Jan Czyński

---

Życiorys

Jan Czyński był postacią o interesującym życiorysie, pochodzącą z rodziny frankistów, jego ojcem był Józef, a matką Katarzyna z Krysińskich. Jego edukacja miała miejsce na Uniwersytecie Warszawskim, gdzie studiował zarówno filozofię, jak i prawo. To właśnie tam nawiązał bliskie relacje z Krępowieckim oraz Janem Janowskim.

Czyński pracował jako adwokat w Lublinie i, mając na uwadze wyzwania, jakie niosła ze sobą sytuacja polityczna, stał się aktywnym uczestnikiem powstania listopadowego. Brał udział w manifestacjach, które miały na celu wsparcie powstania, oraz został adiutantem pułkownika Szeptyckiego, lidera Gwardii Narodowej. Akt ceremonii poświęcenia sztandarów tej formacji miał miejsce 14 grudnia 1830 na Placu Marsowym. W trakcie tych wydarzeń nawoływał do wsparcia walki i zachęcał ludność żydowską do angażowania się w walkę, kierując swoje przemówienia w synagodze.

Od 9 grudnia 1830 do 5 lutego 1831 pełnił rolę redaktora oraz wydawcy „Kuriera Lubelskiego”, pierwszego dziennika w Lublinie. Po wkroczeniu wojsk rosyjskich do miasta, Czyński zdecydował się na ucieczkę, a za jego ujęcie wyznaczono nagrodę. Po przybyciu do Warszawy zajął się organizowaniem sił zbrojnych powstania, będąc jednocześnie wiceprezesem Towarzystwa Patriotycznego. W końcu 1831 roku, przejeżdżając przez Prusy, dotarł do Paryża.

Jego biografia stanowi ważny fragment historii ruchu frankistowskiego w Polsce. Na trwałe wpisał się w dzieje Wielkiej Emigracji, przynależąc do grupy polskich emigrantów w Europie Zachodniej, którzy starali się harmonizować swoje patriotyczne dążenia z europejskim „duchem” epoki. Jako uczestnik kluczowych debat społecznych i politycznych tego okresu, a także komentator idei wybitnych myślicieli pierwszej połowy XIX wieku, takich jak Fourier, stanął w obronie interesów polskiego mieszczaństwa.

Czyński był orędownikiem równości wszystkich wyznań religijnych w Polsce, a jego wpływ na myśl ideową był na tyle znaczący, że to on właśnie stworzył wyrażenie „Polacy wyznania mojżeszowego”, które weszło do użytku w języku ideowym tajnych organizacji młodzieżowych w latach 30. i 40. XIX wieku. W 1862 roku, wraz z Ludwikiem Królikowskim, założył Zbratnienie Polskie Wszystkich Wyznań Religijnych.

W twórczości literackiej Mickiewicz odnotował: „Wpół jest Żydem, wpół Polakiem, Wpół jakubinem, wpół żakiem, Wpół cywilnym, wpół żołdakiem, Lecz zato całym łajdakiem.”. Czyński jest również autorem powieści „Cesarzewicz Konstanty i Joanna Grudzińska, czyli Jakubini polscy” (1833–34).

---

Oceń: Jan Czyński

---