nowa Kultura Nowej Europy” w Krynicy w 2007 roku,
• nagrodę „Pontifici” przyznaną przez Klub Inteligencji Katolickiej w Warszawie w 2008 roku,
• tytuł Ambasadora Europejskiego Roku Dialogu Międzykulturowego w 2008 roku,
• Honorowego Ambasadora Województwa Podlaskiego,
• Nagrodę im. Jerzego Giedroycia, otrzymaną razem z zespołem „Pogranicza” w Warszawie w 2008 roku,
• „Medal Tolerancji” przyznany na Światowym Kongresie Esperanto w 2009 roku,
• odznaczenie Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski w 2010 roku,
• nagrodę Dan David Prize w dziedzinie „Przeszłość” w Tel Awiwie w 2014 roku,
• Nagrodę im. Ireny Sendlerowej w 2015 roku,
• Laureata XXVII edycji Konkursu o Nagrodę i Medal Zygmunta Glogera w 2016 roku,
• Honorową Złotą Gwiazdę Ministerstwa Kultury Republiki Litewskiej za wybitny wkład w litewską kulturę i sztukę w 2016 roku,
• Neptun – Nagrodę Prezydenta Miasta Gdańska w 2017 roku,
• Nagrodę im. księdza Józefa Tischnera w 2018 roku,
• Nagrodę Literacką im. Wiesława Kazaneckiego za rok 2018 w 2019 roku,
• Honorowego Ambasadora Wschodu w 2020 roku,
• Ambasadora Nowej Europy za 2019 rok, nagroda przyznawana przez Europejskie Centrum Solidarności w 2020 roku,
• Honorowego Obywatela Gminy Kadzidło,
• Laureata Nagrody Kurpiowskiego Nepomuka.

---

Oceń: Krzysztof Czyżewski

---